«Η ζωή μου, πριν να ξεκινήσω την πρακτική mindfulness, είναι εντελώς διαφορετική. Υπάρχει μία στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών, σαν μια μεταμόρφωση η οποία έγινε και μέσα μου αλλά και γύρω μου, γιατί άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στη ζωή μου. Άλλαξε η οικογένειά μου, άλλαξε η δουλειά μου, άλλαξα εγώ, άλλαξαν οι σχέσεις γύρω μου, άλλαξε η σχέση με το γιο μου, άλλαξαν οι σχέσεις με την πατρική και μητρική μου οικογένεια, άλλαξαν τα πάντα, δεν έμεινε τίποτα ίδιο. Οπότε ήταν μία βαθιά μεταμορφωτική διαδικασία όλη αυτή μέσα από την πρακτική του mindfulness και της επίγνωσης.»
Το S03E04 του Finding True North φιλοξενεί τη Μυρτώ Λεγάκη, corporate wellbeing expert και ιδρύτρια του One Breath Mindfulness Center. Η Μυρτώ είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια mindfulness από το University of Massachusetts και το Brown University. Είναι επίσης TEDx Speaker εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχοθεραπεία στο ACMA.
Η Μυρτώ κάνει μια ανασκόπηση της περιπέτειας με την υγεία της που την οδήγησε στην ανακάλυψη του mindfulness και την κατοπινή εμβάθυνσή της σε αυτό. Μιλάει για την εκπαίδευσή της και την ίδρυση του One Breath Mindfulness Center που προσφέρει προγράμματα ψυχικής υγείας, ευεξίας, well-being και leadership development μέσα από την πρακτική του mindfulness στις μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα. Το όνειρο της Μυρτώς είναι να επεκταθεί το mindfulness από τον τομέα της εργασίας και στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης, ακόμα και της πολιτικής.
Ακούστε το επεισόδιο για να ανακαλύψετε:
· το καταστροφικό αντίκτυπο του stress από τις απαιτήσεις και τους έντονους ρυθμούς της εργασίας
· τη σημασία να έχουμε επίγνωση του σώματος και των συναισθημάτων μας
· γιατί το mindfulness αποτελεί όχι απλώς εργαλειοθήκη για στιγμές δυσκολίας, αλλά στάση ζωής
· ποια η αξία της ελευθερίας και του να μάθουμε να ακούμε την εσωτερική μας φωνή, και μάλιστα από μικρή ηλικία
· πώς μέσα από τη δική της δυσκολία η Μυρτώ απέκτησε την εμπειρία και τη γνώση να μπορεί να βοηθήσει άλλους
· ποιες συνήθειες πρέπει να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε καθημερινά για να έχουμε ισορροπία και ευεξία
· τη σημασία του ύπνου, της διαχείρισης του stress, της γυμναστικής, της κίνησης, της διατροφής, και φυσικά του διαλογισμού
· ποιο είναι το Mindfulness Initiative που διδάσκει τα τελευταία mindfulness στο κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας και πώς μπορεί να βοηθήσει την Ελλάδα
· πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η μοναχικότητα στην επιχειρηματικότητα με υποστηρικτικά πλαίσια όπως το Entrepreneurs’ Organization
Αναφορές:
· Testimonials από συμμετέχοντες του One Breath Mindfulness Center: https://www.onebreath.eu/gr/testimonials
«Η ζωή μου, πριν να ξεκινήσω την πρακτική mindfulness, είναι εντελώς διαφορετική. Υπάρχει μία στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών, σαν μια μεταμόρφωση η οποία έγινε και μέσα μου αλλά και γύρω μου, γιατί άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στη ζωή μου. Άλλαξε η οικογένειά μου, άλλαξε η δουλειά μου, άλλαξα εγώ, άλλαξαν οι σχέσεις γύρω μου, άλλαξε η σχέση με το γιο μου, άλλαξαν οι σχέσεις με την πατρική και μητρική μου οικογένεια, άλλαξαν τα πάντα, δεν έμεινε τίποτα ίδιο. Οπότε ήταν μία βαθιά μεταμορφωτική διαδικασία όλη αυτή μέσα από την πρακτική του mindfulness και της επίγνωσης.»
Το S03E04 του Finding True North φιλοξενεί τη Μυρτώ Λεγάκη, corporate wellbeing expert και ιδρύτρια του One Breath Mindfulness Center. Η Μυρτώ είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια mindfulness από το University of Massachusetts και το Brown University. Είναι επίσης TEDx Speaker εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχοθεραπεία στο ACMA.
Η Μυρτώ κάνει μια ανασκόπηση της περιπέτειας με την υγεία της που την οδήγησε στην ανακάλυψη του mindfulness και την κατοπινή εμβάθυνσή της σε αυτό. Μιλάει για την εκπαίδευσή της και την ίδρυση του One Breath Mindfulness Center που προσφέρει προγράμματα ψυχικής υγείας, ευεξίας, well-being και leadership development μέσα από την πρακτική του mindfulness στις μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα. Το όνειρο της Μυρτώς είναι να επεκταθεί το mindfulness από τον τομέα της εργασίας και στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης, ακόμα και της πολιτικής.
Ακούστε το επεισόδιο για να ανακαλύψετε:
· το καταστροφικό αντίκτυπο του stress από τις απαιτήσεις και τους έντονους ρυθμούς της εργασίας
· τη σημασία να έχουμε επίγνωση του σώματος και των συναισθημάτων μας
· γιατί το mindfulness αποτελεί όχι απλώς εργαλειοθήκη για στιγμές δυσκολίας, αλλά στάση ζωής
· ποια η αξία της ελευθερίας και του να μάθουμε να ακούμε την εσωτερική μας φωνή, και μάλιστα από μικρή ηλικία
· πώς μέσα από τη δική της δυσκολία η Μυρτώ απέκτησε την εμπειρία και τη γνώση να μπορεί να βοηθήσει άλλους
· ποιες συνήθειες πρέπει να αρχίσουμε να εφαρμόζουμε καθημερινά για να έχουμε ισορροπία και ευεξία
· τη σημασία του ύπνου, της διαχείρισης του stress, της γυμναστικής, της κίνησης, της διατροφής, και φυσικά του διαλογισμού
· ποιο είναι το Mindfulness Initiative που διδάσκει τα τελευταία mindfulness στο κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας και πώς μπορεί να βοηθήσει την Ελλάδα
· πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η μοναχικότητα στην επιχειρηματικότητα με υποστηρικτικά πλαίσια όπως το Entrepreneurs’ Organization
Αναφορές:
· Testimonials από συμμετέχοντες του One Breath Mindfulness Center: https://www.onebreath.eu/gr/testimonials
Καλημέρα και καλησπέρα σε όλους. Είμαι ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, είμαι πρώην πρόεδρος του EO Greece. Το EO Greece είναι ένας οργανισμός επιχειρηματιών που έχουμε κοινό στόχο την συνεχή εξέλιξη σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο. Το podcast αυτό έχει στόχο να εξανθρωπίσει την επιχειρηματικότητα, φέρνοντας στο προσκήνιο επιχειρηματίες, που μιλούν όχι μόνο για τις επιτυχίες τους, αλλά και για τις αδυναμίες τους και τα λάθη τους που τους βοήθησαν να εξελιχθούν και να γίνουν καλύτεροι ηγέτες, αλλά και να εξελίξουν τους ανθρώπους γύρω τους. Σήμερα έχω τη χαρά να φιλοξενώ την Μυρτώ Λεγάκη, η οποία είναι corporate wellbeing expert και ιδρύτρια του One Breath Mindfulness Center. Είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια mindfulness από το University of Massachusetts και το Brown University. Είναι επίσης TEDx Speaker και εκπαιδεύεται στην Συστημική Ψυχοθεραπεία στο ACMA. Μυρτώ, καλώς ήρθες στο Finding True North. Χαίρομαι πολύ που σε έχουμε. Ευχαριστώ, Ανδρέα μου. την πρόσκληση και εγώ χαίρομαι που είμαι εδώ. Λοιπόν, πού να ξεκινήσουμε... Το mindfulness είναι το αγαπημένο σου θέμα. Είσαι entrepreneur που αποφάσισες να ασχοληθείς με το mindfulness, σταματώντας μία δεκαπενταετή, αν θυμάμαι καλά, καριέρα στο consulting. Πες μας λίγο για την ιστορία σου εν συντομία. Ναι, βασικά αυτό που έγινε είναι ότι το mindfulness με βρήκε. Μάλλον βρήκα το mindfulness και μετά από πολλά χρόνια συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι κάτι το οποίο μπορεί να γίνει δουλειά. Ούτε είχα φανταστεί ποτέ ότι αυτό είναι κάτι το οποίο θα μπορούσε να γίνει μία επιχείρηση. Εγώ ξεκίνησα την πορεία μου σπουδάζοντας χρηματοοικονομικά σε ένα τελείως διαφορετικό κλάδο. Έκανα corporate finance, μετά έκανα MBA, μετά δούλευα σαν management consultant στη Νέα Υόρκη για τράπεζες και μπήκα σε ένα κλάδο έτσι αρκετά απαιτητικό και πολύ έντονο όσον αφορά τον τρόπο ζωής και τα επίπεδα του stress. Το οποίο η αλήθεια είναι ότι δεν γνώριζα πώς να το διαχειρίζομαι αλλά ταυτόχρονα δεν το καταλάβαινα κιόλας. Δηλαδή, ναι μεν βίωνα πολύ έντονα επίπεδα stress, αλλά δεν είχα επίγνωση. Διότι στην ουσία η επίγνωσή μου σταματούσε κάπου εδώ, δηλαδή μέχρι εκεί που τελειώνει το κεφάλι. Οτιδήποτε υπήρχε κάτω από το λαιμό στην ουσία δεν το αντιλαμβανόμουνα. Επομένως δεν μπορούσα ούτε να αντιληφθώ τα σημάδια που έπαιρνα από το σώμα μου ούτε να το φροντίσω αντίστοιχα. Αυτό λοιπόν είχε τον αντίκτυπο στην υγεία μου διότι το stress, ειδικά όταν γίνεται χρόνιο, είναι καταστροφικό. Οπότε μετά από 15 χρόνια δουλειάς σε πολύ έντονους ρυθμούς, μετά τη Νέα Υόρκη μετακόμισα στο Λονδίνο, δούλεψα εκεί για λίγο και μετά γύρισα στην Ελλάδα και εκεί συνέχισα. Και εδώ συνέχισα με αυτούς τους ρυθμούς. Μετά αυτό που συμβαίνει είναι ότι το σώμα κάποια στιγμή αφήνει κάτω τα όπλα και λέει εγώ σταματάω εδώ. Κάποια στιγμή λοιπόν αυτό πριν από 13 χρόνια συνέβη και με μένα. Όταν, έχω πει πολλές φορές την ιστορία μου και την ξαναλέω, αλλά κάθε φορά μου θυμίζει γιατί ξεκίνησα και πώς ξεκίνησα. Λοιπόν, όταν ήμουν έγκυος στον γιο μου έξι μηνών μια μέρα ξύπνησα και είχα χάσει την ακοή μου ολοκληρωτικά από τη μια πλευρά και ταυτόχρονα είχα και πολλά άλλα συμπτώματα τα οποία ήταν πάρα πολύ δυσάρεστα, δεν μπορούσα να περπατήσω, δεν είχα καθόλου ισορροπία, είχα εξαιρετικά έντονους ιλίγγους, εμβοές και διάφορα άλλα θέματα τα οποία χρειαζόταν να διερευνήσω για να αποκλείσουμε άλλα ιατρικά θέματα τα οποία μπορεί να είχαν να κάνουν με αυτό. Εκ των υστέρων διαγνώστηκα με κάποια αυτοάνοσα εν πάση περιπτώσει και ήταν ένας τρόπος το burnout να εκδηλωθεί και σε μένα. Αυτό, λοιπόν, με έκανε στην ουσία να αναθεωρήσω, να σταματήσω λιγάκι και να πω ότι εγώ κάτι πρέπει να αλλάξω στον τρόπο με τον οποίο ζω τη ζωή μου. Διότι αυτό το οποίο συνέβη ήταν και πάρα πολύ σπάνιο και πάρα πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Και μάλιστα, αν δεν έχει αλλάξει κιόλας. Δεν έχει επέλθει κάποια θεραπεία, δηλαδή. Επομένως, χρειάστηκε να μάθω να ζω με αυτό και αυτό δημιούργησε μέσα μου την ανάγκη να το διερευνήσω και να το νοηματοδοτήσω. Αναζητώντας λοιπόν ένα τρόπο να το ξεπεράσω και να αρχίσω να ζω μαζί με αυτό και να ανακάμψω συναισθηματικά και σωματικά, ήρθα σε επαφή με την πρακτική mindfulness, ξεκίνησα να κάνω την πρακτική μου πέντε λεπτά κάθε μέρα για τριάντα μέρες κι αυτό άλλαξε τη ζωή μου. Αλλάζοντας λοιπόν εγώ, άρχισα να βλέπω πόσο καλύτερα μπορώ να αντιμετωπίζω τα πράγματα γύρω μου, στη ζωή μου, τις δυσκολίες μου, και σιγά σιγά άρχισα να εμβαθύνω πάρα πολύ μέσα σε αυτή την πρακτική. Ξεκίνησα μετά από κάποια χρόνια να ταξιδεύω, να αναζητώ κάποιους δασκάλους, να εμβαθύνω και αφού πλέον είχαν περάσει περίπου 4 ή 5 χρόνια, αν δεν κάνω λάθος, όπου συνέχιζα να εργάζομαι μέσα σε μεγάλες εταιρείες και να κάνω ταυτόχρονα την πρακτική μου, συνειδητοποίησα πλέον ότι είχα αλλάξει τόσο πολύ μέσα μου, εγώ, και άρχισα να βλέπω ότι υπήρχε και μεγάλη ανάγκη από τους ανθρώπους γύρω μου, να τους δείξω τι είναι αυτό το οποίο κάνω. Με ρωτούσαν πάρα πολλοί φίλοι μου, πες μας τι κάνεις, εξήγησέ μου, δείξε μου. Εγώ τους έλεγα, όχι παιδιά, εγώ δεν είμαι δασκάλα, εγώ το κάνω για μένα. Και αφού κάποιες φορές κάποιοι αγαπημένοι φίλοι επέμεναν αρκετά συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι κάτι το οποίο ίσως έχει αξία να το μοιραστώ. Αλλάζοντας λοιπόν πορεία, έφυγα από τις επιχειρήσεις και ξαναμπήκα πάλι στην εκπαίδευση. Εκεί πήγα πάλι στη Βοστώνη, όπου είχα κάνει και το δεύτερο μου πτυχίο και εκπαιδεύτηκα στο πώς να μοιράζομαι αυτή την πρακτική και με άλλους ανθρώπους. Και από εκεί και πέρα πλέον ξεκίνησα να το διδάσκω χωρίς όμως και πάλι να έχει πάρει μέσα μου τη μορφή αυτή που έχει το One Breath Mindfulness Center αυτή τη στιγμή. Ήταν απλά κάτι το οποίο έκανα εγώ σαν εξέλιξη της δικής μου πρακτικής και με τη λαχτάρα να το μοιραστώ και με άλλους για να μπορέσω να βοηθήσω και άλλους που πιθανόν αντιμετώπισαν αντίστοιχες δυσκολίες στη ζωή τους. Κάπως έτσι ήταν η διαδρομή μου, δηλαδή. Και όταν αντέδρασε το σώμα σου έτσι απότομα για να σε προειδοποιήσει, πώς ένιωσες? Κοίταξε, τα πρώτα συναισθήματα ήταν φόβου διότι ήμουν και έγκυος εκείνη την περίοδο. Επομένως, και οι γιατροί επίσης δεν γνώριζαν τίποτα. Υπήρχε παντελής άγνοια από όλες τις ειδικότητες που με ανέλαβαν εκείνη την περίοδο. Γιατί έπεσε μια τεράστια ομάδα γιατρών πάνω μου για να δουν τι γίνεται διότι φοβήθηκαν και για τη δική μου ζωή, σε περίπτωση αυτό που αυτό είχε να κάνει και με άλλες παθήσεις. Να μην μπω τώρα σε λεπτομέρειες. Οπότε το πρώτο συναίσθημα και το μεγαλύτερο ήταν φόβος. Μετά μπήκα σε ένα mode αυτοσυντήρησης. Ξέρεις, τελικά πρέπει να βάλουμε το ένα πόδι μπροστά στο άλλο κάθε μέρα που ξυπνάμε και ειδικά όταν έχεις και ένα μωρό που μεγαλώνει μέσα στη κοιλιά σου, κάπως είναι η αίσθηση της ευθύνης πολύ μεγαλύτερη. Οπότε χωρίς να το καταλαβαίνω, βρήκα μέσα μου αποθέματα πολύ μεγάλα για το πώς θα αντιμετωπίσω αυτό το οποίο συνέβαινε. Και να καταλάβεις, στην Αμερική όπου έχουν προχωρήσει λίγο πιο πολύ στη διάγνωση τέτοιων ασθενειών, με τη διάγνωση ενός τέτοιου περιστατικού, το πρώτο πράγμα που κάνουν οι γιατροί είναι συνταγογράφηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και σε μεγάλες δόσεις. Διότι αυτό είναι μια τεράστια αλλαγή στην ψυχολογία ενός ανθρώπου και μεγάλη προσαρμογή. Επίσης οι εμβοές μπορεί να προκαλέσουν πολύ μεγάλη ψυχική αστάθεια. Εγώ, λοιπόν, ήξερα ότι αυτό δεν ήθελα να το κάνω. Οπότε, τι ήθελα να πω, με κάποιο τρόπο, είναι σαν να κάλεσα μέσα μου τις πιο μεγάλες δυνάμεις που είχα για να μπορέσω να ανακάμψω από αυτό το οποίο συνέβη, ώστε να μπορέσω να είμαι εγώ καλά και το μωρό καλά. Και μετά από λίγο νομίζω ότι άφησα το φόβο στην άκρη και απλά είπα ότι πρέπει να βάζεις τώρα το ένα σου πόδι μπροστά από το άλλο. Πρέπει να περάσει και αυτή η μέρα. Πρέπει να περάσει και αυτή η μέρα. Πώς θα με φροντίσω αυτή τη μέρα. Και έτσι κύλισε το υπόλοιπο της εγκυμοσύνης μου μέχρι που γέννησα και μετά μπήκα στη διαδικασία να με φροντίσω. Και τώρα, πώς βλέπεις τη ζωή σου πριν και μετά; Είναι μια απλή συνέχεια, είναι μια καινούργια ζωή; Πώς τη βλέπεις? Κοίταξε, το έχω πει και άλλη φορά και δεν είναι υπερβολή. Αλλά η ζωή μου, πριν να ξεκινήσω την πρακτική mindfulness, είναι εντελώς διαφορετική. Υπάρχει μία στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών, σαν μια μεταμόρφωση η οποία έγινε και μέσα μου αλλά και γύρω μου, γιατί άλλαξαν πάρα πολλά πράγματα στη ζωή μου. Άλλαξε η οικογένειά μου, άλλαξε η δουλειά μου, άλλαξα εγώ, άλλαξαν οι σχέσεις γύρω μου, άλλαξε η σχέση με το γιο μου, άλλαξαν οι σχέσεις με την πατρική μου οικογένεια, την πατρική και μητρική μου οικογένεια, άλλαξαν τα πάντα, δεν έμεινε τίποτα ίδιο. Οπότε ήταν μία βαθιά μεταμορφωτική διαδικασία όλη αυτή μέσα από την πρακτική του mindfulness και της επίγνωσης. Και τώρα, οι άνθρωποι που έχεις βοηθήσει με το mindfulness, τι ιστορίες σου λένε αλλαγής δικιάς τους; Αντίστοιχες, θα έλεγα. Και αυτό ίσως είναι αυτό που μου δίνει τη μεγαλύτερη χαρά και μου δίνει νόημα και λόγο για να συνεχίζω να κάνω αυτό που κάνω. Όχι ότι χρειάζομαι παραπάνω, ας πούμε, ενθάρρυνση, γιατί πραγματικά γι' αυτό το κάνω, αλλά όταν ακούω και τις εμπειρίες των ανθρώπων που εξασκούνται μαζί μου, τότε είναι που πραγματικά αντιλαμβάνομαι το πόσο μεγάλη αξία έχει αυτό. Και ακούω πάρα πολλές τέτοιες ιστορίες. Κάποια στιγμή δίσταζα να τα μοιραστώ, αλλά μετά συνειδητοποίησα ότι μπορεί, όπως εμπνέουν και εμένα, οι μεταμορφώσεις αυτών των ανθρώπων, που τα ακούω και τα εισπράττω σε πρώτο χέρι, και ίσως να μπορούσαν να εμπνεύσουν και άλλους. Επομένως, τα έχουμε ανεβάσει στο website και υπάρχει ένα πολύ μεγάλο section μέσα στο website μας που λέγεται testimonials. Και εκεί μπορεί κανείς να διαβάσει, σε πρώτο χέρι, από μικρά μέχρι και πιο μεγάλα testimonials ανθρώπων που έχουν επηρεαστεί από τον τρόπο με τον οποίο διδάσκουμε mindfulness στο One Breath. Και μάλιστα κάποιοι ακόμη πιο γενναίοι και πολύ σπουδαίοι άνθρωποι, που είναι τιμή μου να δουλεύω μαζί τους, δέχθηκαν και κάναμε και συζητήσεις σε βίντεο, όπου περιέγραψαν και μοιράστηκαν την εμπειρία της πρακτικής αυτής στη ζωή τους και τον τρόπο με τον οποίο τους έχει αλλάξει και τους έχει βοηθήσει. Και πραγματικά το συστήνω σε όλους να το ακούσουν. Γιατί είναι άλλο να λέω εγώ, γιατί εγώ είμαι μία ιστορία, μία κουκίδα, ένα data point. Υπάρχουν όμως και άλλοι άνθρωποι με άλλα θέματα, άλλα προβλήματα, άλλα αιτήματα μεγάλα στη ζωή τους που ήρθαν σε αυτή την πρακτική και πήραν κάτι το οποίο είναι πολύ σπουδαίο. Οπότε πραγματικά σας το συστήνω, το συστήνω και στους ακροατές και σε εσένα θέλετε να τα δείτε μέσα στο website που λέει testimonials. Και είναι αγαπημένοι μαθητές και άνθρωποι που πραγματικά έχω δει να μεταμορφώνονται μέσα στα χρόνια. Και τους ευχαριστώ και για την εμπιστοσύνη τους και όλα αυτά που μοιράζονται. Εγώ θυμάμαι τον εαυτό μου στα σαράντα μου που άκουγα mindfulness και έλεγα ότι είναι κάτι... κάποια ασιατική φιλοσοφία την οποία δεν είχα κανένα ενδιαφέρον να ακολουθήσω. Δηλαδή, δεν φανταζόμουν ότι έχει κάποια πρακτική ωφέλεια. Και άκουσα κάποιον γνωστό μου ο οποίος ήταν ο ιδρυτής του Le Web του συνεδρίου που έλεγε ότι κάνει mindfulness καθημερινά ή πολύ συχνά δεν θυμάμαι τι έλεγε. Και λέω πρέπει να το δοκιμάσω. Και βρισκόμενος σε ένα άλλο συνέδριο, χρόνια μετά, ξεκίνησα με μια εφαρμογή και έγινε καθημερινή συνήθεια. Και είναι από τα πράγματα μαζί με τη γυμναστική, μαζί με τη διατροφή και όλα τα άλλα που θα μας πεις και εσύ περισσότερο για αυτά μετά, που μου έφεραν μια ισορροπία. Δηλαδή, είναι το οπλοστάσιό μου στην καθημερινότητα. Ακριβώς. Και εγώ κάπως έτσι αναφέρομαι σε αυτό. Είναι σαν εργαλειοθήκη το λέω. Είναι σαν toolkit, ας πούμε, το οποίο μπορούμε να ανατρέξουμε όταν έχουμε δυσκολία, αλλά πέρα από αυτό είναι και μία στάση ζωής. Οπότε... Είναι, νομίζω, ο μόνος τρόπος για να ζούμε. Όταν το συνειδητοποιήσουμε, θα καταλάβουμε ότι είναι ο μόνος τρόπος για να ζούμε. Αν πάμε πίσω σε εσένα, όταν ήσουνα παιδί, πώς έβλεπες τα ενδιαφέροντά σου και τον εαυτό σου, φανταζόσουνα πότε ότι θα ασχοληθείς με κάτι τόσο εσωτερικό και δεν ξέρω να το πω, πώς αλλιώς να το πω, ενδογενές, μια πηγή ενέργειας μέσα σου, ας το πούμε, έτσι; Κοίταξε, χαίρομαι πολύ που μου κάνεις αυτήν την ερώτηση, γιατί η αλήθεια είναι ότι όταν ήμουν μικρή και λίγο πιο μεγάλη, όταν χρειάστηκε να αρχίζω να διερευνώ τι θα κάνω στη ζωή μου και τι είναι αυτό που θα κάνω, ίσως, στην πρώιμη εφηβεία και λίγο πιο μετά, ας πούμε, και στο σχολείο συνειδητοποιούσα ότι δεν ήξερα καθόλου τι ήθελα να κάνω και, βασικά, δεν ήθελα να κάνω τίποτα, νομίζω. Και ο τρόπος με τον οποίο επέλεξα το δρόμο που ακολούθησα ήταν δια της ατόπου απαγωγής. Δηλαδή, παίρνοντας τότε το μηχανογραφικό έντυπο που είχαμε για να συμπληρώσουμε σε ποια, γιατί έδωσα πανελλήνιες, έδωσα και σε κάποια ξένα πανεπιστήμια και είχα και τις πανελλήνιες για να δω, εν πάση περιπτώσει, τι θα επιλέξω, πήρα λοιπόν το μηχανογραφικό έντυπο και δούλεψα ανάποδα. Τι δεν θέλω να κάνω. Και αυτό νομίζω ότι είναι ίσως ο χειρότερος τρόπος να το προσεγγίσει κανείς αλλά, ειλικρινά, δεν ήξερα. Και ο λόγος για τον οποίο δεν ήξερα ήταν επειδή δεν είχα μάθει ποτέ να ακούω τον εαυτό μου. Δεν είχα μάθει ποτέ να ακούω αυτή την εσωτερική φωνή, δεν είχα μάθει ποτέ να εμπιστεύομαι το σώμα μου, να ακούω την καρδιά μου, να ακούω το ένστικτό μου. Δεν είχα μάθει ποτέ να δοκιμάζω τις αποφάσεις μου επομένως να ενδυναμωθεί και αυτή η σχέση μου με τον εαυτό μου. Και με αποτέλεσμα, όταν έφτασε η ώρα να πάρω κάποιες αποφάσεις, στην ουσία δεν τις πήρα συνειδητά. Αλλά άφησα τα πράγματα να ακολουθήσουν με βάση τι δεν ήθελα να κάνω. Επομένως, όχι μόνο αυτό που ακολούθησα, δεν μου ταίριαζε, αλλά τελικά, επειδή ήμουν και πολύ στρατιωτάκι με την έννοια ότι είμαι ένας άνθρωπος που αν θέσω κάποιους στόχους θα τους πετύχω πάση θυσία και θα κάνω πλάι τον εαυτό μου, θα… πραγματικά θα κοπιάσω για να κάνω καλή δουλειά. Μου αρέσει να δουλεύω και η δουλειά που κάνω να έχει ένα επίπεδο, να είναι ακέραιη. Επομένως, από τη στιγμή που είχα ένα στόχο, τον οποίο βέβαια δεν τον είχα επιλέξει εγώ, αλλά κάπως έγινε επειδή αφέθηκα να ακολουθήσω αυτό που δεν θέλω να κάνω, προσπαθούσα, τους πετύχαινα αυτός τους στόχους, αλλά δεν ήταν στόχοι που ήθελα εγώ να πετύχω. Επομένως, επ' ουδενί δεν είχα ιδέα ότι θα κάνω αυτό που θέλω να κάνω. Άρχισα να συνειδητοποιώ τι θα κάνω όταν για πρώτη φορά άκουσα τον εαυτό μου. Και στην ουσία, όπως εγώ βρήκα το mindfulness έτσι και αυτό με βρήκε, θα έλεγα. Και μου άνοιξε αυτό το δρόμο. Είναι που λένε ότι όταν ο μαθητής είναι έτοιμος, ο δάσκαλος εμφανίζεται. Ναι, ακριβώς. Και αυτό που είπες για την λάθος επιλογή καριέρας στην αρχή και τις δυσκολίες να επιλέξεις από το μηχανογραφικό και όλα αυτά, μου θυμίζουν ένα TEDx βιντεάκι του Σπύρου Μιχαλούλη από την Orientum, το οποίο εξηγεί πάρα πολύ όμορφα, συγκινούμαι κάθε φορά που το βλέπω, τη δυσκολία που έχει ένας μαθητής να διαλέξει σε ποιο πανεπιστήμιο θα κάνει αίτηση και θα βάλει στο μηχανογραφικό του και ότι οι περισσότεροι δεν έχουν αυτή την επίγνωση, την αυτογνωσία τουλάχιστον και οδηγούνται σε πολλά χρόνια ζωής στην λάθος κατεύθυνση, η οποία δεν τους δίνει ενέργεια, στην οποία δεν είναι καλοί. Απλά επειδή σε εκείνο το μηχανογραφικό έκαναν μια διαφορετική επιλογή δηλαδή από ένα μηχανογραφικό ξεκινάνε τόσα πολλά χρόνια σε μια άλλη κατεύθυνση και μετά κάνεις ένα μεγάλο κύκλο μέχρι να βρεις τον εαυτό σου. Ή ημικύκλιο όπως είπες εσύ που μίλησες για 180 μοίρες. Ακριβώς. Κοίταξε εκ των υστέρων θα έλεγα ότι θα με ρωτήσεις, και πολλές φορές το έχω σκεφτεί και με έχουν ξαναρωτήσει, θα άλλαζες κάτι; Και θα σου έλεγα τελικά όχι δεν θα άλλαζα κάτι γιατί αν δεν είχα κάνει όλα αυτά που είχα κάνει δεν θα μπορώ να στέκομαι τώρα εδώ και να μιλάω για το τι σημαίνει να αντιμετωπίζεις μία δυσκολία, τι σημαίνει να ζεις με χρόνιο πόνο και με μία αναπηρία με κάποιο τρόπο, τι σημαίνει burnout, τι σημαίνει να είσαι ένας εργαζόμενος και να δουλεύεις από το πρωί μέχρι το βράδυ και να γονατίζεις από το stress και να σου πω μετά πώς θα το αντιμετωπίσεις. Δηλαδή χωρίς όλη αυτή την εμπειρία δεν θα ήμουν αυτή που είμαι για να μπορώ να βοηθήσω αυτή τη στιγμή. Οπότε, αν μου έλεγες, θα γύρναγες πίσω, να τα έκανες διαφορετικά, δεν ξέρω. Πιθανόν ο δρόμος μου να ήταν λίγο πιο εύκολος γιατί έγινε μέσα από δυσκολίες, πάρα πολλές δυσκολίες δηλαδή μόχθησα πάρα πολύ και πόνεσα πάρα πολύ για να φτάσω τώρα εδώ σχεδόν στα 50 μου να σου λέω ότι δεν θα άλλαζα τίποτα στη ζωή μου, τίποτα και είναι ακριβώς όπως τη θέλω. Αλλά μέχρι να φτάσει εδώ, μέχρι τα 40 μου ήταν σχετικά, θα έλεγα μπορεί απ' έξω να ακουγόταν όταν ήταν όμορφη αλλά μέσα μου, είχε πάρα πολύ μεγάλη δυσκολία. Δεν ξέρω όμως αν θα γύρναγα πίσω και θα την άλλαζα για να την κάνω πιο εύκολη. Άμα πάμε σε κάτι το οποίο εσύ έχεις κάνει κτήμα σου, αλλά ίσως πολλοί άλλοι άνθρωποι προσπαθούν και δεν ξέρουν από πού να αρχίσουν, το οποίο είναι η ισορροπία που έχεις στη ζωή σου τώρα. Δηλαδή, οι ρουτίνες που έχεις το meditation που κάνεις προφανώς το τι επιλέγεις να φας το πώς επιλέγεις να κοιμηθείς το πώς επιλέγεις να γυμναστείς ή όχι. Δηλαδή, οι καθημερινές συνήθειες που σου δίνουν αυτή την ισορροπία και ευεξία ίσως. Τι από αυτά θεωρείς ότι κάποιος πρέπει να ξεκινήσει να σκέφτεται, δηλαδή από πού κάποιος μπορεί να ξεκινήσει να αποκτάει καινούργιες συνήθειες για να αποκτήσει καλύτερη ισορροπία με τον εαυτό του; Καταρχήν, θα έλεγα μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε αυτά τα πράγματα. Πολλές φορές τα ακούμε και βλέπουμε και ακούμε podcast, διαβάζουμε άρθρα ακούμε άλλους ανθρώπους που μιλάνε για όλο αυτό, για την ευεξία και τις ρουτίνες και όλα αυτά και προσπαθούμε και εμείς να τα ακολουθήσουμε και κάπως αισθάνομαι σαν να είναι κάτι το οποίο έρχεται απέξω ή κάποιος ο οποίος μας λέει τι πρέπει να κάνουμε και εμείς το ακολουθούμε. Για μένα νομίζω και εκεί που έγινε η αλλαγή σε μένα την ίδια είναι όταν σταμάτησα να ακούω τι λένε απέξω και συνειδητοποίησα ότι είναι δική μου προσωπική ανάγκη και από τη στιγμή που είναι δική μου προσωπική ανάγκη δεν είναι κάτι το οποίο πρέπει να κάνω αλλά κάτι το οποίο οφείλω στον εαυτό μου, κάτι το οποίο θέλω εγώ να προσφέρω στον εαυτό μου και χωρίς αυτό δεν είμαι καλά. Έχει λοιπόν μεγάλη διαφορά ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τον τρόπο με τον οποίο φροντίζουμε τον εαυτό μας. Να μην είναι κάτι το οποίο είναι τιμωρητικό ή άλλο ένα check στη λίστα με τα πράγματα που χρειάζεται να κάνω αλλά αντίθετα να γίνει κάτι το οποίο έρχεται από μία βαθιά αγάπη για τον εαυτό. Όταν το δούμε με αυτόν τον τρόπο, τότε όλα παίρνουν μια άλλη σκοπιά. Δεν είναι πρέπει, αλλά είναι θέλω, έχω ανάγκη. Οπότε, το πρώτο είναι αυτό. Το δεύτερο θα έλεγα είναι στη λίστα, ας πούμε να το πω έτσι, σε μια προτεραιοποίηση των πιο σημαντικών συνηθειών αυτοφροντίδας, θα έλεγα ότι είναι ο ύπνος, κάτι το οποίο πολλοί από μας ξεχνάμε και αφήνουμε τελευταίο. Αν λοιπόν κάποιος θέλει να φροντίσει τον εαυτό του, θα έλεγα να δώσει πάρα πολύ μεγάλη σημασία στον ύπνο. Στη διάρκεια του ύπνου και την ποιότητα του ύπνου, γιατί αυτή είναι η μία διαδικασία, η μία διεργασία μέσα στην ημέρα μας, η οποία επηρεάζει όλες τις άλλες. Φροντίζοντας τον ύπνο μας, φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία και τη σωματική μας υγεία. Πολλές φορές ο ύπνος, βέβαια, επηρεάζεται από την ψυχική μας υγεία. Επομένως, αυτά τα δύο έρχονται μαζί. Η διαχείριση, λοιπόν, του stress επηρεάζει και βοηθάει στην βελτίωση του ύπνου και η βελτίωση του ύπνου βοηθάει τη διαχείριση του stress. Οπότε, θα έλεγα να δώσουμε πάρα πολύ μεγάλη σημασία στον ύπνο. Στην γυμναστική και την άθληση και την κίνηση, το ανθρώπινο σώμα είναι φτιαγμένο για να κινείται. Πιστεύω ότι η κίνηση είναι το πιο underutilized, υποχρησιμοποιημένο, πώς να το πω στα ελληνικά, θα έλεγα, το φάρμακο. Καλά το είπες, νομίζω. Ναι, το φάρμακο το οποίο χρησιμοποιείται λιγότερο για την αντιμετώπιση του άγχους και των δυσκολιών της καθημερινής ζωής και το οποίο, όμως, έχει τα μεγαλύτερα αποτελέσματα και κάτι το οποίο πολλοί δυσκολεύονται να εντάξουν στη ζωή τους, και φυσικά τη διατροφή. Και εκεί διατροφή υπάρχουν πάρα πολλές συζητήσεις για το τι χρειάζεται να κάνουμε και υπάρχουν πάρα πολλές θεωρίες. Θα έλεγα να μην μπλεχτεί κανείς με πάρα πολύ μεγάλες λεπτομέρειες. Καμιά φορά κοιτάζουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Υπάρχουν πάρα πολλές πληροφορίες εκεί και έξω για το τι σημαίνει καλή διατροφή. Νομίζω ξέρουμε τι σημαίνει αυτό. Να αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, να ερχόμαστε όσο πιο κοντά σε οτιδήποτε βγάζει η φύση στην ακέραιη μορφή της, όπως βγαίνει από το δέντρο που λέμε, ώστε να μπορούμε μετά να προσφέρουμε στο σώμα μας αυτό που χρειάζεται. Αλλά πάνω από όλα και μαζί με όλα αυτά, η νούμερο ένα νομίζω πρακτική αυτοφροντίδας είναι η ίδια πρακτική του διαλογισμού. Και θα σου πω γιατί. Διότι οι καθημερινές μας συνήθειες εξαρτώνται από τις επιλογές που κάνουμε κάθε μέρα, μικρές και μεγάλες, γύρω από το πώς θα φροντίσουμε τον εαυτό μας, σε όλο αυτό το κομμάτι που λέγαμε. Τι σημαίνει λοιπόν, κάθε φορά που κάνουμε μια επιλογή ως προς το πώς θα τραφούμε, ως προς το τι θα πιούμε ή δεν θα πιούμε, τι θα φάμε ή δεν θα φάμε, τι ώρα θα κοιμηθούμε, πώς και αν θα αθληθούμε, έπειτα νιώθουμε κάποια επίδραση, παίρνουμε κάτι από αυτό, έχει κάποιο αποτέλεσμα, κάποια συνέπεια αυτή η επιλογή μας. Όσο περισσότερο έχουμε επαφή με το σώμα μας και έχουμε καλλιεργήσει αυτή την ικανότητα να συνδεόμαστε με τις σωματικές μας αισθήσεις αλλά και τη ψυχική και συναισθηματική μας και νοητική μας κατάσταση, τόσο καλύτερα θα μπορούμε να καταλάβουμε τι αποτέλεσμα έχουν οι επιλογές που έχουμε κάνει για την αυτοφροντίδα μας. Αυτός είναι και ο τρόπος να σπάσουμε και να αλλάξουμε αρνητικές μας συνήθειες διότι βλέποντας την επίδραση που έχουν πάνω μας, που είναι αρνητική, σιγά σιγά θα μπορέσουμε να επιλέξουμε κάτι το οποίο είναι θετικό και ευεργετικό. Όταν λοιπόν καλλιεργούμε την επίγνωση και το mindfulness, δηλαδή την ικανότητα να αναγνωρίζουμε και να αντιλαμβανόμαστε, να ζούμε συνειδητά στη ζωή μας, τότε σιγά σιγά και γρήγορα γρήγορα, όπως λέω, αλλάζουν και προς το καλύτερο οι συνήθειες μας, οι συνήθειες αυτοφροντίδας. Γιατί; Διότι αναγνωρίζουμε το σώμα μας, αντιλαμβανόμαστε την ψυχική μας υγεία και αρχίζουμε να μας αγαπάμε τόσο πολύ που δεν θέλουμε πλέον να μας βλάπτουμε με τις καθημερινές επιλογές μας. Και γυρνάει πάλι σε αυτό που έλεγα στην αρχή, ότι η πρόθεση έρχεται μέσα από την αγάπη και δεν είναι τιμωρητική η αλλαγή, αλλά είναι πραγματικά συμπονετική η αλλαγή και η εφαρμογή όλων αυτών των πρακτικών αυτοφροντίδας. Ένα από τα πρώτα πράγματα που πρόσεξα όταν άλλαξα τις συνήθειές μου και ξεκίνησα το διαλογισμό και τη γυμναστική, χωρίς να το καταλάβω γιατί, άρχισα να ακούω το σώμα μου στο τι ήθελα να φάω και πότε. Και ήταν τελείως πρωτόγνωρο συναίσθημα και ακόμα όταν λέω σε φίλους ότι ξέρω ακριβώς τι θέλω να φάω και δεν θέλω να φάω αυτό που έχει εκεί πάνω, παρότι φαίνεται πολύ δελεαστικό, με κοιτάζουνε με απορία και λίγο θαυμασμό. Αλλά νομίζω είναι κάτι το οποίο μπορούμε να κατακτήσουμε, δεν είναι κάτι δύσκολο. Και εμένα μου έχει δώσει μια πολύ μεγάλη ικανοποίηση και ένα είδος μικρής ευτυχίας. Δηλαδή, όταν ξέρω ότι, όταν είμαι σε επαφή με το σώμα μου, ξέρω τι θέλω, ξέρω πότε πεινάω, πότε δεν πεινάω, τι θέλω να φάω και όλα αυτά. Είναι ένα είδος αυτοεκπλήρωσης για μένα. Ναι. Μυρτώ είχαμε μιλήσει ξανά, θυμάμαι πριν από κάποια χρόνια, όταν ξεκινούσες αυτή την προσπάθεια γύρω από το mindfulness, που έκανες τα πρώτα σου βήματα. Και ήθελα να ακούσω πολύ πού έχεις φτάσει τώρα. Δηλαδή, μετά από αυτή την προσπάθεια, σε βλέπω είσαι πολύ active στα social, σε παρακολουθώ, γράφεις πολύ ωραία πράγματα. Ξέρω ότι κάνεις πολλά σεμινάρια εταιρικά. Πού έχεις φτάσει και τι είναι αυτό που σε κάνει, κάτι που σε κάνει περήφανη τώρα; Ναι. Πράγματι, αν σκεφτώ πότε είχαμε γνωριστεί και πώς ήταν τα πράγματα τότε και πού έχει φτάσει όλο αυτό και εγώ το κοιτάζω πίσω καμιά φορά, η αλήθεια είναι όχι αρκετά συχνά, όποτε χαίρομαι που με ρωτάς και μου δίνεται η ευκαιρία να γυρίσω λίγο πίσω και να δω, οκ, εντάξει, τι έκανα; Με εκπλήσσει. Γιατί η αλήθεια είναι όταν ξεκίνησα πριν από... πότε ξεκίνησα; Πριν από επτά χρόνια, πέντε χρόνια; Πρόσφατα τελικά, σχετικά, δεν περίμενα ότι θα φτάσει εκεί, που έχει φτάσει τώρα. Κοίταξε, αυτή τη στιγμή μπορώ να πω ότι είμαι πολύ περήφανη που προσφέρουμε αυτά τα προγράμματα ψυχικής υγείας, ευεξίας, well-being και leadership development μέσα από την πρακτική του mindfulness στις μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα. Έχουμε πελάτες κυρίως πολυεθνικές εταιρείες αλλά και ελληνικές εταιρείες που είναι πολύ forward-looking οι οποίες θέλουν να φροντίσουν και να υποστηρίξουν τους εργαζομένους τους με διάφορους τρόπους και εμείς είμαστε εκεί για να τους υποστηρίξουμε και έχουμε κάνει πάρα πολύ ενδιαφέροντα projects μέσα σε αυτούς τους οργανισμούς και συνεχώς αναπτυσσόμαστε και εξελισσόμαστε μαζί με τις ανάγκες αυτών των οργανισμών. Οπότε, τα προγράμματα αυτά που έχουμε κάνει μέσα σε εταιρείες είναι πραγματικά αυτά τα οποία με κάνουν περισσότερο περήφανη γιατί η αλήθεια είναι ότι πριν από 5 ή 7 χρόνια όταν πρωτοξεκίνησα δεν φανταζόμουν ότι θα μιλάμε πέρσι τον Απρίλιο στο Delphi Economic Forum και θα συζητάω ανάμεσα σε αυτό το κοινό για το μέλλον της εργασίας και την υποστήριξη της ψυχικής υγείας μέσα στην εργασία μέσα από τις πρακτικές του Mindfulness. Αν μου το έλεγε κανείς θα έλεγα ότι όχι είναι επιστημονική φαντασία ότι στην Ελλάδα θα μιλάμε το 2022-2023 για το Mindfulness στους Δελφούς. Παρόλα αυτά έγινε και παρόλα αυτά συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται όλη αυτή η δουλειά και αυτό είναι το οποίο με κάνει περήφανη το ότι μπορούμε πλέον να αρχίσουμε να συζητάμε και σε τέτοια τραπέζια και σε τέτοια επίπεδα και αυτό το οποίο κιόλας μου δίνει ελπίδα και ίσως είναι το όνειρό μου είναι να δω να γίνεται και σε ακόμη μεγαλύτερα πλαίσια, σε πιο θεσμικά πλαίσια, να μπει μέσα στο κομμάτι, στον τομέα της υγείας, να μπει στο κομμάτι της εκπαίδευσης εκτός δηλαδή από το κομμάτι της εργασίας που μέχρι στιγμή έχω κάνει τη μεγαλύτερη δουλειά ίσως γιατί από εκεί ήταν το αρχικό μου background οπότε είμαι πολύ περήφανη για όλα αυτά που έχουμε καταφέρει και επίσης πολύ αισιόδοξη για το μέλλον. Αν τολμούσες να ονειρευτείς και να πεις πού θα ήθελες να φτάσουμε σαν χώρα στα θέματα ψυχικής υγείας; Κοίταξε, την προηγούμενη εβδομάδα ήμουνα σε ένα πολύ μεγάλο meeting με το Mindfulness Initiative που είναι ένας οργανισμός μη κερδοσκοπικός, τον οποίο έχει ιδρύσει στη Μεγάλη Βρετανία που είναι διακομματικός μια διακομματική επιτροπή από βουλευτές στο Βρετανικό Κοινοβούλιο και καθηγητές mindfulness όπου διδάσκουν τα τελευταία δέκα χρόνια mindfulness μέσα στο κοινοβούλιο με τη λογική όχι μόνο τη λογική αλλά και την πώς να πω, την πραγματική έμπρακτη υποστήριξη ότι όταν οι ίδιοι οι άνθρωποι που παίρνουν αποφάσεις που επηρεάζουν τόσο μεγάλους πληθυσμούς μπορούν να έχουν αυτή τη διαύγεια αυτή την επίγνωση αλλά και ταυτόχρονα να καλλιεργήσουν την συμπόνια και την καλοσύνη μέσα τους για τον εαυτό τους αλλά και για τους άλλους τότε αυτές οι αποφάσεις θα είναι λίγο καλύτερες για όλους μας και για το κοινό καλό. Είμαι λοιπόν σε αυτές τις συζητήσεις και αρχίζουμε αυτή τη στιγμή να συζητάμε για το πώς θα μπορούσαν, δηλαδή, επικουρικά όλοι αυτοί οι άνθρωποι, από όλες αυτές τις χώρες όχι μόνο στην Βρετανία, είναι ένα πολύ μεγάλο δίκτυο από 16 διαφορετικές χώρες και αναπτύσσεται συνεχώς οι οποίες έχουν εφαρμόσει την πρακτική mindfulness μέσα στην πολιτική αλλά και σε άλλους κλάδους της κοινωνίας και αυτή τη στιγμή επικουρικά μας κάνουν consulting το πώς μπορούμε να αρχίσουμε να συζητάμε για να φέρουμε κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα. Τώρα, αν το ακούσει αυτό θα έλεγε κανείς, μα καλά, είναι τόσο μακρινό να μιλάμε για mindfulness στην πολιτική στην Ελλάδα κι όμως, εγώ μπορώ να το δω σε κάποια χρόνια από τώρα, σε αρκετά ίσως θα δούμε, θα είμαστε εδώ για να το ξανασυζητήσουμε. Άρα το ένα είναι αυτό και το άλλο είναι, όπως είπα, είναι ο κλάδος της υγείας που είναι ίσως και οι άνθρωποι, οι πληθυσμοί εκείνοι οι οποίοι έχουν και τη μεγαλύτερη ανάγκη από τέτοια προγράμματα, άνθρωποι που υποφέρουν από χρόνιες ασθένειες αλλά ταυτόχρονα με τους ίδιους τους ασθενείς οι φροντιστές αλλά και οι επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι έχουν και αυτοί πάρα πολύ μεγάλη ανάγκη για φροντίδα αλλά και για να αναπτύξουν κάποιες δεξιότητες που τους βοηθούν να γίνουν καλύτεροι στο ρόλο τους, άρα είναι ο κλάδος της υγείας και το τρίτο είναι ο κλάδος εκπαίδευσης δηλαδή να μπει ένα τέτοιο πρόγραμμα εκπαίδευσης mindfulness μέσα σε κάθε σχολείο στην Ελλάδα. Που αυτό σημαίνει ότι αρχίζουμε να μετατοπίζουμε χρονικά την παρέμβαση αυτή με βάση το mindfulness όλο και νωρίτερα στο lifecycle ενός ανθρώπου με σκοπό να φέρουμε όσο το δυνατό νωρίτερη αλλαγή και μεγαλύτερη επίδραση σε ένα μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας. Το εύχομαι κι εγώ και όπως είπες, ιδίως στην πολιτική αυτοί οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις που επηρεάζουν ζωές εκατομμυρίων και αν μπορούν να πάρουν αποφάσεις πιο μεστές και με καλύτερη αυτογνωσία και αυτοσυνείδηση νομίζω θα μας ωφελήσει όλους Αν πάμε πίσω στο κομμάτι της επιχειρηματικότητας Μυρτώ στη δεύτερη φάση της ζωής σου τη λέω φάση γιατί έτσι την ακούω από την περιγραφή σου που ασχολήθηκες με το mindfulness αλλά παράλληλα δεν δουλεύεις για κάποιον άλλον και αποφάσισες να επιχειρήσεις μόνη σου τι ήταν το πιο δύσκολο για σένα; Νομίζω το πιο δύσκολο και εξακολουθεί να ισχύει είναι η μοναξιά και θα το έλεγα αυτό με την έννοια ότι εγώ μέχρι να ξεκινήσω να κάνω αυτό που κάνω ήμουν μισθωτός, έτσι δούλευα πάντα για μεγάλους οργανισμούς οπότε και δούλευα σε πλαίσια σε πολύ μεγάλα πλαίσια, ομαδικά πλαίσια πολύ structured πλαίσια με πολύ μεγάλη και συγκεκριμένη δομή όπου είχα βέβαια ανάλογα με τους ρόλους μου και πολύ μεγάλο αντικείμενο στις αποφάσεις τις οποίες έπαιρνα αλλά παρόλα αυτά πάντα υπήρχε και κάποιος άλλος. Οπότε νομίζω αυτό το οποίο βλέπω ότι με έχει δυσκολέψει πιο πολύ είναι πώς είναι ένας μοναχικός δρόμος καμία φορά η επιχειρηματικότητα και βλέπω ότι έχω πολύ μεγάλη ανάγκη κάποιες φορές να μοιραστώ το βάρος κάποιων αποφάσεων ή ακόμη και τις χαρές που φυσικά το κάνει ο καθένας μας δεν ξέρω εσύ πως το, εσείς έχετε και το EO και ξέρω ότι είναι ένας καταπληκτικός οργανισμός και πώς μοιράζεστε μεταξύ σας αλλά κι αυτό είναι πάρα πολύ σπουδαίο. Δεν είναι μόνο να μοιράσω το βάρος μου αλλά να μπορώ να μιλήσω με κάποιον για κάτι το οποίο πέτυχα εκείνη τη στιγμή έκανα αυτή την ομιλία και είχε τεράστια επίδραση και πήγε καλά και να μπορέσω να το μοιραστώ. Οπότε κάποιες φορές μου λείπει αυτό και αυτό είναι το οποίο με δυσκολεύει. Κάποιον να συμπορεύομαι με κάποιον μαζί και ίσως να μοιράζομαι και ένα βάρος κάποιων αποφάσεων ή κάποια διλήμματα για να μπορώ να έτσι να αισθάνομαι ίσως λίγο καλύτερα παίρνοντας αυτές τις αποφάσεις να μην αισθάνομαι ότι το βάρος είναι μόνο δικό μου. Πρόσφατα είχα στο άλλο podcast στο Rethink Culture την Sandy Hall η οποία είναι organizational psychologist στην Νέα Ζηλανδία και λέει το εξής ότι όντως για όλους τους entrepreneurs τους επιχειρηματίες, όσους επιχειρούν είναι ένα μοναχικό επάγγελμα αλλά δεν χρειάζεται να να είμαστε μόνοι μας, we don't, όπως το λέει we don't need to lead alone δηλαδή η ηγεσία δεν χρειάζεται να είναι μοναχικό και υπάρχουν πολλά υποστηρικτικά πλαίσια το Entrepreneurs’ Organization είναι ένα από τα κύρια για να μιλήσω και λίγο για αυτό γιατί δεν είναι μόνο ότι συνδιαλέγεσαι με ανθρώπους που είναι και αυτοί επιχειρηματίες αλλά μοιράζεσαι τα πιο δύσκολα προβλήματα τα οποία αδυνατείς να μοιραστείς με ανθρώπους στο περιβάλλον σου ή γιατί δεν θα καταλάβουνε ή γιατί είναι πολύ ευαίσθητα ή γιατί μιλάνε κάποια άλλη γλώσσα και τελικά είναι τόσο σημαντικό σε κάθε επάγγελμα αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση στο επιχειρήν να μπορείς να έχεις ένα κύκλο ανθρώπων με το οποίο να συναντιέσαι σταθερά στο EO συναντιόμαστε μια φορά το μήνα και να μπορείς να νιώσεις ότι είσαι μέρος μιας ομάδας ανθρώπων με την ίδια κουλτούρα τα ίδια πιστεύω και πάνω κάτω τις ίδιες ανάγκες. Οπότε μ' άρεσε πάρα πολύ αυτό το ότι you don't have to lead alone. Για μένα με έκανε να νιώσω λίγο πιο ζεστά γιατί όντως είναι πολύ μοναχική η επιχειρηματικότητα όπως και η γονεϊκότητα, έτσι; Και τώρα που λέμε για γονεϊκότητα Μυρτώ ήθελα να σε ρωτήσω ποια είναι μια σημαντική αξία για σένα και τι θα συμβούλευες στα παιδιά σου; Ποια είναι μια σημαντική αξία. Κοίταξε, έχω κάνει αυτή την άσκηση αρκετές φορές και όπως ξέρεις ή ίσως ξέρεις αυτό μπορεί να αλλάξει στο βάθος στο βάθος των χρόνων και ανάλογα σε τι φάση βρισκόμαστε στη ζωή μας εγώ λοιπόν συνειδητοποίησα ότι πλέον εδώ και αρκετά χρόνια μεγαλύτερη αξία για μένα είναι η ελευθερία. Αυτό τι σημαίνει, να μπορώ να έχω την ελευθερία να να ζω τη ζωή μου έτσι ακριβώς όπως τη θέλω ό,τι σημαίνει αυτό για τον καθένα και ό,τι σημαίνει αυτό για μένα. Επομένως αυτή είναι η μεγαλύτερη μου αξία. Τώρα τι θα έλεγα στο γιο μου, τι συμβουλή θα έδινα στο γιο μου; Ή ποια αξία θα ήθελες να του περάσεις ή ποια συμβουλή θα του έδινες. Τι από σένα θα ήθελες να κρατήσει; Κοίταξε, αυτό που του λέω πάντα από πολύ πολύ μικρός όταν άρχισε να επικοινωνεί λεκτικά είναι του μιλάω πάρα πολύ για αυτή την εσωτερική φωνή. Του λέω λοιπόν όταν ήταν πολύ μικρός ποια είναι η φωνούλα που υπάρχει μέσα σου και του έκανα πολλά παιχνίδια για να μπορεί να δει αν μπορεί να την ακούσει δηλαδή του λέω κάτι και μετά του λέω τώρα, την ακούς τι λέει αυτή η φωνούλα; Του λέω κάτι πονηρό ας πούμε κάτι αστείο και του λέω τώρα τι λέει αυτή η φωνούλα; Και τον βάζω λοιπόν έτσι σαν παιχνίδι να κοιτάξει λιγάκι μέσα του και να ακούσει αυτό τον εσωτερικό διάλογο οπότε του μιλάω πάρα πολύ για αυτή την εσωτερική φωνή και θα ήθελα αν κρατήσει ένα πράγμα από μένα θα είναι να μπορεί να την ακούει. Αυτή και μόνο η φωνή νομίζω λέει τα πάντα. Κι από τη στιγμή που μπορεί να την ακούσει κανείς από πολύ μικρή ηλικία τι σημαίνει, ότι μπορεί να αρχίσει να την εμπιστεύεται κι όσο την εμπιστεύεται σε μικρή ηλικία, τόσο πιο εύκολο θα είναι να την ακούει και όταν μεγαλώσει. Το πρόβλημα είναι όταν χάνουμε αυτή την επαφή με αυτή τη φωνή, για διάφορους λόγους, δεν θέλω να μπω εδώ και να αναπτύξω τι γίνεται με το παιδικό τραύμα ή, για ποιους λόγους, χάνουμε την αυθεντικότητά μας στην παιδική μας ηλικία. Είναι πολύ δύσκολο να το ανακτήσουμε, γιατί έχουμε χάσει αυτή την ικανότητα να επικοινωνούμε. Αυτή η φωνή έχει γίνει τόσο σιγανή, που σχεδόν δεν ακούγεται, ούτως ή άλλως είναι ψίθυρος. Επομένως, ακόμη και αν αρχίσει να μας μιλάει, δεν θα την αναγνωρίσουμε ή δεν θα την εμπιστευθούμε. Αυτό λοιπόν που θα ήθελα να κρατήσει από μένα, θα ήταν αυτή την ικανότητα να ακούει αυτή τη φωνούλα, να την εμπιστεύεται και να την ακολουθεί γιατί είναι αλάνθαστη. Και εκεί αυτή θα τον πάει όπου χρειάζεται στη ζωή του. Είναι τόσο μεστό και σοφό αυτό που είπες, μπορεί να μιλήσουμε για αυτογνωσία και να πούμε ότι μου πήρε, ας πούμε, πολύ καιρό να γνωρίσω τον εαυτό μου, αλλά ακόμη και να έχω αυτογνωσία, μπορεί να μην έχω αυτοεπίγνωση, δηλαδή να ακούσω αυτή τη φωνούλα μέσα μου. Και τελικά είναι πάρα πολύ σημαντικό να ξέρω εκείνη τη στιγμή τι θέλω, τι μ' αρέσει, τι δεν μ' αρέσει. Κάτι που ακούω είναι θετικό, με πιέζει, θέλω να το ακολουθήσω, θέλω να το σπρώξω; Πώς νιώθω γι' αυτό και ανάλογα να πράξω και να βάλω τα όριά μου ή να τρέξω, ή να το αγαπήσω, οτιδήποτε. Δηλαδή είναι πολύ βασική η δεξιότητα να μπορώ να ακούσω εκείνη τη στιγμή πώς αισθάνομαι. Κι ξέρεις δυστυχώς δεν το μαθαίνουμε αυτό, παρόλο που είναι κάτι το οποίο διδάσκεται και αυτό είναι το οποίο κάνουμε όταν διδάσκουμε mindfulness σε παιδιά. Έχω εκπαιδευτεί να διδάσκω mindfulness και σε παιδιά και σε εφήβους. Οπότε στην ουσία έρχεται μέσα από την καλλιέργεια της επίγνωσης μέσα στο σώμα, δηλαδή η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις αισθήσεις μέσα στο σώμα όταν αναδύονται, η οποία ταυτόχρονα καλλιεργεί συναισθηματική νοημοσύνη, την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα όταν και αυτά αναδύονται μέσα στο σώμα και μετά την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τις σκέψεις που κάνουμε όταν τις κάνουμε, τη μεταγνωστική ικανότητα, να ξέρω δηλαδή τι σκέφτομαι. Άρα όλο αυτό καλλιεργείται. Γι' αυτό γυρνάει πίσω και σε αυτό που λέγαμε πριν, πόσο σημαντικό είναι να έρθουν αυτές οι πρακτικές και νωρίτερα στο life cycle, στη ζωή ενός ανθρώπου για να μπορούμε, αντί να το λέμε εμείς μεταξύ μας τώρα σαν wishful thinking για τα παιδιά μας, να είναι κάτι το οποίο θα μαθαίνουν ούτως ή άλλως, όπως μαθαίνουν την αλφαβήτα και τη γραμματική. Σωστά! Αμήν, όπως λέμε! Μυρτώ αν πήγαινες εσύ πίσω στον εαυτό σου όταν ήσουν 20-25. Τι θα έλεγες στον εαυτό σου τότε? Θα έλεγα... Είσαι αρκετή. Αξίζεις έτσι ακριβώς όπως είσαι. Δεν χρειάζεται να προσπαθήσεις για τίποτα. Και πολλά, πολλά άλλα, αλλά νομίζω από εκεί θα ξεκινούσαν πολλά. Θα ξεκινούσαν όλα. Αυτό νομίζω πρέπει να το λέμε πιο συχνά. Έχω μια φίλη που το έχει γράψει στον καθρέφτη της για να το βλέπει κάθε μέρα. Γιατί κι εγώ και πολλοί άλλοι λέμε ότι όχι δεν είμαι αρκετός, όχι χρειάζομαι κάτι περισσότερο, μια καλύτερη δουλειά, μια καλύτερη γυναίκα, οτιδήποτε και να είναι αυτό. Αλλά τελικά από εκεί ξεκινάει η ευτυχία με την αυτοαποδοχή. Και τελικά Μυρτώ για σένα τι σημαίνει επιτυχία; Μεγάλη ερώτηση. Ποιο είναι το true north, το δικό σου, για να μιλήσω και με τους όρους του podcast. Θα σου πω πως νιώθω τώρα. Αν με ρώταγες τώρα αν είμαι πετυχημένη σε αυτό που κάνω, δεν θα σου έλεγα τη λέξη πετυχημένη. Κάπως λίγο έχω λίγο αλλεργία στη λέξη επιτυχία, νομίζω. Αυτός είναι το οποίο τώρα που μου το είπες και έψαχνα λιγάκι μέσα μου, δεν ξέρω τι είναι επιτυχία. Θα σου έλεγα περισσότερο τη λέξη ίσως ευδαιμονία, ίσως ικανοποίηση, και ίσως νόημα περισσότερο. Άρα δεν ξέρω, η επιτυχία για μένα θα είναι αυτό που μου δίνει νόημα και ταυτόχρονα έχω ελευθερία, δηλαδή αυτά τα δύο. Την υπέρτατη αξία για μένα που είναι ελευθερία. Το νόημα το βρήκα κάνοντας κάτι το οποίο δεν είναι μόνο για μένα, αλλά με κάποιο τρόπο υποστηρίζει και άλλους. Και το κάνει αυτό με ένα πολύ άμεσο τρόπο. Δηλαδή κάνω κάτι, διδάσκω κάτι το οποίο υποστηρίζει κάποιους ανθρώπους. Είτε είναι αυτοί ιδιώτες είτε είναι μέσα στις εταιρίες. Αλλά εδώ θέλω να πω ότι δεν είναι ο μόνος τρόπος για να βρούμε νόημα στη ζωή μας και το λέω γιατί κάνω και δουλειά που έχει να κάνει με το finding purpose μέσα στους ίδιους οργανισμούς. Δηλαδή μπαίνω μέσα σε μεγάλους οργανισμούς, οι πολυεθνικές εταιρείας και μιλάω με leaders, με people managers για το τι σημαίνει να βρω αυτό το true north για μένα, να βρω αυτό το νόημα για μένα δουλεύοντας σε ένα μεγάλο οργανισμό και θέλω να πω ότι δεν είναι μόνο να τα αφήσω όλα και να κάνω κάτι σαν και αυτό που κάνω εγώ, να βοηθήσω, να διδάξω, ή κάτι τέτοιο. Γιατί καμία φορά νομίζουμε ότι ίσως αυτό είναι. Ο καθένας μπορεί να βρει το προσωπικό του νόημα αναζητώντας τις προσωπικές του αξίες και μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή του αν κάτσει λιγάκι να το διερευνήσει και να δει κατά πόσο η καθημερινότητά του και οι επιλογές που κάνει ευθυγραμμίζονται με αυτές τις προσωπικές του αξίες. Θέλω να το βάλω λιγάκι αυτό σαν παρένθεση, παρόλο που δεν ήταν η αρχική σου ερώτηση γιατί καμία φορά έχω την αίσθηση ότι ω, και πώς θα βρω νόημα. Και εδώ μου έρχεται μία ιστορία που είχα ακούσει και είχα διαβάσει ότι ο JFK λέει όταν κάποια στιγμή πήγε να δει για την, στο Cape Canaveral, πού ήταν τότε που είχαν κάνει την εκτόξευση για την πρώτη προσσελήνωση βρήκε έναν επιστάτη, ένας από τους ανθρώπους ο οποίος καθάριζε τις εγκαταστάσεις το βράδυ και σκούπιζε το διάδρομο και κάποια στιγμή τον ρωτάει εσύ τι κάνεις εδώ και λέει αυτός στέλνω έναν άνθρωπο στο φεγγάρι. Ο επιστάτης λοιπόν απάντησε με αυτόν τον τρόπο. Παρόλο λοιπόν που καθάριζε τους διαδρόμους μέσα στον διαστημικό σταθμό ήταν συνδεδεμένος με τον υπέρτατο σκοπό που είχε να κάνει με το ότι είναι αυτή η αποστολή που θα στείλουμε έναν άνθρωπο και πρώτη φορά να περπατήσει πάνω στο φεγγάρι. Οπότε τι θέλω να πω, τρόπος δεν είναι μόνο να τα παρατήσουμε όλα αυτό που κάνουμε και να βρούμε ένα νόημα που ίσως έχει δείξει κάποιος άλλος το κάνει με κάποιον τρόπο, αλλά να το βρούμε εμείς οι ίδιοι μέσα σε αυτό που κάνουμε στη καθημερινότητά μας και αυτό μπορεί να είναι ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας ή ο τρόπος που στεκόμαστε δίπλα στους φίλους μας ή ο τρόπος που βοηθάμε στην κοινότητά μας στην οικογένειά μας στη γειτονιά μας στους κύκλους τους οποίους δραστηριοποιούμαστε. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βρούμε το νόημα. Και με αυτό το ωραίο κλείσιμο, Μυρτώ Λεγάκη, ήθελα να σε ευχαριστήσω που ήσουν μαζί μας σήμερα και μας ζέστανες λίγο την καρδιά μας με την ιστορία σου και με τα διδάγματα που έμαθες για το πώς ζεις, για το πώς νιώθεις πλήρης, για το πώς νιώθεις ισορροπημένη και το τι σημαίνει επιτυχία για σένα. Και για όλους όσους μας ακούσατε, σας ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας σήμερα. Αν μας ακούσατε μέχρι εδώ σημαίνει ότι δεν θέλετε να χάσετε ούτε ένα επεισόδιο οπότε πατήστε subscribe για να μη χάσετε και επίσης αν μας ακούτε και δεν μας βλέπετε μπορείτε να μας δείτε κιόλας πηγαίνοντας στο YouTube κάθετος @eogreece και μπορείτε να μάθετε και περισσότερα για το EO Greece στη σελίδα eogreece.org. Και όπως μου αρέσει να λέω, keep leading. Ευχαριστώ, Αντρέα μου, να είσαι καλά. Καλή συνέχεια σε όλους.