In deze aflevering: waar komt de hamburger vandaan?

Dus zo’n plat stuk gebraden rundergehakt, of een broodje met dat gehakt ertussen, noemen we een hamburger. Komt die ook echt uit de stad Hamburg?

Het korte antwoord: ja, inderdaad, de hamburger komt uit Hamburg. Maar er worden al eeuwenlang dingen uit Hamburg ‘hamburgers’ genoemd. Allereerst natuurlijk de mensen die er wonen, maar in de achttiende eeuw was het ook wel een vissoort: met het woord hamburger werd verwezen naar de Hamburger karper. En later kreeg ook een aardappelsoort de naam hamburger.

In de vroege twintigste eeuw verschijnt in het Amerikaans-Engels de hamburger zoals wij die nu kennen. Eerst werd het woord algemener gebruikt voor allerlei vleesgerechten, en uiteindelijk specifiek voor dat stuk gebraden gehakt of een broodje met dat gehakt.

Dat was nadat emigranten uit Hamburg dat vleesgerecht hadden meegebracht naar Amerika, halverwege de negentiende eeuw. Toen was het eerst nog bekend als Hamburg steak, daarna Hamburger steak en daarna alleen nog als hamburger.

En vanuit Amerika begon die hamburger aan zijn zegetocht en namen tal van talen het woord over, waaronder het Nederlands, waar we het in 1938 voor het eerst tegenkomen.

In Amerika werd het woord hamburger na verloop van tijd geïnterpreteerd als een samenstelling, van de woorden ham en burger. En dat terwijl er dus helemaal geen ham in zit, maar rundergehakt. Toch werd het woorddeel ‘burger’ een achtervoegsel in allerlei nieuwe variaties op de hamburger, zoals de cheeseburger, de fishburger, de groenteburger, de hawaïburger, de shoarmaburger en de vegaburger. 

Zo is de ham uit de hamburger verdwenen, terwijl die er nooit op heeft gezeten, en is de herkomst van de hamburger toch echt te vinden in de Duitse stad Hamburg.