Movisie Podcasts

Opvoeden in twee werelden: balans tussen zorg en zelfbeschikking

• Movisie

Share episode

Ouders met een migratieachtergrond staan vaak voor de uitdaging een balans te vinden tussen hun culturele normen en de verwachtingen van de Nederlandse samenleving. Er ontstaat spanning als normen en tradities het recht op zelfbeschikking van hun kinderen belemmeren. Vooral wanneer ouders nog niet zo lang in Nederland wonen en de druk vanuit hun familie groot is, leidt dit vaak tot lastige dilemma's. Diversiteitsensitief advies van formele en informele opvoedondersteuners kan ervoor zorgen dat deze ouders een evenwicht en het contact met hun kind niet verliezen. 

Movisie biedt concrete handvatten voor vragen van ouders rond controle versus zelfbeschikking van hun opgroeiende kinderen. Vooral rond bewegingsvrijheid en seksualiteit kunnen problemen ontstaan. In deze podcast gaat senior projectleider Hilde Bakker van Movisie in gesprek met Najat Toub-Arssi, expert in diversiteitsensitieve opvoedingsondersteuning en jeugdhulp bij Diversae. 

[Muziek] Van harte welkom. Wij gaan vandaag aan de slag met de thematiek van diversiteitsensitief werken in de opvoedondersteuning. En we hebben het dan met name over werken met ouders met een migratieachtergrond en gezinnen waarin soms issues spelen waar zelfbeschikking aan de orde is. En dan gaat het vooral ook om problemen die kunnen spelen met puberkinderen  rond relatievorming, seksualiteit, partnerkeuze.[Muziek] In Nederland heeft een individu het recht op zelfbeschikking. Het recht om zelf te beslissen over je lichaam en je leven.

Bijvoorbeeld:

de keuze van je opleiding, je manier van leven, geloof, en je levenspartner. Het betekent dat ouders geen ongepaste druk of dwang mogen uitoefenen op de levenskeuzes van hun kind. In deze video bespreken we drie praktijkvoorbeelden. Hierbij kijken we hoe je ouders met een migratieachtergrond kan ondersteunen in het vinden van balans.

Voorbeelden van vragen zijn:

Hoe help je ouders balans te vinden tussen eigen normen en waarden en het recht op zelfbeschikking  van hun opgroeiende kind?

Of:

Hoe help je ouders in het vinden van balans tussen willen beschermen of verbieden en de keuzes van hun kind te respecteren? Aan de hand van de metafoor van de boom, kunnen ouders nadenken over hun dromen, angsten en verwachtingen voor hun kinderen, en wat zij hen willen meegeven.[Muziek] We hebben bij Movisie aandacht voor zelfbeschikking en ook aandacht voor de opvoedondersteuning voor weerbaar opvoeden. We gaan op deze beide onderwerpen nu verbindend met elkaar reflecteren aan de hand van praktijkvoorbeelden. En ik doe dat niet alleen, maar ik ga vandaag in gesprek met een deskundige op het gebied van diversiteitsensitief werken  met ouders en met jongeren. Ik zit hier met Najat Toub-Arssi, en zij is verbonden aan Diversae. Dat is een trainings- en adviesbureau bij Eindhoven, Helmond. Je bent heel ervaren en deskundig in diversiteitsensitief werken met ouders en jongeren. Je hebt en een onderwijsachtergrond en ook een jeugdzorgachtergrond, klopt dat zo? Nou, dat is een hele mooie introductie, Hilde. Dank je wel. Ja, dat klopt. En wij hebben samen de train-de-trainers voorbereid voor de cursus opvoedondersteuning en het thema zelfbeschikking. Ja. En die heb jij gegeven. En nu zitten we hier om ook te kijken wat kunnen professionals leren om met de thematiek van zelfbeschikking om te gaan. We hebben een aantal casussen die we uit de praktijk hebben gehaald, en die zou ik graag aan je willen voorleggen en horen hoe jij daarop zou reageren. Wat jij professionals die werken in de opvoedondersteuning... wat jij ze zou adviseren. Ja, mooi. Ik ben benieuwd naar de casussen.[Muziek] Hierbij een praktijkvoorbeeld. Ahmad en Samira, een ouder echtpaar van middelbare leeftijd, vragen om jouw advies. Hun zoon wil graag uitgaan en alcohol drinken, maar zijn ouders vinden uitgaan niet gepast en alcohol is haram volgens het Islamitische geloof. De sfeer in huis is sindsdien slecht. De zoon sluit zich op in zijn kamer, maakt ook ruzie, en eigenlijk is de sfeer echt om te snijden. Wat zou jij deze ouders adviseren? Ja, het is een casus van een jongen van 18. Dan ga je er wel al vanuit dat de basis gelegd is in huis en dat de ouders ook vanuit een bepaalde visie hun kinderen hebben opgevoed. Waarbij ook duidelijk is dat alcohol inderdaad not done is.

Dus als iets verboden is vanuit het geloof, dan kun je niet zeggen:

'Doe maar een beetje ervan.' Het is gewoon niet toegestaan.

Maar je kunt wel samen met je zoon gaan kijken naar:

wat is eigenlijk zijn vraag.

Is zijn vraag echt puur alleen:

'Ik wil alcohol drinken'?

of is zijn vraag:

'Ik wil heel graag sociale activiteiten gaan ondernemen met mijn vrienden'?-Hm hm.-En dan zou je het gesprek aan kunnen gaan met het kind en met de ouders van: Wat zijn dan sociale activiteiten die wel toegestaan zijn? Is er misschien een leuke hippe tent in de buurt waar bijvoorbeeld alleen mocktails- Mocktails, dat is zonder alcohol?- Alcoholvrije drankjes. Als het gaat om het drank of om het drinken samen.

Dat je op dat stukje gaat kijken:

wat kan een alternatief zijn voor mijn kind? En het is daarbij heel erg belangrijk dat als je als hulpverlener met deze ouders in gesprek gaat, en met deze jongen van 18, dat je ouders ook wel heel serieus neemt in dit thema. En het is- ja, niks is zo moeilijk als dat er een hulpverlener aan tafel zit en je met die ouders in gesprek gaat, en dat dan de hulpverlener eigenlijk de ouders een beetje aan het afvallen is.

In die zin dat er misschien wel gezegd kan worden van:

zoon is 18, hij is nu volwassen, in Nederland mag hij alcohol drinken. Maar er zijn twee dingen. Hij mag het vanuit de wet, maar niet vanuit het Islamitisch geloof. En ouders houden daar toch heel erg aan vast. En zouden dat ook niet kunnen accepteren dat zoonlief gaat drinken. Daarbij is het heel belangrijk om ouders ook bij te staan en te kijken van wat zijn alternatieven?

Eigenlijk... moet je meegaan in dit geval met die ouders zo van:

'Ja, dat is Haram.' Daar kunnen en willen jullie niet in schuiven. Maar je wil het contact met je zoon ook niet kwijt. Dus je moet een andere manier zoeken, zou jij ze adviseren, om toch die jongen iets meer bewegingsvrijheid te geven, dat hij wel kan uitgaan? Het sociale leven kan aangaan, maar zonder alcohol? Ja, ja en dat je samen gaat kijken wat dan gepaste plekken zijn voor je kind. En dat je wel het gesprek aangaat met je kind. Hoe kun je nou, want de sfeer in dit huis is al behoorlijk verziekt, hoe kunnen zij toch weer contact maken met hun zoon die zich terugtrekt, op zijn kamer zit? En hoe kan je de ouders weer adviseren om het gesprek aan te gaan met kinderen? Hoe kunnen ze dat doen? Nou kijk, het is altijd heel erg belangrijk om die relatie goed te laten verlopen. Dat lijntje moet er blijven. En als je ziet dat je kind zich echt terug aan het trekken is en eigenlijk helemaal geen contact meer wil, dan zul je moeten kijken van wat kunnen we dan wel doen hè. Is er iemand vanuit de familie die daarin kan mediaten?

Waarin je wel de boodschap naar je kind toe uit zal stralen van:

'Wat er ook gebeurt, jij blijft mijn kind en we willen dat onze relatie gewoon goed blijft.''En laten we met elkaar het gesprek aangaan.'

Dat je dat als ouder continu wel benoemt van:

'Ja, we snappen dat je boos bent, we snappen dat je dingen niet begrijpt.''Maar we willen jou heel graag meenemen in waarom we dit doen.' En wat je vaak hoort is dat soms ook ouders met een migratieachtergrond

vrij autoritair kunnen zijn naar hun kinderen:

nee dit mag niet, bam. En dat heb je maar te accepteren. Wat zou je daarover adviseren? Nou ja, weet je, dat is ook vaak omdat dat vanuit cultuur opgevoed wordt hè.'Zo ben ik opgevoed en zo heeft het voor mij gewerkt dus ik geef het ook weer zo door.' Maar je ziet toch ook wel een beweging in. Als je kijkt naar het Islamitisch opvoeden, dat er ook steeds meer wordt gekeken vanuit Islamitisch perspectief. en hoe belangrijk het dan is dat je inderdaad niet autoritair opvoedt maar juist in verbinding blijft met je kind. dat dat een heel belangrijk aspect is om dat wel toe te voegen in de opvoeding. Ja. Dus je ziet tegenwoordig steeds meer ouders die echt vanuit hun boekjes aan het

lezen zijn van:

oké, hoe doe ik dat dan? Om mijn kind niet kwijt te raken. Juist vanuit verbinding,  juist vanuit Islamitisch perspectief dat gesprek aan gaan. En ook uitleggen aan kinderen waarom dat dan zo belangrijk is, is denk ik ook heel erg waardevol.

En dat ze niet alleen maar zeggen:

Dit is verboden. Dus. Punt.

Maar dat ze ook echt dan zeggen van:

maar dit is ook de achterliggende reden en ik ga je nou niet controleren en achter de broek zitten. Ik geef je ook een stukje eigen verantwoordelijkheid. Maar ik wil ook weten waarom het belangrijk is. Ja. En dat zie je dus ook veel meer gebeuren nu. Ouders die inderdaad heel bewust een bepaalde strategie of een bepaalde manier van opvoeden kiezen. En dat ze dat ook heel bewust met hun kinderen delen. Ouders met een migratieachtergrond, en zeker ouders die hier niet geboren zijn,

die hebben soms ook moeite met het leven van:

Hoe voed ik mijn kind op in de Nederlandse samenleving? Want kun je daar iets over vertellen, wat ouders kunnen tegenkomen? Dat klopt helemaal, Hilde. Kijk, het is natuurlijk heel erg moeilijk om kinderen überhaupt op te voeden. Laat staan als je dat in een land moet doen waar waarden en normen heel erg verschillend zijn van wat je zelf hebt meegekregen.

Ja, dus je ervaart continu die angst van:

Wanneer doe ik het goed? Je wil natuurlijk, iedere ouder die wil het allerbeste voor zijn kind.

Maar wanneer doe je het goed in een samenleving die niet helemaal voelt als:

ik voel me hier helemaal thuis.

Dus het is dan toch zoeken voor ouders van:

Wanneer doe je het goed? Je wil heel erg je eigen waarden en normen. Daar hecht je veel waarde aan. Dat wil je natuurlijk ook een plek geven in de opvoeding. Maar je wil ook meedoen in die samenleving. En hoe doe je dat dan als dingen toch heel anders zijn? En dat kan soms ook beangstigend zijn hè. Als je bijvoorbeeld ziet met alcohol gebruiken, dat het hier heel normaal is dat je met 18 je eerste wijntje drinkt. Maar als jij vanuit jouw waarden en normen en vanuit het Islamistische perspectief je kind mee wil geven dat ook als je 18 bent geen druppel mag drinken. Ja, hoe pak je dat dan aan? Lijkt me een belangrijk punt.[Muziek] Dan nog een ander praktijkvoorbeeld. Soenita, een Surinaams-Hindoestaanse alleenstaande moeder, vraagt jou om met haar dochter Henna van 17 jaar te praten. Henna heeft een relatie met een Nederlandse man en Soenita vermoedt dat hij drugs gebruikt. Daarom is zij bang dat haar dochter eventueel ongelukkig zou kunnen worden en ze wil eigenlijk het liefst dat Soenita met een nette en lieve Hindoestaanse man terechtkomt. Wat zou je Soenita aanraden? Ja, je bent 17 en je bent verliefd. Nou, kom er dan maar als moeder tussen hè. Dat is niet altijd even makkelijk, maar ik snap wel de zorgen die deze moeder heeft.

En ook hier is het weer heel belangrijk:

hoe gaan we het gesprek met deze 17-jarige dochter aan? Het gaat niet alleen maar omdat het een Nederlandse man is maar ook het drugsgebruik. Nou, ik denk dat iedere moeder daar wel heel angstig voor is. Van waar komt het gevaar? Het gevaar, in welk milieu komt mijn kind dan terecht? En ja,  welke gevaren staan er dan nog meer op de loer? Dus het is heel belangrijk dat deze moeder toch  gaat proberen om die armen open te houden van: ik wil wel dat je bij me blijft. En je bent mijn dochter en ik wil met jou het gesprek aan blijven gaan. En als je het zelf niet kunt als moeder, nou wie heeft er invloed op dit meisje? Is er iemand in de buurt? Is er een tante, is er een oma? of een buurvrouw waar je het gesprek mee aan kunt gaan. Waar je wel samen met moeder het gesprek aangaat. Met iemand waar ze wel het vertrouwen in heeft. En dat je dan puur ook op de feiten gaat zitten met  

het meisje. Van:

ja, weet je wel, bezint voor ge begint. Weet je wat jij aan het doen bent? Bezint eer ge begint. Denk je dan ook aan seksualiteit? Dat ze al seks met hem gaat hebben? Hoe wordt daar in Surinaams Hindoestaanse kring over gedacht? Nou, ik weet het niet precies hè, hoe het bij deze moeder, hoe deze moeder erover denkt. Maar ik denk dat het wel een thema is wat heel belangrijk is om met deze moeder te bespreken. En dan ook met het meisje te bespreken van wat er van haar verwacht wordt en hoe zij daarover nadenkt. Kijk, je kunt niet meer dan je kind adviseren en haar ook mee te geven waarom jij denkt dat bepaalde dingen wel of niet goed zijn. Maar uiteindelijk beslissen ze toch zelf en zul je ook daar ja, ook daar akkoord voor... of ja akkoord, misschien kun je niet helemaal akkoord geven van hé, ik sta erachter. Maar het is wat het is. En ik adviseer wel altijd ouders van ook als het heel moeilijk is, ook als het niet in jouw straatje past,  het is je kind. Zet je kind nooit buiten, want dan ga je nog meer afstand creëren tussen jou en je kind. En je hoopt dan wel dat ze, omdat je je kind bij je houdt en omdat je in gesprek blijft gaan. Wat ik zeg, je hoeft het niet te accepteren wat ze doet maar wel daar het gesprek over blijft aangaan. Dat je toch hoopt dat ze op een gegeven moment denkt van: Oh mama heeft toch gelijk. En meestal hebben mama's wel gelijk. Denken zij, en die dochters denken daar vaak anders over. Want stel dat zij inderdaad al ook seks met die man heeft, en stel dat ze dan daarna toch weer besluit om de relatie te verbreken. Het kan soms ook in Surinaams-Hindoestaanse kring lastig zijn dat je dan al je kuisheid, je eer geschonden hebt. Kun je daar je dochter voor behoeden? Want we hebben in Nederland ook het recht op zelfbeschikking. Dat je als kind ook mag kiezen met welke partner je gaat. Met wie je wel of niet seks hebt. Dat recht heb je in principe in Nederland. In heel veel landen natuurlijk. Hoe kun je daar als ouder nog je dochter voor behoeden? Nou, het is heel mooi dat je dat zegt. Het recht op zelfbeschikking. Maar ik denk dat ouders ook het recht hebben om hun kinderen op een liefdevolle manier op te voeden in een stukje dat past binnen hun waarden- en normen-systeem. En daar in zijn ouders ook leidend. Het is hun kind en niet dat van ons.  En het is daarbij heel erg belangrijk dat ouders inderdaad ook wel het besef hebben dat dit soort dingen gebeuren. En dat zo'n meisje ook ervoor kan kiezen. En dat je toch het gesprek aan blijft gaan met het kind. Wat er ook gebeurt, is dat thuis toch altijd die veilige haven moet zijn. En dat dat wel iets belangrijks is wat je mee moet geven. Je keurt het niet goed, maar je bent wel zo dat je het gesprek aan blijft gaan met je kind. En ook aangeeft dat thuis die veilige haven altijd moet blijven zijn. Wat er ook gebeurt.- Is duidelijk hoor, maar ik ken ook wel situaties waarin dan zo'n dochter gedwongen wordt om met een andere jongen een relatie te gaan en daarmee te trouwen.

Omdat ze zeggen:

Wij willen een Hindoestaanse man. Want die past binnen onze familie ook beter. Wij kennen zijn familie. Stel dat Soenita daartoe zou willen besluiten. Hoe moet je daar als opvoedondersteuner op reageren? Nou, ook als opvoedondersteuner het gesprek aanblijven gaan met deze moeder. Wat de voordelen en de nadelen hiervan zijn. Maar er is ook, het stukje wat je nu benoemt, dat is een hele belangrijke en dat is een dwang tot huwelijk. En dat is wettelijk verboden.  

En ik zeg altijd:

we kunnen altijd op zoek gaan naar een grijs gebied. Maar als iets vanuit de wet verboden is, dan is er geen grijs gebied. Dan is dat gewoon een duidelijke... Ja, dat is een scheidingslijn voor mij. We slaan geen kinderen, ook niet een beetje. Dat is bij wet verboden, dus daar is geen grijs gebied. Maar ook dwang tot huwelijk, dat is voor mij ook om echt duidelijk met die ouders te bespreken van dit kan niet voor de wet. Ja, ja. Duidelijk. Ja oké, dankjewel.[Muziek] Een Somalisch-Nederlandse moeder, Zohra, komt bij je op het spreekuur en vertelt dat ze bang  is dat haar zoon Abdi van 15 jaar eventueel het criminele pad op zou kunnen gaan. Hij is al een keer betrapt door de politie met een vuurwapen en hij wil graag dure dingen kopen en de verleidingen zijn enorm groot in Nederland. Daarom denkt zijn moeder erover om hem naar zijn oudoom in Somalië te sturen. En dan kan hij gelijk ook beter de taal en cultuur kennen. Hoe reageer jij op dit voorstel van achterlating? Nou, als ik hulpverlener zou zijn en met deze moeder mag werken, dan zou ik eerst goed in beeld brengen wat deze jongen allemaal al gedaan heeft en waar de angsten in zitten. En met moeder kijken naar wat zijn de mogelijkheden voor hier. Want ik snap dat deze moeder zich heel erg veel zorgen maakt. En misschien weet deze moeder niet welke oplossingen of welke alternatieven er kunnen zijn binnen de jeugdzorg hier in Nederland.

Dat we daar met moeder eerst even naar kijken van:

heb je hier al aan gedacht? Wat zou je hiervan vinden? Het is vaak ook onbekendheid denk ik met de Nederlandse hulp.

Er is veel onbekend en ik kan me voorstellen dat deze moeder denkt van:

oh deze jongen moet weg hier. Want dat klopt ook, die jongen die moet weg uit die omgeving en dat heeft deze moeder heel goed gezien.

Alleen is het goed nadenken van:

is Somalië dan de plek waar we deze jongen naartoe willen? En wil deze jongen dat ook? En hoe veilig is het bij oudoom? Dat zijn allemaal dingen die wel goed besproken moeten worden. En ik kan me voorstellen dat dit een oplossing kan zijn als de voorwaarden goed zijn. Dat deze jongen daarmee instemt, dat hij het zelf ook wel inziet dat het goed is om even een jaartje weg te gaan uit de omgeving waar hij zit.

Maar dat er ook een oudoom is... Als ik het woordje oudoom al hoor dan denk ik:

Hoe oud is die oom dan? Ja, ja. En hoe kent hij die? Ja en welke pedagogische aspecten of het pedagogisch veld, hoe ziet dat eruit daar dan? En dus, daar ben ik wel heel nieuwsgierig naar, hoe veilig is het voor Abdi om naar Somalië te gaan? Maar ik zou zeker eerst met moeder gaan kijken wat alternatieven zijn en wat we hier kunnen doen voor Abdi.  Want ik snap haar zorgen en die zijn terecht en daar moeten we iets mee. Ja, er zijn natuurlijk veel meer ouders, ook Somalische ouders, die hiermee worstelen. En die dus soms... want ik hoor dat ook wel van het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating, dat er vaak Somalische kinderen achtergelaten worden in hun moederland. Maar dat ze dat doen uit goede overwegingen. Maar dat het kind het soms zelf niet weet. Dus die gaat onder valse voorwendselen mee naar Somalië en wordt daar achtergelaten. Soms wordt het paspoort zelfs afgepakt.- Ja. - En dit soort dingen willen we eigenlijk voorkomen. Want het kan voor een kind trauma's oproepen. Vaak denken ouders dat zij de enige zijn die in zo'n situatie zitten.

En er niet meer ouders zijn die soms ook met hun handen in het haar zitten van:

'Ja, nou weet ik het echt niet meer. En de enige oplossing die ik nog zie is mijn kind oppakken... en hoppakee we gaan weg uit deze situatie. Want de situatie is slecht.' Maar dan is het heel goed om ook dan weer te kijken naar iemand vanuit dat netwerk. Een rolmodel of een jeugdzorgwerker die vanuit dezelfde achtergrond ouders ook mee kan nemen  wat de gevaren zijn van achterlating als je kind niet daarin ingestemd heeft. En je je kind daar niet eens op voorbereid. Je neemt je kind mee en je laat het kind achter in Somalië en je komt weer terug en wat je zegt, zelfs het paspoort wordt door midden gescheurd. Ja dat kan natuurlijk niet. En ook dat is bij wet verboden. Dus dat zijn dan wel hele duidelijke signalen die we ook met ouders moeten delen. Dat dit gewoon niet kan. Het is een ander verhaal als het kind wel instemt. Ja klopt, en dan eigenlijk valt dat onder kindermishandeling. Als je je kind op die manier in een traumatische situatie brengt. En wat zou jij ook de professionele opvoedondersteuner adviseren om meer samen te werken? Ook met sleutelpersonen, informele opvoedondersteuners uit de gemeenschap. Dat is heel belangrijk. Kijk, het is heel belangrijk om ouders...

het stukje erkennen van:

we snappen dat je het soms ook echt niet weet. En we snappen ook dat je ook de weg naar hulpverlening niet zomaar kunt vinden. Als je de taal bijvoorbeeld niet spreekt. Dan ga je ook niet makkelijk hulp vragen. Maar ook daarin is het ook vaak dat er... We hebben allemaal vooroordelen en ook ouders hebben die. Dus ook zij zijn bang van, dadelijk heb ik een Nederlandse hulpverlener en die gaat tegen mijn kind zeggen van:'Nou, loop maar weg want die ouders van jou die snappen het niet.' Dus dat- Of bang dat het kind uit huis wordt geplaatst. Daar zijn ook heel veel ouders bang voor.

Ja precies, van:

'zij komen je kind weghalen' en 'je doet het nooit goed'. Dus dat zijn ook dingen die ook spelen. Daarom is het zo belangrijk om dat gesprek aan te gaan, elkaar beter te leren kennen, dichter bij elkaar. En ook vanuit de professional, dat ze zich leren te verplaatsen, aan te sluiten bij waar de cliënt mee komt. Bij die normen en waarden. En dat je ook je eigen normen en waarden en opvattingen over alcohol en seks, die kun je in de kast laten. Want daar heb je niks aan.- Nee. Het zijn de ouders van dat kind en niet jouw kinderen.

Ja, ik heb ooit een keer een kind horen zeggen van:

als hulpverlener dan ben je maar een passant. Je komt even voorbij en je probeert ouders die tools te geven om juist ook weer veilig verder op te voeden. Precies. En de tools die zij aangereikt willen krijgen, zijn wel de tools die passen binnen hun systeem. Want als je iets heel anders gaat aanbieden dan gaat dat nooit werken. - Klopt. Want dan gaan ouders iets doen wat niet in hun nature zit. Dus dan ga jij ervoor zorgen dat ouders en kind nog meer uit elkaar komen te staan.

In plaats van dat het doel altijd is:

ouders en kind zo dicht mogelijk bij elkaar. En dat het weer veilig thuis zit. En dat ze het samen weer... dat ze samen verder gaan. Dus eigenlijk ga je naast de ouders staan.

En ook proberen om hun echt wat tools mee te geven:

 hoe ga je het gesprek aan met het kind? Hoe zorg je voor veiligheid? Maar je moet ook inderdaad als professional goede informatie geven over wat er wel mogelijk is in Nederland, maar waar ook de grenzen liggen qua wetgeving en qua bescherming van het kind. Ja, dat is zeker heel belangrijk. En wat ook heel belangrijk is, is dat je ook echt heel bewust bent van, wat je net ook zegt, die waarden en normen die voor mij belangrijk zijn, die kunnen voor ouders helemaal niet belangrijk zijn. Dat je je daar bewust van bent. Ja en dat soms... Proberen mensen vanuit hele goede bedoelingen tips te geven. Maar zijn ze zich er nog helemaal niet bewust van dat ze ouders aan het afvallen zijn.

En dat ouders het gevoel hebben van:

maar wat zegt ze nu? Het gaat helemaal... dat druist helemaal tegen mijn normen of tegen mijn principes in. En het wordt hier nu gewoon aan tafel gezegd waar ik bij zit en mijn kind bij zit.

En die ouder dan het gevoel heeft van:

nou heb ik er twee tegenover mij staan in plaats van dat we hier samen het gesprek gaan. Ja. Lijkt me duidelijk, Najat. Ik denk dat we heel wat punten hebben besproken. Nog lang niet alles, want we kunnen nog uren doorpraten. Maar voor nu denk ik, moeten we het gesprek afronden en het hierbij laten. Dank je wel voor deze mooie beschouwing en handvatten voor de professionele opvoedondersteuner. Dankjewel.