Με τον Μιχάλη Πετυχάκη, CTO της Dialectica

«Κάτι που βλέπω τώρα μετά από 17 χρόνια στο χώρο είναι η όμορφη και γλυκιά ανταποδοτικότητα που πολλές φορές βοηθάμε κάποιους σήμερα και μπορεί να το δεις μετά από 10 χρόνια που θα σου πούνε ευχαριστώ… Να είμαστε αυθεντικοί κι άμα δεν δουλεύει η σχέση δεν πειράζει, ένας από τους δύο θα φύγει και τουλάχιστον θα βρει κάπου να ταιριάζει περισσότερο… Να είναι αυθεντικός και να είναι ο εαυτός του, γιατί είναι πάρα πολλές οι ώρες που αφιερώνουμε στη δουλειά για να παίζουμε ρόλο.»

Το S02E16 του Finding True North φιλοξενεί τον Μιχάλη Πετυχάκη. Ο Μιχάλης ξεκίνησε την πορεία του ως φανατικός ερευνητής μαθηματικός, με σπουδές στην Ηλεκτρολογία Μηχανική και Μηχανική Υπολογιστών, αλλά γρήγορα ανακάλυψε το πάθος του για την τεχνητή νοημοσύνη και την καινοτομία. Μετά από δύο χρόνια στο Dubai σε ένα Lab ρομποτικής, ολοκλήρωσε το διδακτορικό του και συνίδρυσε μαζί με φίλους του την Orfium, όπου ως πρώτος υπεύθυνος τεχνολογίας έστησε από το μηδέν την τεχνολογική πλατφόρμα που οδήγησε την εταιρεία σε παγκόσμια ανάπτυξη. Σήμερα, ως CTO της Dialectica, φέρνει την ίδια αφοσίωση στην εξέλιξη του προϊόντος και της ομάδας, ενώ διατηρεί ενεργό ρόλο στο διοικητικό συμβούλιο της Orfium.

Στο επεισόδιο, ο Μιχάλης μοιράζεται το προσωπικό του ταξίδι από το ακαδημαϊκό περιβάλλον σε δυναμικά startups και ώριμες εταιρείες, αναδεικνύοντας τη σημασία του πάθους για την τεχνολογία, της αυθεντικότητας στο leadership και της συνεχούς προσωπικής ανάπτυξης. Αναλύει πώς η ομαδική χημεία και ο χρόνος συνύπαρξης ενισχύουν την απόδοση, αλλά και πώς οι μηχανές "απορροφούν" τη ρουτίνα για να αναδειχθεί η πραγματικά δημιουργική εργασία. Τέλος, εξερευνά τις προκλήσεις της εξ αποστάσεως εργασίας (remote work), το μέλλον της εργασίας υπό το πρίσμα της τεχνητής νοημοσύνης και τοποθετεί την προσωπική ανάπτυξη (self growth) ως το μεγαλύτερο εφόδιο για κάθε ηγέτη.

Ακούστε το επεισόδιο για να ανακαλύψετε:
•Πώς το πάθος για την τεχνολογία γίνεται κινητήριος μοχλός στην επιχειρηματικότητα.
•Γιατί η αυθεντικότητα στο leadership δημιουργεί πιο παραγωγικές κι ευτυχισμένες ομάδες.
•Το ρόλο της καλής χημείας και της φυσικής συνύπαρξης στην αποτελεσματικότητα των tech ομάδων.
•Πώς η αυτοβελτίωση μέσω τρεξίματος και ανάγνωσης προάγει ισορροπία και καινοτομία.
•Με ποιόν τρόπο το AI μετασχηματίζει την έννοια της “ρουτίνας”.
•Ποιες δεξιότητες θα αποκτήσουν αξία στο μέλλον.
•Γιατί το συνεχές curiosity και η ευελιξία είναι τα πιο κρίσιμα εργαλεία κάθε επιχειρηματία.

Αναφορές:
•Ο Μιχάλης Πετυχάκης στο LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/michaelpetychakis/ 
•Ιστοσελίδα της Dialectica: https://www.dialecticanet.com/ 

Chapters

• 0:00 Εισαγωγή
• 1:43 Παρουσίαση της Dialectica
• 2:45 Ο ρόλος του Μιχάλη στην Orfium
• 7:13 Από την Orfium στην Dialectica
• 10:38 Το πάθος και η διεύρυνση οριζόντων
• 13:12 Μαθήματα leadership μετά από 15 χρόνια εμπειρίας
• 17:59 Η άποψη του Μιχάλη για remote work & AI
• 24:47 Το μυστικό της εσωτερικής αλλαγής του Μιχάλη
• 27:12 Τα rituals που κρατούν γειωμένο τον Μιχάλη
• 33:07 Ο ετήσιος στόχος βιβλίων του Μιχάλη
• 35:20 Τα βιβλία που διαμόρφωσαν τον Μιχάλη
• 37:28 Τα εργαλεία management του Μιχάλη
• 42:51 Mindset & επιλογές για angel investments
• 47:31 Το μέλλον σε 15 χρόνια, σύμφωνα με το Μιχάλη
• 53:51 Η συμβουλή του Μιχάλη για νέους
• 56:51 Είναι το AI ένα “black box”;

Transcript

0:05

Καλησπέρα σας. Είμαι ο Βαγγέλης Δαβιτίδης, μέλος του EO Greece, που είναι ένας οργανισμός επιχειρηματιών με κοινό στόχο τη συνεχή εξέλιξη σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, ή όπως λέμε, "We transform the lives of those who transform the world". Το podcast του EO, που έχουμε συνδημιουργήσει με τη Σουζάνα Θεοδωρίδου και έχουμε αναλάβει να συνεχίσουμε μετά την πρωτοβουλία του Ανδρέα Κωνσταντίνου, έχει στόχο να εξανθρωπίσει την επιχειρηματικότητα, φέρνοντας στο προσκήνιο επιχειρηματίες που μιλούν όχι μόνο για τις επιτυχίες τους, αλλά και για τις αδυναμίες τους και τα λάθη τους. Ό, τι τους έχει βοηθήσει μέχρι τώρα να γίνουν καλύτεροι ηγέτες, αλλά και να εξελίξουν τους ανθρώπους γύρω τους. Σήμερα έχουμε την πολύ μεγάλη χαρά να φιλοξενούμε τον Μιχάλη Πετυχάκη. Οι περισσότεροι ίσως τον ξέρετε από την πολύ επιτυχημένη Orfium. Και ο Μιχάλης πλέον είναι και νυν CTO στη Dialecta. Θα μας τα πει… Dialectica; Το είπα σωστά, Μιχάλη; Dialectica, ναι. Από τη διαλεκτική. Ωραία, θα μας τα πεις τώρα αναλυτικά. Ο Μιχάλης επίσης είναι μέλος του Ε.Ο.. Οπότε, Μιχάλη, καλώς ήρθες. Καλώς σε βρήκαμε. Καλώς σας βρήκα. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενος που είμαι εδώ. Γιατί θυμάμαι να το ακούω, καλά και τώρα το ακούω, αλλά και από την οπτική του Αντρέα. Ήταν πάρα πολύ ωραίο, γιατί ήταν φανταστικό να υπάρχει ένα τέτοιο podcast, που τουλάχιστον σε εμάς είμαστε πιο νέοι και δεν ήταν απαραίτητο ότι γνωρίζουμε αυτούς τους ανθρώπους, να πάρουμε λίγο inspiration.- Ωραία.- Καλώς ήρθες, λοιπόν. Καλώς σας βρήκα. Ωραία, Μιχάλη. Θες να ξεκινήσουμε και να μας πεις κάποια πράγματα για την Dialectica, τι είναι η εταιρεία, τι κάνετε, τι ακριβώς κάνεις εσύ εκεί και να πάμε μετά και πίσω στην Orfium; Φυσικά. Ναι, ναι, ναι. Η Dialectica είναι μια εταιρεία πληροφοριών. Προσπαθεί να βρει πολύ συγκεκριμένη πληροφορία που υπάρχει στο μυαλό κάποιων experts και να τους φέρει σε επαφή με αυτόν που την χρειάζονται. Δηλαδή, εγώ ένα παράδειγμα που μ' αρέσει να λέω και έστω ότι θέλετε να επενδύσετε αύριο να φτιάξετε ένα πυρηνικό εργοστάσιο, δεν βρίσκετε συνέχεια τους expert, δεν είναι διαθέσιμοι. Κι απ΄τη στιγμή που... ή υπάρχουν τρεις άνθρωποι στον κόσμο που πρέπει να μιλήσετε με έναν από τους τρεις. Φυσικά αυτό έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στις επενδύσεις όταν θέλουμε να κάνουμε μια επένδυση κάπου, να βρούμε εκείνο τον ένα που μπορεί να μας δώσει πληροφορία. Αυτό κάνει ως επί το πλείστον η Dialectica και έχει πάρα πολλά προϊόντα γύρω από αυτό. Ωραία, τέλεια. Και τώρα, για την Orfium, τι θα ήθελες να μάθεις; Εγώ θέλω να μάθω ο δικός σου ρόλος και το δικό σου expertise από άποψη σπουδών ή πώς συνεχίστηκε και τα λοιπά, γιατί στην Dialectica είσαι CTO. Οπότε, ποιο είναι το expertise σου, από ποιο angle έρχεσαι εσύ και φέρνεις αξία στα πράγματα, και να μας κάνεις και μια σύντομη αναδρομή στην Orfium. Τέλεια. Ωραία. Εγώ, γενικά, πάντα υπηρετώ από το πόστο της τεχνολογίας. CTO σημαίνει Chief Technology Officer και γενικά η τεχνολογία είναι το πάθος μου και δεν το λέω για να το πω. Δηλαδή, στον ελεύθερο μου χρόνο θα διαβάσω τεχνολογία γιατί αυτό με συναρπάζει. Οπότε, θα πάω και στην Orfium. Αλλά, ίσως έχει τώρα ενδιαφέρον να κάνω μια συνολική αναδρομή πάρα πολύ γρήγορη, τρία λεπτάκια. Αλλά εμένα η ιστορία μου ξεκινάει σαν μαθητής στο σχολείο. Αγάπησα υπερβολικά τα μαθηματικά. Αυτό ήθελα να κάνω στη ζωή μου, στην καριέρα μου. Ερευνητής μαθηματικός. Στην Ελλάδα, όπως ξέρετε έχουμε τις Πανελλήνιες, πήγανε καλύτερα από ό,τι περίμενα. Κατά συνέπεια οι γονείς μου μου λέγαν, ωραία, πέρνα στο Πολυτεχνείο. Περνάω ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός υπολογιστών. Το μισούσα, μου φάνηκε πάρα πολύ βαρετό. Οπότε, κάποια στιγμή, αποφασίζω και κάνω drop-out από το Πολυτεχνείο. Απλά δεν έβρισκα το νόημα. Και πήγα και δούλεψα δύο χρόνια στο Dubai, σε ένα εργαστήριο ρομποτικής. Εκείνη την περίοδο ήμουν πάρα πολύ inspired από τον Terminator, Skynet και είχε βγει και ο πρώτος Iron Man. Οπότε, ήθελα να κάνω αυτό το πράγμα να' μαι ο Tony Stark. Οπότε, είμαστε τώρα στα 17 χρόνια πριν και δούλεψα δύο χρόνια σε ένα εργαστήριο που φτιάχναμε humanoids, δηλαδή, κανονικά ρομπότ με δέρμα κτλ. Ήταν από τα πιο ωραία χρόνια που θυμάμαι, γιατί θυμάμαι να κοιμάμαι στο εργαστήριο, να ζω με ρύζι, δηλαδή, δεν είχα χρήματα αλλά έκανα απλά αυτό που ονειρευόμουνα. Όμως, κατάλαβα ότι το πάθος μου εντέλει ήταν τεχνητή νοημοσύνη, οπότε γύρισα πίσω, πήρα το πτυχίο μου γρήγορα-γρήγορα και έκανα αμέσως enroll σε ένα PhD στο πολυτεχνείο. Παράλληλα, όμως, έκανα και διάφορες startup, οι οποίες δεν πήγαιναν και πουθενά, αλλά μου άρεσε πάρα πολύ με φίλους τότε να φτιάχνουμε ιδέες και να τις βγάζουμε στην παραγωγή. Τότε το κάναμε σαν παιχνίδι. Δεν καταλαβαίναμε ότι στην πραγματικότητα μαθαίναμε εξωφρενικά πάρα πολλά κάνοντας αυτό. Γιατί εμένα η βασική μου δουλειά ήταν να είμαι ερευνητής και όλα τα άλλα τα έκανα απόγευματα Σαββατοκυριακά. Παράλληλα με το ακαδημαϊκό μου journey, καθώς έφτανα στα τελειώματα και τα λοιπά, συνειδητοποίησα ότι το academia είχε ένα ταβάνι και δεν μπορούσα να κάνω αυτά που πραγματικά αγαπούσα, που ήταν innovation. Γενικά το innovation είναι κάτι που ήθελα να το κάνω από πάντα. Κάπως έτσι, πριν 10 χρόνια, ξεκινήσαμε την Orfium. Δύο παιδιά από την Καλιφόρνια, δύο από Ελλάδα. Στην αρχή παίζαμε λίγο με τα τουβλάκια μας, όμως ήμασταν στο 2015. Σαν ένα μέλος του academia στην Ελλάδα, μετά το δημοψήφισμα, μας λένε «Παιδιά, δεν θα ξαναπληρωθείτε, γιατί τότε πρέπει να πάρουν τα χρήματα από τα ιδρύματα για να πληρώσουμε τους δανειστές». Αυτό που είχε συμβεί. Οπότε αυτό μας έσπρωξε περισσότερο να δώσουμε έμφαση σε εκείνο το startup που είχαμε ξεκινήσει και το music industry. Τα πρώτα δύο χρόνια δεν συνέβαινε κάτι τρομακτικό. Μετά γνωρίζουμε τον Ρομπ, ο οποίος μετά έγινε και ο CEO της εταιρείας, που ήταν πρών executive στην Universal. Του δίνουμε ένα μεγάλο ποσοστό της εταιρείας. Ακόμα η εταιρεία δεν ήταν κάτι σημαντικό και τότε ξεκινάει το extreme growth που φτάσαμε από πέντε άτομα σήμερα είμαστε 750 globally σε διάφορες ηπείρους. Εγώ πάντα ήμουν κυρίως στο κομμάτι του technology. Δηλαδή αυτό έκανα. Εντάξει, στην Ελλάδα πάντα είχα και το ρόλο του general manager που μετά έκανα oversee και την Ευρώπη. Και τα τελευταία δύο χρόνια κάναμε και κάποιες εξαγορές. Δύο αρκετά μεγάλες. Η μία στην Ιαπωνία. Μία με βάση Αγγλία και άλλες χώρες. Αυτά, έτσι, για το σύντομο ταξίδι. Και από 1/1 έκανα όντως join τη Dialectica. Εντάξει. Καταλαβαίνεις ότι δεν γίνεται να μην δε σε ρωτήσουμε πώς ένας επιχειρηματίας, στο DNA επιχειρηματίας, αφήνει το παιδί του και κάνει join ένα άλλο corporate περιβάλλον ως πλέον employee, αν καταλαβαίνω σωστά. Ναι, ναι, ναι. Όπως έλεγα πριν, όταν μου ήρθε η φόρμα του ΙΚΑ, έπρεπε να τη συμπληρώσω και δεν την είχα ξανασυμπληρώσει ποτέ. Και δεν ήξερα τα κουτάκια και παίρνω το λογιστή μου να καταλάβω πού συμπληρώνουμε τι. Γιατί εν τέλει υπάρχουν κάποιες λεπτομέρειες που απλά εγώ δεν τις είχα δει ποτέ. Να πω την αλήθεια εμένα, οι δύο εξαγορές και το integration, αυτό ένιωσα ότι με κούρασε πάρα, πάρα, πάρα πολύ. Και μετά από δέκα χρόνια στο Music Industry, ήθελα να δω κάτι άλλο. Όπως σας είπα, εμένα το background μου είναι όλο Robotics και AI. Και φυσικά η Orfium είναι μια AI εταιρεία και είναι μια αλγοριθμική εταιρεία. Γιατί αυτό ήξερα να κάνω, αυτό κάναμε και αυτό κάνουμε και σήμερα. By the way, στην Orfium παραμένω και σαν μέλος του διοικητικού συμβουλίου, και στο AI Strategy και φυσικά shareholder. Είναι ένα παιδάκι μου που το αγαπώ. Όμως, κάποια στιγμή το καλοκαίρι είχα μπει χίλια τα εκατό μέσα σε όλο το AI να καταλάβω τι συμβαίνει. Όταν λέμε AI, για μένα σημαίνει ότι διαβάζω όλα τα καθημερινά reports, ό,τι βγαίνει, να μπω σε λεπτομέρειες, να καταλάβω τις διαφορές των αλγορίθμων, τα data sets και τα λοιπά. Οπότε, θυμάμαι ότι έχει βγει το Llama 3.1 που το είχε ανακοινώσει ο Zuckerberg και λέει, παιδιά, το κάναμε train σε όλα τα public data. Οπότε αρχίζω εκείνη την ώρα να διαβάζω reports, πόσο μεγάλα είναι αυτά τα public data και on average είναι, ας πούμε, το 30% όλων των stored data. Το υπόλοιπο 70% είναι stored σε private data και γι' αυτό βλέπουμε όλες τις μεγάλες εταιρείες να κάνουν μεγάλα deals με τη Reddit, με τη Twitter και τα λοιπά. Οπότε καταλάβαινα προφανώς ότι τα private data είναι το μεγαλύτερο κομμάτι και κάπως έτσι έχουμε βάλει και τις στρατηγικές με τις Orfium και κάποιες άλλες εταιρείες στις οποίες συμμετέχω. Λοιπόν, εγώ λοιπόν ήμουν κουρασμένος και είχα ήδη ενημερώσει ότι παιδιά, εγώ θα κάνω step down από CTO γιατί θέλω να δω κι άλλα πράγματα, να συνεχίσω το ταξίδι μου και σε άλλα industries. Και ξεκινήσαμε με κάποιους φίλους μου, σκεφτόμασταν για ιδέες, για νέα startup, για νέα εγχειρήματα. Και έτυχε να συναντήσω κάπως έτσι τον Γιώργο Τσαρούχα και τον Φρέντ που είναι οι founders της Dialectica και όπως μιλούσαμε, δεν μου φαινόταν κάτι ενδιαφέρον μέχρι που μου λένε ότι, κοίτα, εμείς επεξεργαζόμαστε δεδομένα που είναι μες στο κεφάλι ανθρώπων. Οπότε, στο μυαλό μου υπήρχαν τα open data, υπήρχαν τα private data και μάθαινα για ένα τρίτο pool of data. Οπότε για έναν άνθρωπο που είναι στο κομμάτι του AI και θέλω να κάνω edge innovation όπως το λέμε, το να καταλαβαίνω ότι υπάρχει ένα τρελό opportunity. Και είναι και στην Ελλάδα, δεν άντεχα παρά να είμαι εδώ. Οπότε για μένα, δηλαδή, πάντα με οδηγάει το πάθος απλά να κάνω το το επόμενο βήμα στο innovation, από οποιοδήποτε πόστο. Εγώ, Μιχάλη, στα 10 λεπτά που μιλάς, έχω ακούσει το πάθος των πιτσιρικάδων τότε που παίζατε με τα τουβλάκια σας, όπως χαρακτηριστικά είπες, και δημιουργούσατε τα startups που δεν οδηγούσαν πουθενά. Το ίδιο πάθος, αλλά με τα γαλόνια και την εμπειρία της τελευταίας, ας πούμε, δεκαπενταετίας, πια αυτά τα τουβλάκια να μην είναι τουβλάκια, να είναι grown-up games, έτσι; Αλλά το πάθος για νέα πράγματα και να κάνεις expand τους ορίζοντές σου σε νέα industries και αυτή την αχόρταγη διάθεση για μάθηση και παιχνίδι ταυτόχρονα να είναι πολύ έντονη. Εγώ αυτό ακούω. Ναι. Και η αλήθεια είναι ότι κάτι που έλεγα πάντα και το πιστεύω ακράδαντα, ότι τα όρια των εταιριών μας είναι τα προσωπικά μας όρια. Εμείς βάζουμε τα όρια στις εταιρείες. Πολλοί μπορούν να πιστεύουν ότι οι εταιρεία μου δεν μεγαλώνει γιατί δεν φέρνω πελάτες, γιατί δεν έχουμε φτιάξει το προϊόν μας να είναι καλύτερο. Στην πράξη, και το μαθαίνουμε και μέσα από το EO, μιλώντας με τους πάρα πολλούς entrepreneurs, και ταξιδεύοντας πολύ, μιλώντας με ανθρώπους, τα όρια των εταιριών είναι τα όρια που βάζουμε εμείς. Δηλαδή, όταν εμείς σταματάμε να κάνουμε growth, σταματάνε και οι εταιρείες. Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Δυστυχώς φέρνει τεράστια ευθύνη στους entrepreneurs και στους executives, αλλά δυστυχώς εμείς είμαστε τα όρια των εταιριών μας. Οπότε το self-growth και η αγάπη για αυτό που κάνουμε είναι το σημαντικότερο. Δηλαδή, όταν κάπου νιώθω και εγώ ότι δεν προχωράω άλλο, προσπαθώ πάρα πολύ στο self-growth. Και φυσικά, αφού ο προηγούμενος host ήταν ο Αντρέας Κωνσταντίνου, το growth, ας πούμε, του Αντρέα έχει έρθει πάρα πολύ από την αγάπη του για το τρίαθλο. Και αυτό το κάνω, ας πούμε, γιατί είναι κάτι που το ανακάλυψα και εγώ και έβλεπα πως απλά, προσπαθώντας να τρέξω ένα μαραθώνιο, προσπαθώντας να μάθω το τρίαθλο, πόσο με έκανε growth προσωπικά να εξελιχθώ σε άλλα κομμάτια. Δεν το έκανα για να γίνω καλύτερος στη δουλειά μου, ας το πούμε έτσι, αλλά με έκανε καλύτερο. Δηλαδή, αυτό το growth mindset του κάθε μέρα πρέπει να μαθαίνω κάτι και κάθε μέρα να ταπεινώνομαι, όπως λέμε όσοι είναι δρομείς. Τίποτα δεν σε ταπεινώνει περισσότερο από το δρόμο. Δηλαδή, μπορεί να νομίζεις ότι είσαι κάποιος φοβερός, αλλά κάθε φορά που βγαίνεις για τρέξιμο, εντάξει, είσαι ένα τίποτα. Να ρωτήσουμε, Βαγγέλη, και για την αλλαγή που βίωσε στο κομμάτι του leadership, διότι αλλιώς ξεκινάς, όπως είπες, ένα παιδί με πάθος και αλλιώς είσαι ως leader, δεκαπέντε χρόνια μετά ως CTO της Dialectica. Ποια είναι τα μαθήματα leadership που εσύ έχεις πάρει και ποιο είναι το shift από τότε στο σήμερα, στο πώς το σκέφτεσαι, το leadership, ή και το κάνεις apply; Εντάξει, προφανώς μεγαλώνω. Ωριμάζω. Μαθαίνω γι' αυτό και νομίζω ότι διαφορετικό leadership θέλουν διαφορετικές εταιρείες, διαφορετικές ομάδες, διαφορετικές καταστάσεις, το οποίο είναι κάτι που το 'μαθα καθαρά εμπειρικά, καθαρά εμπειρικά, προφανώς διαβάζουμε βιβλία, προφανώς πάμε σε σεμινάρια, αλλά μέχρι να σου κάνουν connect τα dots σε σένα, η ακαδημαϊκή γνώση είναι χρήσιμη, απλά επειδή το να ασκείς το leadership είναι κάτι πάρα πολύ πρακτικό και καθημερινό είναι και πολύ βιωματικό. Άρα, έχω περάσει από το leadership όταν πρωτοξεκίνησα που για μένα ήταν ότι οκ, ήμασταν κάποιοι engineers και επειδή οι υπόλοιποι ήταν πιο ταλαντούχοι από εμένα στο να είναι καθαρά engineers, λέω εγώ θα ασχοληθώ λίγο με το management ας πούμε αυτής της ομάδας αλλά δεν παραδεχόμουν ότι είμαι manager, σιγά σιγά κάνοντας growth άρχισα να λέω ωραία, θα αρχίσω να το κάνω αυτό explore και να μαθαίνω τι σημαίνει. Στην πορεία όταν άρχισε το extreme scale-up, προσπαθούσα να καταλάβω τι σημαίνει; Ξαφνικά ήμουν manager 10 τόμων, έγινα 40, έγινα 80, έγινα 150, τι σήμαινε αυτό κάθε φορά; Επρεπε να αλλάζω. Για μένα είναι πάρα πολύ σημαντική η διαπροσωπική σχέση, η σχέση με τους ανθρώπους να περνάμε χρόνο, να καταλαβαίνω τις ανάγκες τους, αλλά να καταλαβαίνουν κι αυτοί τα δικά μου άγχη, γιατί π.χ. μπορεί να πιέζω για ένα deadline, γιατί μπορεί κάτι που φαινομενικά στον άλλο να φαίνεται irrelevant, για μένα πολλές φορές να γίνεται σούπερ σημαντικό; Αυτό είναι το context το οποίο φυσικά στο remote κόσμο έχει χαθεί πάρα πολύ, δηλαδή ήταν πολύ πιο εύκολο να μανατζάρω ομάδες όταν είμασταν στο γραφείο και είχανε το context, οπότε υπήρχε και πάρα πολύς εθελοντισμός, Μιχάλη, έλα να σε βοηθήσουμε, το οποίο σε πολύ μεγάλο βαθμό χάνεται στο remote κόσμο. Τώρα είναι αγγαρεία, είναι task, πρέπει να κάνω κάτι που μου ζήτησε ο Μιχάλης, όχι υπάρχει αυτή η ανάγκη ή υπάρχει αυτό το opportunity ή υπάρχει αυτή η νέα ευκαιρία ή το innovation, τα οποία δυστυχώς στην εποχή του remote αυτά γίνονται πολύ πιο challenging. Άρα έχω περάσει από όλα τα κομμάτια του leadership στα οποία μπορεί να ήμουνα πάρα πολύ συγκαταβατικός, πάρα πολύ να δούμε τις ανάγκες των ανθρώπων, τις ανάγκες των employees, να δώσουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, στο σήμερα αυτή τη στιγμή θέλω να υπάρχει ένα καλύτερο balance, δηλαδή πρέπει ο κόσμος να καταλαβαίνει ότι μια εταιρεία υπάρχει, έχει κάποιους στόχους, έχει κάποιους μετόχους άρα η εταιρεία υπάρχει γιατί την έφτιαξαν οι μέτοχοι για να έχουνε μια κερδοφορία στον αλφαβήτα χρόνο και από κει και πέρα οι employees δουλεύουν για να υπηρετούν το σκοπό της εταιρείας και έχουν και υποχρεώσεις όπως και πολλά δικαιώματα, απλά τα τελευταία 20 χρόνια με το tech boom δόθηκε τρομακτική έμφαση στα δικαιώματα των employees το οποίο για μένα κακώς μετονομάσθηκε σε culture, γιατί culture είναι πολλά πράγματα μαζί, και το culture σημαίνει ότι όλοι μαζί... κατ' εμέ τι σημαίνει culture είναι ότι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε, δηλαδή στις ομάδες που τρέχω πάντα προσπαθώ να υπάρχει το creativity, να υπάρχει innovation ownership, οπότε αυτά είναι που θέλω να βλέπω και στο κομμάτι του leadership, δηλαδή όπως όλοι κάνουν expect κάποια πράγματα από μένα έτσι και εγώ όταν μιλάω με κάποιον κάνω expect κάποια πράγματα και αυτό για μένα είναι ένα άρρηκτο συμβόλαιο. Πιο παλιά πριν 5-6 χρόνια, θεωρούσα ότι εγώ είχα περισσότερες ευθύνες. Τώρα λέω οκ, αφού έχουμε κάνει ένα συμβόλαιο, ο καθένας έχει τις συγκεκριμένες ευθύνες. Όταν λέω συμβόλαιο εννοώ μια συμφωνία ότι θα δουλεύουμε μαζί, κατά συνέπεια εγώ θα περιμένω τρία πράγματα από σένα, εσύ θα περιμένεις πέντε πράγματα από μένα σε ένα χρονικό διάστημα, αυτά. Τέλεια. Μιχάλη, σε ακούμε να λες πράγματα τα οποία ίσως δεν είναι τόσο δημοφιλή όσον αφορά το culture. Νομίζω ότι αρκετές φορές αυτό που ακούγαμε τα τελευταία χρόνια ήταν, και νομίζω και μετά τον κορονοϊό και το γεγονός ότι αρκετός κόσμος έκανε κι ένα, εννοώ από τους εργαζόμενους, ένα rethink όσον αφορά τις προτεραιότητες του, το work from home αυξήθηκε σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, έγινε ζητούμενο, είδαμε μετά μια τάση οι εταιρείες ακριβώς για τους λόγους που μας εξήγησες να προσπαθούν να φέρουν τον κόσμο πίσω στα γραφεία, έτσι; Κάποιες επιτυχημένα, κάποιες όχι επιτυχημένα, δηλαδή εγώ θυμάμαι κάποιες διάσημες ρήσεις ή και απαιτήσεις του CEO της Bank of America και άλλων μεγάλων εταιρειών όσον αφορά το ότι ο κόσμος πρέπει να γυρίσει πίσω, και υπάρχει το εξής παράδοξο, θεωρώ, και το λέω γιατί εσύ ασχολείσαι με το AI, είναι ότι είναι ξεκάθαρο σε όσους ασχολούμαστε με την τεχνολογία ότι πάμε ταχέως σε ένα κόσμο όπου ο ανθρώπινος παράγοντας στην παραγωγή θα γίνεται minimized σε σχέση με το πώς το ξέραμε τους προηγούμενους αιώνες, οπότε έχουμε ένα παράδοξο της τελευταίας ας πούμε δεκαετίας όπου οι, πώς να το πω, υπάρχουν τομείς και συγκεκριμένοι τομείς, σχεδόν όλοι οι τομείς θα έλεγα ότι λείπει κόσμος, δεν είναι μόνο ας πούμε στην Ελλάδα η εστίαση ή ξέρω εγώ το hospitality κτλ., δεν υπάρχει εταιρεία που θα σου πει α, βρίσκω εύκολα κόσμο, θέλω αυτόν και αύριο τον έχω στο τσεπάκι, έτσι; Και από την άλλη πηγαίνουμε ταχέως σε ένα κόσμο όπου το AI και οι αλγόριθμοι θα αρχίσουν να αντικαθιστούν σίγουρα το κομμάτι που λέμε λάντζα αλλά και άλλα κομμάτια τα οποία αυτή τη στιγμή μπορεί να μην σκεφτόμαστε καν ότι στο μέλλον μπορεί να γίνονται από μηχανές. Θα μιλήσω κυρίως για το χώρο της τεχνολογίας. Γιατί εντάξει, τους άλλους κλάδους δεν τους ξέρω ιδιαίτερα, σχεδόν καθόλου. Αλλά πριν από αυτό θα μιλήσω λίγο για το κομμάτι του remote και τα λοιπά. Επειδή έχω περάσει δέκα χρόνια στο χώρο της μουσικής, είναι πάρα πολύ σαφές στο χώρο της μουσικής ότι όταν μια μπάντα έχει να κάνει μια ηχογράφηση, ο κάθε καλλιτέχνης προετοιμάζεται στο χώρο του και τα λοιπά. Άρα, τελειοποιεί το κομμάτι του, το σόλο του και τα λοιπά. Μετά, η ομάδα συναντιέται στο στούντιο και δεν ξεκινάνε να ηχογραφήσουνε. Πρώτα, συνήθως την πρώτη μέρα και τη δεύτερη, κάνουν αυτό που λένε τζαμάρουνε, βρίσκουν το ρυθμό τους σαν ομάδα και μετά πάνε για ηχογράφηση. Ακριβώς αυτό συμβαίνει και στις ομάδες του tech, κι έχω τρέξει πάρα πολλές ομάδες του tech για να ξέρω ότι συμβαίνει τo ίδιο. Οι ομάδες πρέπει να περνάνε χρόνο μαζί, κάποιο χρόνο μαζί. Δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι όλη μέρα μαζί, και 30 μέρες το μήνα co-located, αλλά πρέπει κάποιο χρόνο να τον περνάνε μαζί, τον οποίο καλό είναι να ρυθμίζεται ανάλογα με πόσο δεμένη η ομάδα, πόσα χρόνια δουλεύει μαζί και τα λοιπά. Αν όμως έχεις μία τελείως νέα ομάδα πρέπει να φροντίσει αυτή η ομάδα να δέσει και να έχει χημεία, διότι, καλώς ή κακώς, όλοι μας είμαστε μέλη ομάδων, και ξέρουμε ότι άνθρωποι είμαστε, θα συμβούν δυσκολίες, εκείνη την ώρα θέλεις η ομάδα σου να σε στηρίξει. Με 5 αγνώστους που βρέθηκες, και για σένα είναι απλά ένα τικετάκι στο Jira ή στο Trello, εντάξει τώρα τι σε νοιάζει το τικετάκι στο Jira, του Trello του τάδε. Δεν είναι κάτι, ενώ ο Βαγγέλης και η Σουζάνα είναι κάτι, είναι άνθρωποι, τους ξέρω, έχουμε βρεθεί, άρα θέλω να περάσω χρόνο μαζί τους, θέλω να τους βοηθήσω. Αυτό λοιπόν είναι πάρα πάρα πολύ σημαντικό. Τώρα στο άλλο κομμάτι που είπες, το πώς θα αλλάξει το μέλλον και τα λοιπά, και τι θα γίνει με τις ομάδες, κάθε κλάδος θα περάσει κάποια transformation. Αυτό που βλέπω είναι όντως, Βαγγέλη, αυτό που είπες, θα χαθεί πολλή λάντζα, στην πράξη όμως ο κόσμος ήδη γκρίνιαζε. Πάρα πολλά χρόνια ότι πω-πω, το μεγαλύτερο κομμάτι της δουλειάς μας είναι λάντζα. Το ξέραμε όλοι στο development, ότι το περισσότερο κομμάτι ήταν πάρα πολύ copy-paste. Δηλαδή είχαμε πάρα πολλά συστήματα, πάρα πολλές πλατφόρμες, Stack Overflow και τα λοιπά, που κάναμε copy-paste και ελαφρύ modification. Η πραγματική creative δουλειά ενός developer, ενός προγραμματιστή, ήταν ένα πολύ μικρό κομμάτι. Και το μεγαλύτερο έτσι και αλλιώς χάνεται στην ανθρώπινη επικοινωνία. Δηλαδή σαν προγραμματιστής πρέπει να μιλήσω με τον manager μου, με τον engineer manager, με τους colleagues μου, να κάνω το πλάνο, να δω αυτό που λέμε εμείς, να κάνουμε code review και τα λοιπά. Άρα δεν χάνεται ο χρόνος, όπως φαντάζεται ο κόσμος, στον actual κώδικα. Άρα ναι, αυτοματοποιούμε ένα κομματάκι και φεύγει πολύ λάντζα. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα δούμε τις ομάδες να γίνουνε 20% πιο efficient. Συγγνώμη, 20 φορές πιο efficient. Όχι 20%, το 20% θα το δούμε, το βλέπουμε ήδη. Και αυτό που θα αλλάξει, πάλι είναι λίγο unpopular opinion, αλλά στο tech, για να μπεις στο χώρο του tech, στα 70s, 80s, 90s και αρχές του 2000, έπρεπε να... έχεις συνήθως πάρει κάποιο degree ή να έχεις αφιερώσει κάποιο χρόνο. Έπρεπε να καταλαβαίνεις το tech. Μετά είχαμε το web boom και το mobile boom, το οποίο έβλεπες, έπαιρνες ένα βιβλίο, έμαθες τα βασικά. Τα οποία τα βασικά τι ήτανε; Λάντζα, πώς κουνάω πέντε κουτάκια. Έμπαινες στο χώρο, είχε πάρα πολλά χρήματα, τρομακτική ανάγκη για... Σαν να μαθαίνεις μια ξένη γλώσσα. Ναι, ναι, ναι, οπότε το μάθαινες. Μετά σε προσλάμβαναν γιατί υπήρχε τρομακτική ζήτηση. Τα μάθαινες και λίγο στην πράξη. Τώρα αυτό θα χαθεί και οπότε ο χώρος του tech προφανώς θα συνεχίσει να προσλαμβάνει κόσμο, απλά πάλι θα χρειάζεσαι το πιο βαρύ ακαδημαϊκό background, γιατί πλέον αυτό που εμείς λέμε boilerplate ή λάντζα, τώρα το κάνει μια μηχανή. Αυτό, δεν θα χρειαζόμαστε πλέον ανθρώπους γι' αυτό. Αν μου επιτρέπεις, Μιχάλη και Βαγγέλη, εγώ όση ώρα σε ακούω, Μιχάλη, λέω άλλον άνθρωπο γνώρισα πριν πέντε χρόνια, που μιλούσαμε όταν ήμουν ακόμα Microsoft, κι άλλος άνθρωπος σήμερα. Είναι μεστή η αλλαγή, μπράβο σου. Είναι το growth, πέρα από τους ρόλους και όλα αυτά και την επιτυχία της Orfium και την προσωπική σου, είναι μεστή εσωτερική αλλαγή. Και δεν ξέρω πώς το έχεις κάνει, τι είναι, διάβασμα, ψυχοθεραπεία, όπως είπες, ποια σεμινάρια, πες μας το μυστικό. Σίγουρα έχει βοηθήσει πάρα πολύ το τρέξιμο και η αλήθεια είναι με έβαλε ένας συνάδελφος από την Orfium στο κομμάτι τρεξίματος και αυτό ήταν από τα μεγαλύτερα μου μαθήματα στο self-growth. Δηλαδή, επειδή πολλές φορές σαν entrepreneurs, με πολλά successes, βραβεύσεις, το 'να τ' άλλο, αρχίζουν λίγο και τα μυαλά πολλές φορές και φουσκώνουν, οπότε για μένα ήταν πώς κρατάω και αυτό το balance του να είμαι συνέχεια grounded, σε μια πραγματικότητα. Να καταλαβαίνω τι αγαπάω. Για μένα, εν τέλει, η βαθιά μου συνειδητοποίηση είναι ότι αγαπάω το innovation. Δηλαδή, θα μπορούσα πραγματικά να ξαναγίνω ακαδημαϊκός και να είμαι εξίσου χαρούμενος. Δηλαδή, αν μπορούσα να ξαναγυρίσω, να ζω πραγματικά πάλι μόνο με ρύζι, αλλά να ζω μέσα σε ένα lab που σήμερα κάνουν innovate, ας πούμε, η Figure AI, που φτιάχνουν τα πιο τελευταία robots και τα λοιπά, να μπορέσω να ξαναείμαι σε αυτά, δηλαδή, εμένα έχω κάνει τη συνειδητοποίησή μου αυτή, οπότε προσπαθώ να κρατάω ένα balance και, όπως είπα, με το τρέξιμο, επειδή είναι πραγματικά κάτι που σε ταπεινώνει, τι να κάνουμε τώρα δηλαδή, τώρα πας να τρέξεις 15 χιλιόμετρα το βράδυ, δεν είμαι δρομέας. Κατά συνέπεια, είναι μια πολύ κουραστική διαδικασία που με βγάζει τελείως από το comfort zone μου. Άρα, κατά συνέπεια, γενικά, τα τελευταία δύο-τρία χρόνια προσπαθώ συνέχεια να μπαίνω σε άβολες καταστάσεις. Το να είσαι entrepreneur, να έχεις ένα status ή με άλλους τρόπους αποκτάμε status. Όταν λέω status, ενώ κάτι που σε κάνει να νιώθεις όμορφα και καλά για τον εαυτό σου, προσπαθώ να βγαίνω από αυτό όσο περισσότερο μπορώ. Γιατί μόνο έτσι νιώθω ότι κάνω grow. Σίγουρα, μπορεί αυτό σε πέντε χρόνια να αλλάξει και πάλι. Δηλαδή, δεν είναι κάτι που... Λέω, α, that's it. Τι άλλα rituals έχεις, Μιχάλη, που σε κρατάνε γειωμένο; Μας ανέφερες το τρέξιμο ακριβώς, γιατί σε βάζει σε μια διαδικασία να... Σου δοκιμάζει τις αντοχές σου, έτσι; Και είπες κάτι πολύ ωραίο, ότι μ' αρέσει να βγαίνω από το comfort zone μου έτσι για να... σε τέτοιες καταστάσεις. Πες μας μερικά rituals ή μερικά πράγματα που έκανες on purpose σ' αυτό. Ακούγεται πολύ ενδιαφέρον. Εντάξει, σίγουρα το να αγοράσεις ένα εισιτήριο για έναν αγώνα είναι τρομερό. Προφανώς το εισιτήριο του ενός αγώνα δεν είναι κάτι. Δηλαδή το εισιτήριο του αυθεντικού μαραθωνίου είναι 50 ευρώ. Αλλά από τη στιγμή που το αγοράζεις έχεις κάνει ένα commitment ότι θα κάνω ό,τι μπορώ για να τρέξω. Και ξεκινάει το reverse engineering, το planning του αγώνα, των θυσιών πριν από αυτό. Στην πράξη κανείς δεν θα σε κρίνει είτε τρέξεις είτε δεν τρέξεις. Αλλά είναι ένα συμβόλαιο με τον εαυτό μου ότι το 'κανα commit, θα προσπαθήσω να το πετύχω. Και για μένα εν τέλει να... Όπως σου ανέφερα ήδη, τα όρια μας είναι τα όρια... Άρα πρέπει να κάνουμε grow συνέχεια τον εαυτό μας. Καθημερινά, με κάθε τρόπο. Ας πούμε σήμερα είμαστε εδώ και μιλάμε για το podcast και εσείς το τρέχετε εθελοντικά. Το podcast δεν πληρώνεται. Το κάνετε γιατί είναι ένα commitment που σας κάνει grow και θέλετε να το κάνετε και το κάνετε για εσάς. Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γίνει successful σαν το Joe Rogan, συγγνώμη κιόλας. Αλλά δεν περιμένετε μάλλον να βγάλετε χρήματα από αυτό. Το κάνετε για εσάς. Κάθε σύγκριση άλλωστε με το Joe Rogan και ότι δεν γίνεσαι σαν κι αυτόν είναι μια καλή σύγκριση θεωρώ. Ευχαριστούμε Μιχάλη. Ναι, ναι, ναι. Εντάξει εμένα μ' αρέσει ο Joe Rogan. Άσχετα, αν με κράζουνε στη δουλειά όταν τους στέλνω links. Ε, εντάξει. Δεν έχει καλή φήμη. Σε κάθε περίπτωση... Συνέχεια, για μένα είναι σημαντικό να βρίσκω τρόπους να κάνω πράγματα που κάπως να μου μαθαίνουν κάτι. Έχω και κάποια rituals από παλιά. Δηλαδή εδώ και 10 χρόνια είμαι σε μια πλατφόρμα που είναι τελείως unpopular. Είναι το πιο unpopular social network που υπάρχει. Οπότε θα το, δηλαδή και να το διαφημίσω, λέγεται Goodreads και είναι ένα social network για βιβλία. Οπότε εκεί πέρα βάζω τα βιβλία που διαβάζω. Βλέπω τι διαβάζουν οι άλλοι και βάζω κάθε χρόνο στόχο βιβλία. Και κάθε χρόνο πρέπει να τον πετύχω. Οπότε αυτό με κρατάει λίγο σε ένα balance ότι, ουψ, χάζεψα, δεν διάβασα τόσο. Πρέπει να διαβάσω λίγο παραπάνω. Για να πιάσω το στόχο μου που έχω χ βιβλία φέτος. Κι άνα περιόδους αλλάζει αυτό. Με βάση θέλω να διαβάσω φέτος, ο στόχος μου είναι να διαβάσω λιγότερα, πιο μεγάλα βιβλία. Έχω και δύο-τρία βιβλία πολύ συγκεκριμένα, που για μένα είναι ένας άθλος να τα διαβάσω αυτά. Άρα προσπαθώ να με δυσκολέψω όσο γίνεται στο να διαβάσω ένα πολύ συγκεκριμένο βιβλίο. Θα σας το πω. Την Οδύσσεια του Καζαντζάκη. Δεν ξέρω αν το ξέρετε. Ο Καζαντζάκης είχε γράψει τη συνέχεια της Οδύσσειας. Τι συμβαίνει στον Οδυσσέα όταν γυρνάει. Προσπαθήστε να διαβάσετε μόνο τις πέντε πρώτες σελίδες αυτού του βιβλίου. Άμα φτάσετε στη σελίδα πέντε, είστε φοβεροί. Και να το έχετε καταλάβει. Είναι πάρα πολύ advanced ο λόγος του Καζαντζάκη. Φανταστικός. Οπότε θέλει και σε δοκιμάζει σε κάθε φράση, γιατί κάνει αναφορές σε κάτι άλλο. Οπότε, linguistically, είναι επίσης φανταστικό. Νομίζω ότι ο συγκεκριμένος τίτλος γεννάει δύσκολα βιβλία. Α, ναι. Ναι, ναι, ναι. Ναι. Ας πούμε, πριν χρόνια είχα αφιερώσει σχεδόν δύο χρόνια από τη ζωή μου να διαβάσω την Οδύσσεια του Τζέιμς Τζόυς. Για αυτό το λέω. Ναι, ναι, ναι, πιθανό. Γιατί στην πράξη όταν διαβάζεις την. Οδύσσεια δεν μπορείς να τη διαβάσεις απλά, να πεις ξεκινάω. Σημαίνει πρέπει να διαβάσω ξανά την Καινή Διαθήκη, την Παλαιά Διαθήκη, ιστορία του κόσμου, ιστορία για το ένα κομμάτι, ιστορία για το άλλο, να θυμηθείς λίγο γλώσσες. Είναι πολύπλευρα βιβλία. Οπότε, είναι project. Είναι project όπως τα λες. Βαγγέλη, σου 'δωσε πάσα για την αγαπημένη σου ερώτηση. Όχι, Σουζάνα, δυστυχώς σε απογοήτευσε ο Μιχάλης. Είχαμε κανονίσει να είναι η πρώτη φορά σε αυτό το podcast που δεν θα ρωτήσουμε για βιβλία, αλλά ο Μιχάλης είναι bookworm. Και το καλό είναι ότι είναι τόσο bookworm που δεν θα αναλωθούμε στα γνωστά βιβλία που αναφέρονται στην επιχειρηματικότητα ή στην αυτοβελτίωση κτλ. Αυτά για τον Μιχάλη είναι πρώτο επίπεδο. Εδώ μιλάμε για πιο advanced πράγματα. Έχουμε μπει σε Τζέιμς Τζόυς, σε Καζαντζάκη, έχουμε μπει σε βαθιά νερά. Ναι, κι όταν, ας πούμε, μιλάμε για αυτοβελτίωση και έχουμε τους συγγραφείς της αυτοβελτίωσης, αλλά μετά έχεις το Ντοστογιέφσκι, που, δηλαδή, μπαίνει στην ανθρώπινη ψυχή βαθιά, βαθιά, βαθιά, βαθιά, βαθιά. Σίγουρα βοηθάει στην αυτοβελτίωση. Απλά... Εντάξει, νομίζω όμως ότι σε κάθε φάση της ζωής μας χρειαζόμαστε και διαφορετικά βιβλία. Σίγουρα κι αυτά τα πιο επιχειρηματικά, πιο α, β, γ, ας πούμε, τι να κάνεις για να πετύχει η επιχείρησή σου, σε κάποια φάση της ζωής μας... Εκατό τα εκατό, εκατό τα εκατό, εκατό τα εκατό. Και εκατό τα εκατό, τα έχω διαβάσει κι εγώ, χρειάζονται πολλές φορές, ας πούμε, όταν θέλω να επενδύσω σε ένα νέο industry ή να κάνω ένα angel investment ή να κάνω κάτι, ξεκινάω από αυτά, τα α, β, γ. Εννοείται, γιατί δεν τα ξέρουμε όλα και πολλές φορές απλά χρειάζεσαι ένα μπούσουλα. Εκατό τα εκατό. Μιχάλη, έτσι για να μας βοηθήσεις λίγο να αυτοβελτιωθούμε κι εμείς, ποιος είναι ο στόχος βιβλίων που έχεις το χρόνο? Αλλάζει, αλλάζει, αλλάζει, αλλάζει. Φέτος είχα το χαμηλότερο. Αυτό το volatility θέλω να μας πεις πώς πάει το... Ναι, ας πούμε, πέρσι νομίζω ήταν στα 35, αλλά δεν είχα ένα συγκεκριμένο στόχο να διαβάσω κάτι. Φέτος τον έχω ρίξει στα 25 γιατί κάποια θα είναι μεγαλύτερα και θα είναι project βιβλία, όπως είναι η Οδύσσεια, που σημαίνει ότι αυτό θα μου πάρει πολύ παραπάνω χρόνο και καθώς θα πηγαίνω μέσα στο βιβλίο θα βγαίνουν παράπλευρα βιβλία. Δηλαδή, οκ, ας πούμε, έχω ξεκινήσει να θυμάμαι κομμάτια της Ιλιάδας για να είμαι σίγουρος ότι οκ οι αναφορές, ας πούμε, τις πιάνω, τις καταλαβαίνω κτλ. Να σας πω κάτι. Δεν βγαίνει χρονικά. Κάνω τα μαθηματικά. Δουλεύεις, είσαι CTO. Είσαι stakeholder. Τρέχεις. Σίγουρα είσαι και σύζυγος. Κάπου είδα μια βέρα στο χέρι σου. Δεν μπορεί να βγάζεις και 20 βιβλία. Πες μας τι είναι αυτό το οποίο μου ξεφεύγει. Εντάξει, κοίτα. Πρώτα απ' όλα διαβάζω από πάντα. Από μικρό... Οπότε για μένα είναι habit. Και το αγαπώ. Δηλαδή, με ξεκουράζει. Δεν το κάνω γιατί πρέπει. Είναι μέρος της δικιάς μου ξεκούρασης. Φυσικά θα δω και σειρές και τα λοιπά. Αλλά... Επειδή αφιερώνω και κάποιο χρόνο στο τρέξιμο, όπως σας ανέφερα, έχω βάλει πολύ στη ζωή μου και τα audiobooks. Οπότε απολαμβάνω και audiobooks. Απολαμβάνω και το printed. Εντάξει, βέβαια, πλέον ακούω και αρκετά podcast. Οπότε το cheat αυτό είναι, παιδιά. Τα audiobooks. Ξεκινάς και τρέξιμο, κάνεις δύο χόμπι ταυτόχρονα. Multitasking, παντού. Ναι, όχι. Κι είναι ξεκούραση. Δηλαδή, ας πούμε τώρα που έκανα προετοιμασία για έναν αγώνα, άκουγα fantasy books. Πάρα πολύ ωραία. Δηλαδή, ήταν πολύ ευχάριστο. Έβγαινα το πρωί της Κυριακής, ας πούμε να τρέξω δυο ωρίτσες και είχα ένα fantasy book. Οπότε ήταν πάρα πολύ ωραίο και ευχάριστο. Μιχάλη, επειδή πραγματικά είσαι ένα αληθινό bookworm, μπαίνω στον πειρασμό να σε ρωτήσω, πέρα από αυτά που σου δίνουν ευχαρίστηση και τα λοιπά, ποια βιβλία, γιατί διαβάζεις αρκετή λογοτεχνία, το έχουμε ξανασυζητήσει, ποια βιβλία είχαν ένα impact πάνω σου που να θεωρείς ότι είναι, ρε παιδί μου, ανατρέχω συχνά. Δηλαδή, έχουν κάπως αυτό που είναι ο Μιχάλης σήμερα έχει κι ένα μικρό κομμάτι, δεν ξέρω, Καζαντζάκη. Έχει ένα μικρό κομμάτι Ντοστογιέφσκι. Ή κάποια που είχανε κάποιο impact. Έχω ξεχωρίσει σίγουρα κάποια μες τα χρόνια, που τα κάνω και δώρα γιατί είναι από τα αγαπημένα μου. Είναι σίγουρα ο Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, του Καζαντζάκη. Είναι Τα εις εαυτόν του Μάρκου Αυρηλίου. Είναι του Μαχφούζ, Τα παιδιά του Γκεμπελάουι. Δηλαδή, αυτά τα τρία ξέρω ότι με ακολουθούν σε όλη μου τη ζωή. Από εκεί και πέρα ανά περιόδους έχω κάποια που είναι περισσότερο, κάποια λιγότερο. Μετά, προφανώς, έχω και κάποια βιβλία, πιο τεχνικά και τεχνολογικά, που αγαπώ. Δηλαδή, τώρα είναι ένα που λέγεται The Description Logic Handbook, το οποίο περιγράφει κάποιες συγκεκριμένες λογικές τεχνητής νοημοσύνης. Που είναι ένα φανταστικό πράγμα. Το οποίο θα το δούμε στο μέλλον. Ακόμα δεν έχει δώσει τα αποτελέσματα που έχετε όλοι δει με τα LLMs. Αυτή θα είναι η μεγάλη επανάσταση του AI στο μέλλον. Οπότε, έχω και τα πιο τεχνολογικά μου, έχω και τα πιο λογοτεχνικά. Του Μάρκου Αυρήλιου ποιο είπες; Τα εις εαυτόν; Ε, ναι. Ένα είχε γράψει. Ήταν προσωπικό ημερολόγιο. Α, okay. Ε, αυτοκράτορας ήτανε. Δεν προλάβαινε να γράφει. Ναι, ναι, ναι, ναι. Okay. Ωραία. Μιχάλη, επειδή ήσουνα μάνατζερ και είσαι, αλλά για πάρα πολύ κόσμο, πάρα πολλά χρόνια, θα ήθελα να κάνουμε λίγο focus στο κομμάτι και να μας πεις ποιες πρακτικές, ποια tools, ποια εργαλεία, και ποια μαθήματα πήρες από αυτό το ταξίδι στο πώς να κάνεις manage κόσμο. Ποια είναι, δηλαδή, τα κλειδιά που βοήθησαν εσένα να φτάνεις κόσμο να φτάνεις το potential του, να φτάνεις σε επίπεδα efficiency, να είναι συνειδητοποιημένος όσον αφορά το που είναι και γιατί είναι εκεί πού είναι και τα λοιπά. Ε, εντάξει, προφανώς αυτό είναι ένα lifelong journey και θεωρώ ότι έχω άπειρα να μάθω και άπειρα να εξελιχθώ και αλλάζει. Αλλάζει με τον άνθρωπο που έχει να κάνεις manage, αλλάζει πάρα πολύ με την κατάσταση στην οποία μπορεί να βρίσκεται η εταιρεία, αλλάζει με την συγκεκριμένη ομάδα, αλλιώς θα συμπεριφερθείς σε μια καινούργια ομάδα, αλλιώς είναι ομάδα που δουλεύει πάρα πολύ καιρό μαζί. Πολλές φορές μπορεί να συνεργάζεσαι με έναν άνθρωπο για πάρα πολλά χρόνια. Οπότε, ok, λες, είμαστε συνεργάτες, γνωρίζουμε ο ένας τον άλλο και πώς σκεφτόμαστε, αλλά πώς συνεχίζω να τον εξελίσσω και εδώ πέρα υπάρχουν και τρόποι. Για μένα το σημαντικότερο από όλα αυτά που εκεί καταλήγω σήμερα, γιατί όλα θα πω είναι ως προς το πώς το βλέπω σήμερα, διότι σε πέντε χρόνια που θα με ξαναπάρει η Σουζάνα, θα λέω διαφορετικά πράγματα. Για μένα είναι η αυθεντικότητα. Δηλαδή, είναι πολύ κουραστικό να δουλεύουμε δέκα, δώδεκα ώρες και να μην είμαστε αυθεντικοί. Κάτι συνέπεια, να είμαστε αυθεντικοί και άμα δεν δουλεύει η σχέση δεν πειράζει, ένας από τους δύο θα φύγει και τουλάχιστον θα βρει κάπου να ταιριάζει περισσότερο. Άρα είναι πάρα πολύ σημαντικό να είμαστε αυθεντικοί. Το επόμενο είναι, αφού κάπως τα 'φερε η ζωή και δουλεύουμε μαζί, να δούμε πώς μπορούμε να πάρουμε κι οι δύο από αυτή τη σχέση και αφού εγώ είμαι ο manager σου, πώς μπορώ να σε βοηθήσω. Άρα θέλω με τον καθένα που δουλεύω να καταλαβαίνω ποιο είναι το δικό του όνειρο, πού θέλει να πάει και πώς εγώ σήμερα που έτυχε να είμαι manager σου πώς μπορώ να σε βοηθήσω, έστω και με ένα μικρό βηματάκι προς αυτήν την κατεύθυνση. Δηλαδή, θες να γίνεις manager περισσότερων ανθρώπων, ή θες να γίνεις καλύτερος στο αντικείμενό σου. Ωραία, να δω και εγώ πώς μπορώ να σε βοηθήσω γύρω από αυτό. Όταν βλέπω ανθρώπους με potential παθαίνω μια ψύχωση να είμαι σίγουρος ότι αυτοί θα πετύχουν όσο περισσότερο μπορούν γύρω από αυτό. Και κάτι που βλέπω τώρα μετά από 17 χρόνια στο χώρο είναι η όμορφη και γλυκιά ανταποδοτικότητα που πολλές φορές βοηθάμε κάποιους σήμερα και μπορεί να το δεις μετά από 10 χρόνια που θα σου πούνε ευχαριστώ. Και όταν λέω όμορφη ανταποδοτικότητα είναι αυτό το ευχαριστώ, δεν χρειάζεται να είναι κάτι άλλο. Δεν χρειάζεται να όλα μεταφράζονται σε κάτι παραπάνω. Ή πολλές φορές μπορεί να μην σου πούνε το ευχαριστώ και να τους βλέπεις απλά να πετυχαίνουν ακολουθώντας τους στο LinkedIn και να λες πω-πω, κάπου πολύ λίγο συνέβαλα γιατί τον έβγαλα από το ρόλο που ήταν, του έδωσα κάτι άλλο, εν τέλει το αγάπησε και τώρα 10 χρόνια μετά εξελίσσεται σε αυτό. Άρα το να βοηθάμε τους ανθρώπους, γιατί αναφέραμε πόσο θα βοηθήσει η τεχνητή νοημοσύνη κι όλα αυτά, αλλά πάντα υπάρχουν ομάδες ανθρώπων. Άρα πώς αυτές οι ομάδες ανθρώπων τις κάνουμε επιτυχημένες όσο περισσότερο μπορούμε. Δηλαδή αυτό είναι ένα βασικό, έτσι για μένα, εργαλείο, θα πω. Δεν είναι ακριβώς εργαλείο. Άρα είπαμε σίγουρα την αυθεντικότητα. Καλά έχω μιλήσει πάρα πολύ για το self-growth ήδη, δηλαδή και το δικό μου, γιατί κάθε μέρα προσπαθώ να φέρνω μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου στη δουλειά, γιατί κι αυτοί οι άνθρωποι που δουλεύουν μαζί μου, γιατί να με ανέχονται, γιατί να συνεργάζονται μαζί μου, τι μπορώ να τους προσφέρω εγώ και φυσικά να κάνω μετά growth τους ανθρώπους. Νομίζω αυτά είναι τα βασικά pillars που τώρα σκέφτομαι, γιατί στην τελική το να σου πω πώς να κάνεις τη δουλειά σου δεν έχει νόημα, γιατί κατά πάσα πιθανότητα για να 'σαι σ' αυτό το ρόλο, σημαίνει ότι έχεις περάσει ένα interview, που σημαίνει ότι τεχνικά ξέρεις να την κάνεις ήδη τη δουλειά. Άρα, εγώ τι έχω να σου δώσω; Δεν θα σου πω πώς να κάνεις το α, β, γ. Αυτό που έχω το καλύτερο να κάνω είναι, σε προσέλαβα σε ένα επίπεδο Α, μπορώ να σε πάω σε ένα Α', άρα σημαίνει ότι θα γίνεις ακόμα καλύτερος. Γίνοντας ακόμα καλύτερος, σημαίνει ότι θα έχεις πολύ μεγαλύτερο impact. Αυτά θεωρώ και επαναφέρομαι στο κανείς να είναι αυθεντικός και να είναι ο εαυτός του, γιατί είναι πάρα πολλές οι ώρες που αφιερώνουμε στη δουλειά για να παίζουμε ρόλο. Να ρωτήσω πάνω σε αυτό, δεν είναι το ίδιο ακριβώς, αλλά επειδή έτσι έχουμε μιλήσει πολλές φορές, ξέρω ότι κάνεις και angel investments. Και γενικά είναι σημαντικό και εμείς έτσι από το podcast να δείχνουμε πώς πετυχημένοι επιχειρηματίες, πλέον γίνονται και angel investors στην Ελλάδα και βοηθάνε το οικοσύστημα των startup και όχι μόνο, μπορεί να επενδύσει σε μία μη startup, σε μία παραδοσιακή επιχείρηση να μεγαλώσει παραπάνω. Βάλε μας λίγο σ' αυτό το mindset. Σε τι εταιρείες επενδύεις, πώς κάνεις την επιλογή; Βοήθησέ μας να καταλάβουμε και όσοι μας ακούνε το mindset αυτό. Δεν είναι ότι έχω κάνει τα άπειρα angel investments. Και για μένα υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι investment. Υπάρχει φυσικά ο χρηματικός που είναι κάτι ξεκάθαρο κτλ. Και μετά υπάρχει και το mentorship, που επιπλέον αφιερώνει και χρόνο. Ασχολούμαι κτλ. Sweat equity, αν το πούμε με ορολογία. Sweat equity, αν το πούμε με ορολογία. Α, ναι, υπάρχει κι ορολογία; Παίρνεις το equity σου με τον ιδρώτα σου, κυριολεκτικά. Α, αυτό, ωραίο, ωραίο. Απλά, νομίζω ότι οι περισσότεροι που είναι στο EO και οι περισσότεροι που έχω γνωρίσει μέσα από το EO και οι περισσότεροι επιχειρηματίες γενικά, είναι fundamentally curious, περίεργοι. Θέλουν να μαθαίνουν και είμαστε όλοι πάρα πολύ περίεργοι. Οπότε, εγώ πέρασα δέκα χρόνια στο entertainment και το αγάπησα και το αγαπώ πάρα πολύ. Δηλαδή, είναι πάρα πολύ ωραίο να μπαίνεις σε ένα industry. Αλλά είμαι fundamentally curious και για άλλα industries. Από το Shipping Industry, το Health Industry, τα Logistics, τα Robotics και τα λοιπά. Άρα, επειδή δεν μπορώ να είμαι παντού σε όλα, προκειμένου εγώ να νιώθω ότι κάπως είμαι και λίγο στα Robotics, είμαι και λίγο στο shipping, είμαι και λίγο εδώ, μέσα από τον Angel μπορώ να είμαι. Ή, ας πούμε, μια πάρα πολύ αγαπημένη μου Angel επένδυση είναι ένα production company που παράγει ταινίες. Δηλαδή, γιατί, εντάξει, είναι ωραίο, είναι fun, είναι creative. Δεν περιμένω να βγάλω ποτέ χρήματα από αυτό, αλλά μου αρέσει λίγο περισσότερο το involvement. Άρα, μου γεμίζει, ας πούμε, το curiosity περισσότερο. Εντάξει, φυσικά, είναι πάρα πολύ ωραίο τα Angel Investment κάποτε να αποδώσουν, αλλά δεν το κάνω γι' αυτό και νομίζω οι περισσότεροι δεν το κάνουν γι' αυτό, γιατί, ρεαλιστικά μιλώντας, τα Angel Investment έχουν τρομακτικό ρίσκο και αν αποδώσουν, θα αποδώσουν σε 10 χρόνια. Δηλαδή, εγώ, που έχοντας περάσει από το journey to scale-up, ξέρω ότι ok, το horizon είναι 10-15 χρόνια για να αποδώσει μια τέτοια επένδυση. Άρα, μάλλον καλύτερα να τα βάλεις σε μια ασφαλή επένδυση, σε ένα ομόλογο, αν πραγματικά θέλεις να σου αποδώσουν τα χρήματά σου οπωσδήποτε. Άρα, για μένα έχει περισσότερο το curiosity. Από εκεί και πέρα, πάρα πολύ ταλαντούχοι φίλοι μου, γνωστοί μου κτλ. Θέλω να τους βοηθήσω, γιατί, τι έχω δει εγώ από τη δική μου προσωπική πορεία, είναι ότι εμείς δεν ξέραμε τι κάναμε πριν 10 χρόνια στην Orfium. Δεν ξέραμε. Δεν ξέραμε καν το Industry. Αλλά εν τέλει τώρα, retrospectively, καταλαβαίνω ότι ήμασταν ένα γκρουπ που τυχαία βρέθηκε αλλά ήταν όλοι πολύ ξεχωριστοί και talented άνθρωποι, που ταιριάξαμε. Άρα αυτό ήταν η μαγιά. Οπότε τώρα όταν βλέπω groups ανθρώπων που τους θεωρώ talented, λέω, ok, αυτοί οι άνθρωποι θα βρουν τον τρόπο να πετύχουν. Και ας νιώθω εγώ σήμερα ότι το δικό τους business model μπορεί να μην είναι το καλύτερο. Δεν έχει και τόση σημασία το business model σου στην αρχή. Μάλλον θα το βρεις. Οπότε curiosity και μετά ομάδες ανθρώπων. Άρα Μιχάλη, αυτό που σε ακούω να λες είναι το κλασικό που μας λένε οι άνθρωποι που επενδύουν σε startups, ότι επενδύω συνήθως στην ομάδα και όχι στην ιδέα απαραίτητα. Ότι αυτοί με τα διάφορα pivots μπορεί να εξελιχθεί, μπορεί να γίνει κάτι άλλο από αυτό που ήταν αρχικά. Κυρίως επενδύω στους ανθρώπους γιατί έχω την εμπιστοσύνη ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι determined και έχουν τα χαρακτηριστικά να πετύχουν ακόμα κι αν αναγκαστούν να αλλάξουν πορεία στο μέλλον. Εκατό τα εκατό, εκατό τα εκατό, εκατό τα εκατό. Είσαι ένας άνθρωπος ο οποίος ασχολείται πολύ με την τεχνολογία και είμαστε σε μια περίοδο που γίνονται disruptive αλλαγές παγκοσμίως. Έχουμε μπει σε έναν επιταχυντή κι αυτό είναι ξεκάθαρο. Δηλαδή μετά την επανάσταση του ίντερνετ, νομίζω η επανάσταση του AI είναι αυτή που μας έχει βάλει σε ένα time tunnel και αυτά που θα δούμε τις επόμενες δεκαετίες είναι αρκετά εντυπωσιακά. Επειδή είμαι σίγουρος ότι σε απασχολούν αυτού του είδους οι σκέψεις και σίγουρα θα το ψάχνεις και θα το κοιτάς, πώς πιστεύεις ότι θα είναι ο κόσμος μας σε 15 χρόνια από τώρα, ποιες θα είναι οι πιο disruptive αλλαγές που πιστεύεις ότι θα δούμε να γίνονται σχετικά άμεσα; Από το κομμάτι της εργασίας μέχρι το τι θα κάνουμε εμείς σαν άνθρωποι και το τι δεν θα κάνουμε ή τι θα είναι ικανές οι μηχανές να κάνουν. Ουάου. Πολύ δύσκολη ερώτηση και... Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Εσύ τι πιστεύεις ότι θα γίνεται. Ναι, ναι. Και σίγουρα δεν θα την απαντήσω.- Ανοιχτό διάλογο δηλαδή.- Δεν θα την απαντήσω ακριβώς έτσι. Ναι, ναι. Δηλαδή δεν μπορώ να κάνω predictions. Και η αλήθεια είναι, όπως είπα στο technology space που εκεί ξεκίνησε το μεγάλο disruption στο χώρο του development και τα λοιπά, όπως είπα, θεωρώ ότι απλά θα γίνει πιο εξειδικευμένο το να μπαίνει κόσμος. Δηλαδή θα χρειαζόμαστε ανθρώπους που θα έχουν καλύτερη κατανόηση της τεχνολογίας και των διαφορετικών components. Αυτό μάλλον θα γίνει στους περισσότερους κλάδους. Δηλαδή, ωραία, θα χρειαζόμαστε δικηγόρους, experts. Γιατί, καλώς-κακώς, μπορεί σχεδόν όλοι να έχουμε στείλει ένα document στο ChatGPT να μας φτιάξει ένα συμφωνητικό, να μας τσεκάρει, η οποία είναι μια δουλειά που θα την στέλναμε πριν σε ένα δικηγόρο. Και για τους δικηγόρους ποτέ δεν ήταν το πιο ενδιαφέρον πράγμα αυτό, γιατί απλά έβγαζαν ένα template και συμπλήρωναν δύο-τρία πραγματάκια. Άρα οι δουλειές σιγά-σιγά θα γίνουν λίγο πιο εξειδικευμένες, θα θέλουν λίγο παραπάνω knowledge, και νομίζω είναι κι ο καλύτερος τρόπος να κάνουμε utilize το human capital. Ας πούμε, εντάξει, στο χώρο της μουσικής, πολλά παραδείγματα, όπως βλέπετε, είναι από το χώρο της μουσικής, υπάρχει το τεράστιο πρόβλημα του AI-generated music. Αλλά, στην πράξη, κλώνους φτιάχνει η τεχνική νοημοσύνη και αναμοχλεύει αυτά που ήδη υπάρχουν. Ο Ed Sheeran θα παραμείνει νούμερο ένα, γιατί είναι creative και παράγει πάντα κάτι καινούργιο. Σχεδόν κάθε του άλμπουμ έχει κάτι να δώσει, γιατί ο άνθρωπος εξελίχθηκε. Όμως όλοι αυτοί που κάνουν κόπιες του Ed Sheeran, αυτοί θα χάσουνε τη δουλειά τους, γιατί, στην πράξη, τι συνέβαινε, θέλουμε μία σειρά να κάνουμε σε ένα κανάλι, θέλουμε το Perfect, ένα τραγούδι του Ed Sheeran, να παίξει, αλλά πού να πληρώσουμε τα royalties. Άρα πάμε σε κάποιον και του λέμε φτιάξε μου κάτι σαν το Perfect. Όπως είπαμε για τους δικηγόρους και τα συμφωνητικά, όπως λέμε και στους developer, θέλουμε να φτιάξουμε ένα website με πέντε APIs, και να μοιάζουν κάπως έτσι. Αυτό που είναι boilerplate δουλειά, αυτό θα χαθεί, αλλά η εξειδικευμένη γνώση, άρα ο κόσμος θα θέλουμε να εμβαθύνεις πλέον στο στο δικό του κομμάτι και τα λοιπά, και να γίνεται καλύτερος. Τώρα, γενικά, τι αλλαγές θα δούμε, τι να σου πω. Εγώ πιστεύω πάρα, πάρα, πάρα πολύ και νομίζω είναι πάρα πολύ εμφανές ότι θα δούμε πάρα πολλά πράγματα στο health. Δηλαδή, είναι το πιο προφανές... επειδή είπες και τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια. Σε βάθος 50ετίας, λογικά, θα έχουμε πολλά innovations και στο Space Industry, γιατί βλέπουμε τεράστιες επενδύσεις να γίνονται εκεί και το ΑI κάνει accelerate πάρα πολύ το innovation γύρω από εκεί. Αυτά, έτσι, σε πάρα, πάρα, πάρα πολύ high level. Προφανώς, ο κόσμος θα αλλάξει, θα γίνει disrupted και ήδη γίνεται disrupted. Δηλαδή, άμα πάει κανείς τώρα στην Καλιφόρνια, θα δει ταξί χωρίς οδηγούς. Δηλαδή, ok, μάλλον θα υπάρχουν παντού στον κόσμο σε δεκαπέντε χρόνια. Ναι. Πάντως, κάτι πολύ ενδιαφέρον που διάβαζα είναι πάνω στη γενετική, ότι αν δεν γίνει κάποιο disruption πάνω στη γενετική, χώρες όπως η Ελλάδα με τα ποσοστά υπογονιμότητας, η στατιστική λέει ότι το 3000 θα είναι το τελευταίο παιδί που θα γεννηθεί στην Ελλάδα. Άρα, νομίζω ότι είναι κάτι που εγώ περιμένω πάρα, πάρα πολύ από την τεχνολογία, είναι να φέρει την, δεν μιλάω για κλωνοποίηση, μιλάω για τη γονιμότητα, για πράγματα τα οποία μπορούν να βοηθήσουν όλο αυτό το κομμάτι του... Χαίρομαι για την αισιοδοξία σου, Σουζάνα, που μιλάς για το 3000, γιατί εγώ βλέποντας το περιβάλλον και το πώς αντί να ενώνεται ο πλανήτης, κάνουμε βήματα προς τα πίσω και αντί να υπογράφουμε συμφωνίες και όλοι μαζί να βλέπουμε ότι ζούμε πάνω σε ένα πλανήτη που ήμασταν όλα αυτά τα χρόνια με τα σύνορα να καταρρέουν και τώρα ξαναβάζουμε σύνορα και έχουμε απομονωτισμό και αποτραβιούνται και με τη γραμμή του Trump από συμφωνίες για το περιβάλλον, το να υπάρχει ο πλανήτης σε χίλια χρόνια από τώρα είναι πραγματικά μια πολύ αισιόδοξη σκέψη. Θα χαρώ πολύ δηλαδή να βγεις αληθινή. Εγώ φοβάμαι ότι δυστυχώς το focus αντί να είναι σε πράγματα τα οποία όλοι μαζί σαν ανθρωπότητα, είδαμε ότι ο κορονοϊός, τουλάχιστον αυτό που έχουμε, ξεκίνησε από μια αγορά της Κίνας που αν δεν είχαμε το συνδεδεμένο κόσμο που έχουμε τις τελευταίες δεκαετίες πιθανότατα θα είχε μείνει και θα είχε τοπικό χαρακτήρα. Λόγω της έκθεσης του Μιλάνου και της έκθεσης του Design πέρασε στην Ευρώπη μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων. Οπότε καταλαβαίνουμε ότι ένας τόσο συνδεδεμένος κόσμος θα έπρεπε από κοινού τα προβλήματα να τα βλέπει και η κλιματική αλλαγή... Αλλά, anyway, ας ελπίσουμε ότι κι οι αλγόριθμοι θα βοηθήσουν και σε αυτό το κομμάτι. Μιχάλη, τι θα έδινες σαν συμβουλή στα παιδιά σου, σε ανθρώπους που εκτιμάς και θα ήθελες να τους δώσεις κάποια εφόδια για το μέλλον; Τι θα ήταν αυτό που θα τους έλεγες; Self-growth. Νομίζω ότι στην εποχή του AI το self-growth είναι το σημαντικότερο κομμάτι. Δηλαδή, ok, προφανώς οι μηχανές γίνονται φανταστικές, άρα πώς θα είμαστε καλύτεροι από τις μηχανές; Και για μένα το reaching within, να κοιτάξουμε μέσα μας, να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, ότι κι αν αυτό σημαίνει... Κι εκεί ίσως είναι ένας απ' τους λόγους, που ειδικά τα τελευταία χρόνια μπορεί να έχω στραφεί περισσότερο στην τεχνολογία απ' τα άλλα books. Όλη η βασική γνώση του ΑBC, κλπ. Πλέον υπάρχει εύκολη, διαθέσιμη. Άρα πρέπει να ξέρω τα βασικά, αλλά δεν χρειάζεται να εμβαθύνω σε όλα τα κομμάτια, που λέει ο λόγος, να μάθω όλες τις υπόλοιπες λεπτομέρειες, γιατί πάντα πλέον μπορώ να ζητήσω το AI, αλλά το να γίνω καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ξέρω τι σημαίνει να βάζω στόχους και να στοχεύω να τους πιάνω και ότι δεν μπορώ να εγκαταλείπω όσο κι αν πονάει, αυτό σου διδάσκει ένας μαραθώνιος. Αυτά είναι κομμάτια που πρέπει όλοι να κάνουμε συνέχεια pursue. Αυτό. Γιατί κατά τα άλλα πάρα πολλά άλλα πράγματα γίνονται τελείως commoditized. Εντάξει. Αυτή είναι η πραγματικότητα στην οποία ζούμε και εντάξει, μπορεί σε κάποιο να μην αρέσει αυτό το λέω, αλλά τι να κάνουμε τώρα; Δεν έφτιαξα εγώ το ChatGPT. Μιχάλη, πάντως το self-growth εγώ δεν θα το έβαζα μόνο γνωσιακά, αλλά και συμπεριφορικά. Γιατί self-growth είναι και όταν μας δίνουν ένα προς βελτίωση feedback, να το παίρνουμε ως ένα challenge για να γίνουμε καλύτεροι. Και όχι είναι, α, όλες αυτές οι δύσκολες συμπεριφορές. Οπότε το self-growth θα το έβαζα σε ένα συμπεριφορικό πλαίσιο και όχι μόνο γνωσιακό. Το γνωσιακό υπάρχει. Θα πάει από μόνο του. Το συμπεριφορικό είναι αυτό το οποίο πραγματικά είναι δύσκολο για αλλαγή. Ναι, κι αν το πάω κι ένα βήμα παραπέρα... Γενικά να είμαστε κι ευγενικοί. Δηλαδή... Άλλο κομμάτι αυτό. Ναι, ναι, όχι. Και ξέρεις, στη δουλειά μπορεί να έρθεις σε μια προστριβή με κάποιον, κλπ., για μένα όλα αυτά πάντα προσπαθώ να μένουν στο χώρο της δουλειάς διοτί δεν είναι και τόσο σημαντικά. Υπάρχουν πιο σημαντικά πράγματα που συμβαίνουν στον πλανήτη που ήδη συζητήσαμε και τα λοιπά. Άρα και να συμβεί κάτι που εμένα οικονομικά σήμερα μπορεί να μην με συμφέρει στο βέλτιστο, whatever, in the grand scheme of things it's not that important. Μιχάλη, επειδή είσαι ένας άνθρωπος που ασχολείται με το ΑΙ, πριν κλείσουμε θα ήθελα να σε ρωτήσω το εξής: Ακούμε από πάρα πολύ κόσμο ο οποίος ασχολείται με το αντικείμενο, ότι αυτή τη στιγμή έχει ανοίξει ένα black box και φτιάχνουμε κάτι το οποίο έχει τόσο exponential growth, τόσο αλγοριθμική ανάπτυξη που αυτή τη στιγμή φτιάχνουμε κάτι το οποίο ενδεχομένως σε λίγο καιρό να μην μπορούμε κι εμείς οι ίδιοι να καταλάβουμε. Δηλαδή φτιάχνουμε μια ας την πούμε μορφή ύπαρξης, μπορεί να μην έχει οντολογικά χαρακτηριστικά αυτή τη στιγμή αλλά είναι μια νόηση, δημιουργούμε μία νόηση η οποία ενδεχομένως να μας ξεπερνάει. Δηλαδή ενδεχομένως όσοι διαβάζουν Harari ή άλλους ανθρώπους ή ακούμε podcast πάνω στο ΑΙ, υπάρχουν πάρα πολλοί που υποστηρίζουν ότι αυτό το πράγμα που δημιουργείται αυτή τη στιγμή, ξεκάθαρα, μας ξεπερνάει σαν ανθρώπινο είδος. Δηλαδή είμαστε δημιουργοί του κάτι το οποίο ξέρεις, ενδεχομένως να είναι κάτι το οποίο είναι ανώτερο από μας. Συμφωνείς εσύ μ' αυτό; Διαφωνείς; Πώς το βλέπεις; Νομίζω ότι ήδη στην κουβέντα μας τώρα εδώ και μια ώρα περίπου που μιλάμε έχω αναφερθεί πολλές φορές ότι υπάρχουν κάποια πολύ συγκεκριμένα skills που μας ξεπερνάει. Δηλαδή άμα πούμε τώρα ποια είναι όλα τα επιχειρηματικά μοντέλα για την εστίαση και ποιοι είναι οι διαφορετικοί τρόποι να στήσει μια εταιρεία στην εστίαση κλπ., εγώ δεν τα ξέρω. Θα σας πω τα ένα-δύο που μπορεί να έχω δει πηγαίνοντας απλά σε ταβέρνες. Δεν έχω τρέξει κάποια εταιρεία στην εστίαση. Αλλά σίγουρα το ΑI τα γνωρίζει όλα και θα μας πει και κάνοντας μια συγκριτική ανάλυση και ζητώντας του θα μας τα φέρει. Άρα εγώ το βλέπω το ΑI σαν να έχω στα χέρια μου όλη την ανθρώπινη γνώση, την οποία μπορώ να την ρωτήσω πράγματα. Αλλά αυτό είναι ως επί το πλείστον. Και είναι πάρα πολύ χρήσιμο αυτό το πράγμα. Δηλαδή να έχω όλη την ανθρώπινη γνώση την οποία μπορώ να την κάνω queering, να την κατανοήσω, να έχει και ένα στοιχειώδες reasoning όπως λέμε. Δηλαδή μια στοιχειώδης συλλογιστική. Αλλά μέχρι εκεί. Δεν έχει θέληση. Δεν έχει κάποιο σκοπό να πετύχει κάτι. Είναι bits, bytes, σε έναν υπολογιστή και that's it. Δηλαδή δεν το λέω σαν κάτι κακό αλλά ακόμα δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να έχει κάποια θέληση. Οπότε το βλέπω σαν ένα φανταστικότατο search engine που μπορεί να κάνει εκπληκτικά πράγματα. Ακόμα που ζητάμε να παράξει ένα website, στην πραγματικότητα φέρνει όλα αυτά που είχε στο παρελθόν. Να καταλάβει ότι του έχουμε ζητήσει, να κάνει ένα mapping και να μας φτιάξει κάτι αντίστοιχο. Και μην ξεχνάμε ότι η τεχνική νοημοσύνη έχει τέσσερα μεγάλα παρακλάδια. Τα κλασικά αλγορίθμων, δηλαδή αυτό που λέμε εμείς να βρίσκει μονοπάτια, το κλασικό machine learning που τα τελευταία 20 χρόνια ήταν αυτό που ήταν το πιο διαδεδομένο, ας πούμε ο αλγόριθμος Google για το search ήταν ένας τέτοιος αλγόριθμος, τα νευρωνικά δίκτυα και τέλος οι λογικές που σας ανάφερα προηγουμένως ότι είναι το αγαπημένο μου κομμάτι που θα δούμε το πραγματικό AI στο μέλλον. Σήμερα απλά βλέπουμε το τρίτο που λένε, αυτά τα νευρωνικά δίκτυα που τα τελευταία 40-50 χρόνια δεν είχαν δώσει τίποτα, τίποτα σοβαρό πέρα από το να αναγνωρίζουν γουρουνάκια από σκυλάκια, ξαφνικά να δίνει φοβερά αποτελέσματα, αλλά τα νευρωνικά δίκτυα τα εμπνεύστηκαν οι ερευνητές του 60 και του 70 από τον άνθρωπο και πώς δουλεύουν οι νευρώνες του εγκεφάλου κτλ. Στην πράξη υπάρχει κι ένα πολύ μεγάλο μάρκετινγκ γύρω από αυτό που σήμερα βιώνουμε σαν AI γιατί οκ, πώς θα μπορούσαν οι εταιρείες που πουλάνε σήμερα AI subscription και όλοι έχουμε; Δηλαδή είναι ένα φοβερό επιχειρηματικό μοντέλο για όσους πουλάνε αυτά τα subscription, αλλά άμα το έλεγαν advanced στοχαστικό reasoning με πολύ περίπλοκα μαθηματικά από κάτω, δεν θα τ' αγόραζε μάλλον κανείς μας. Ή θα τ' αγοράζαμε πολύ λιγότεροι. Δηλαδή υπάρχει και το marketing κομμάτι αυτού πάνω σε αυτό. Εντάξει, το βλέπω, το αγαπώ, γιατί για μένα είναι κομμάτι του research μου και είμαι τόσα χρόνια σ' αυτό. Χαίρομαι που όλοι μιλάνε γι' αυτό, αλλά ξέρω και τα limitations του. Δηλαδή σήμερα έχουμε, έχει βγάλει πάρα πολλά αποτελέσματά του ερευνητικά. Βλέπουμε τώρα πώς είναι το growth του adoption, δηλαδή όλοι μας το βάζουμε στην καθημερινότητα, άρα παράγουμε πράγματα. Δηλαδή τώρα βρισκόμαστε σε αυτή την καμπύλη. Τον τελευταίο ένα χρόνο άμα το δούμε, δηλαδή, πολύ πρακτικά δεν έχουνε γίνει και τα τρομακτικά disruptions, να δούμε κάτι φανταστικά νέο. Βλέπουμε πολύ καλύτερο reasoning, πολύ καλύτερη γνώση και νομίζω αυτά θα βλέπουμε τα επόμενα χρόνια, μέχρι να βγει κάτι fundamentally καινούριο. Τέλεια. Μιχάλη, θα έχουμε και την ευκαιρία από όσο γνωρίζω, 6 Μαΐου στο event που θα κάνουμε για τα EO Members να ξαναμιλήσεις για το AI. Οπότε όσοι είμαστε μέλη θα έχουμε τη δυνατότητα και να σε ακούσουμε εκεί και να σε ρωτήσουμε τις απορίες μας. Σουζάνα, θέλεις να ρωτήσουμε κάτι άλλο το Μιχάλη; Όχι. Νομίζω ότι είμαι καλυμμένη. Μπορώ να τον έχω άλλες τρεις ώρες εδώ πέρα γιατί δεν έχουμε πιάσει όλα τα θέματα. Αλλά, Μιχάλη, ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ήταν για μένα από τα πιο ωραία sessions που έχουμε κάνει. Εγώ σας ευχαριστώ, πέρασα υπέροχα. Μιχάλη, πραγματικά ευχαριστούμε πάρα πολύ. Ελπίζω και οι ακροατές μας ή οι θεατές μας να πήρανε την αξία που πήραμε κι εμείς ακούγοντάς σε και κάνοντας αυτή την κουβέντα μαζί. Θα ήθελα να ευχαριστήσω και τον κόσμο που ήταν μαζί μας και σήμερα. Αν σας άρεσε το επεισόδιο μπορείτε να μας... να συνομιλήσετε με τους φίλους σας, να μας προτείνετε να ακούσετε το... Α, νόμιζα θα έλεγες like and subscribe. Αυτό λένε συνήθως, αλλά όχι. Ναι, ναι, ναι. Ελπίζω ότι αυτό το έχουνε κάνει ήδη. Εν τω μεταξύ και τα βίντεο όσα ανεβαίνουν στο YouTube channel του EO Greece. Αυτό που κρατάω εγώ από το σημερινό podcast είναι η θέληση για self-growth. Είναι αυτό που πραγματικά δημιουργεί νέο ενδιαφέρον και μπορεί να πηγαίνει τον κόσμο πιο μπροστά και αυτό το μόνιμο curiosity για νέα πράγματα, για, ξέρεις όλο αυτό το... το καινούργιο που σπρώχνει και τους γύρω μας αλλά κι εμάς τους ίδιους ακόμα πιο μπροστά. Ευχαριστούμε πολύ, Μιχάλη. Σουζάνα, θα τα πούμε στο επόμενο podcast. Ευχαριστώ. Καλή συνέχεια.