Gebruik concrete woorden

Misschien herken je het wel: je wilt je kind beschermen. Je wilt het liefst dat het zo min mogelijk pijn heeft. Dus je zoekt naar zachte woorden, naar omwegen, naar manieren om het minder hard te maken. “Opa is ingeslapen.” “Papa is naar de sterren.” “Mama is op reis.” Het klinkt lief, maar voor jonge kinderen is het vaak vooral verwarrend. Hoe kan het dan wel?

In deze aflevering duik ik in een onderwerp dat velen raakt: hoe praat je met kinderen over groot verlies, zoals overlijden, ziekte of een scheiding? En waarom is het zo belangrijk om hierbij concrete woorden te gebruiken, zeker bij jonge kinderen?

Gebaseerd op tips 42, 43 en 44 uit het boek De Gids over rouwende kids – 80 praktische tips (Scrivo Media), bespreek ik:

🧠 Waarom zachte, troostende metaforen vaak verwarrend zijn voor jonge kinderen
Zinnen als “Opa is ingeslapen” of “Papa is op reis” klinken lief, maar kunnen kinderen angstig of hoopvol maken op iets wat niet klopt.

🧒 Hoe jonge kinderen rouwen: in stukjes en herhaling
Kinderen verwerken verlies stukje bij beetje. Dat betekent dat je vaak dezelfde vragen krijgt en het gesprek telkens opnieuw moet voeren.

🗣 Wat zijn concrete woorden?
Gebruik woorden als “dood”, “overleden” of “niet meer leven”. Het klinkt misschien hard, maar het schept duidelijkheid en daarmee veiligheid.

💬 Voorbeelden van hoe je het zegt

• “Opa is dood. Zijn hart doet het niet meer. Hij kan niet meer praten of lachen.”
• “Nee, als iemand dood is, komt die niet meer terug.”
• “We hebben het er al vaker over gehad, hè? Maar ik vertel het je nog een keer.”

📚 Praktische hulpmiddelen
Boeken, tekeningen en spel kunnen helpen om het gesprek op gang te brengen en luchtiger te maken.

❤️ Eerlijkheid als vorm van liefde
Je hoeft niet alles te vertellen, maar wel eerlijk te zijn. Dat geeft vertrouwen.

👶 Extra aandacht voor kinderen onder de zes jaar
Hun denken is nog meer letterlijk, hun tijdsbesef beperkt. Daarom is herhaling nóg belangrijker.

😔 Wat als jijzelf vastloopt in je eigen verdriet?
Je hoeft geen perfecte ouder te zijn. Echt zijn is belangrijker dan foutloos zijn. En je mag hulp vragen.

💡 Wat je je kind écht meegeeft
Niet alleen informatie, maar ook de boodschap: “Je mag voelen wat je voelt. En ik ben er voor je.”

📩 Heb je vragen, ervaringen of wil je jouw verhaal delen? Je bent van harte welkom om contact op te nemen. Je staat er niet alleen voor.

📘 Boekentip: De Gids over rouwende kids – 80 praktische tips, Scrivo Media.

Voor meer informatie bezoek de website Leoniekvandermaarel.nl.
Je kunt je ook inschrijven voor webinars of nieuwsbrieven.

Transcript

Gebruik concrete woorden

Vandaag wil ik het met je hebben over een onderwerp dat me na aan het hart ligt: hoe praat je met kinderen over grote verliezen? En waarom is het zo belangrijk om daarbij concrete woorden te gebruiken – zeker als kinderen nog jong zijn. Dit voegt de tips 42,43 en 44 van het boek “De Gids over rouwende kids, 80 praktische tips” samen. Dit boek is uitgebracht bij Scrivo Media en is heerlijk concreet om makkelijk tips te krijgen hoe om te gaan met rouwende kinderen. 

Maar terug naar de inhoud. Misschien luister je omdat je zelf een groot verlies hebt meegemaakt. Misschien ben je ouder, leerkracht, hulpverlener, of gewoon iemand die zich afvraagt: hoe doe je dat nou, praten met kinderen over dood, ziekte, scheiding, of een ander groot verlies? Hoe zorg je dat je kind zich begrepen en veilig voelt, juist als alles op zijn kop staat?

Laat ik beginnen met iets heel persoonlijks. Ik weet hoe het voelt om vast te zitten. Om niet te weten waar je moet beginnen, of je het wel goed doet, of je kind niet beschadigt als je het verkeerde zegt. Ik heb zelf ook periodes gekend waarin ik het gevoel had dat ik het allemaal niet meer wist. Juist daarom ben ik dit werk gaan doen. Omdat ik geloof dat we allemaal de kracht hebben om uit een diep dal te klimmen – en dat we dat niet alleen hoeven te doen.

Vandaag neem ik je mee in wat ik heb geleerd, uit de praktijk en uit mijn eigen leven, over praten met kinderen over verlies. En ik hoop dat je na deze aflevering niet alleen wat meer kennis hebt, maar vooral ook wat meer vertrouwen voelt. Vertrouwen dat je het niet perfect hoeft te doen. Dat het gaat om verbinding, niet om de juiste woorden.

Waarom concrete woorden?

Misschien herken je het wel: je wilt je kind beschermen. Je wilt het liefst dat het zo min mogelijk pijn heeft. Dus je zoekt naar zachte woorden, naar omwegen, naar manieren om het minder hard te maken. “Opa is ingeslapen.” “Papa is naar de sterren.” “Mama is op reis.” Het klinkt lief, maar voor jonge kinderen is het vaak vooral verwarrend.

Kinderen denken letterlijk. Zeker als ze jonger zijn dan zes jaar. Ze nemen woorden zoals ze zijn. Als je zegt dat iemand is ingeslapen, dan kan het zomaar zijn dat je kind bang wordt om zelf te gaan slapen. Want stel je voor dat je dan niet meer wakker wordt? Of als je zegt dat iemand op reis is, dan kan de hoop blijven dat diegene ooit weer terugkomt. Of, nog lastiger, het gevoel dat diegene misschien niet wíl terugkomen.

Ik heb het zelf meegemaakt, in mijn praktijk, maar ook als moeder. Mijn dochter was vijf toen haar vader overleed. Ik dacht dat ik het goed uitlegde. Maar toch, weken later, kwam ze met vragen waarvan ik dacht: heb ik dat dan niet verteld? Heb ik het niet duidelijk gemaakt? Het antwoord is: waarschijnlijk wel. Maar jonge kinderen hebben herhaling nodig. En concrete woorden.

Wat is concreet?

Concreet betekent: zeg wat er is gebeurd. Gebruik de woorden ‘dood’, ‘overleden’, ‘niet meer leven’. Dat klinkt misschien hard, maar het is juist duidelijk. En duidelijkheid geeft veiligheid. Een kind weet dan: dit is wat er aan de hand is. Dit is de nieuwe werkelijkheid.

Dat betekent niet dat je alle details hoeft te geven. Je hoeft niet alles te vertellen wat je zelf misschien weet of voelt. Maar je mag wel eerlijk zijn. Eerlijkheid is een vorm van liefde. Je zegt daarmee: ik vertrouw jou met de waarheid. Jij mag weten wat er speelt.

Herhalen, herhalen, herhalen

En dan het volgende punt: blijf het herhalen. Niet omdat je kind dom is, of niet luistert. Maar omdat jonge kinderen informatie in kleine stukjes verwerken. Ze kunnen niet alles in één keer bevatten. Soms lijkt het alsof ze het niet gehoord hebben. Of ze stellen dezelfde vraag opnieuw. “Wanneer komt opa terug?” “Waar is papa nu?” “Gaat mama nog beter worden?”

Het kan vermoeiend zijn, zeker als je zelf midden in je eigen verdriet zit. Maar het is normaal. Het is zelfs gezond. Kinderen zoeken houvast. Door te herhalen, geef je ze die houvast. Je bevestigt: ja, het is echt zo. Ja, het is verdrietig. Ja, we gaan er samen doorheen.

Ik weet nog goed dat mijn dochter na een paar weken ineens vroeg: “Mama, als papa dood is, waarom ruikt zijn jas dan nog naar hem?” Het raakte me, omdat ik dacht dat we alles al besproken hadden. Maar voor haar was het een nieuwe laag, een nieuw stukje van het verlies dat ze aan het begrijpen was. Kinderen rouwen in stukjes. Ze nemen steeds een klein hapje van het grote verdriet. En elke keer hebben ze opnieuw jouw uitleg nodig.

Wat als je kind niet reageert?

Soms lijkt het alsof je kind niet reageert. Alsof het niet verdrietig is, of het niet snapt. Misschien gaat het gewoon weer spelen, of vraagt het om een boterham met hagelslag. Dat is normaal. Kinderen schakelen snel tussen emoties. Ze kunnen niet urenlang bij het verdriet blijven, zoals volwassenen dat soms doen. Ze nemen een slokje verdriet, en dan gaan ze weer verder.

Dat betekent niet dat het niet binnenkomt. Het betekent dat ze het op hun eigen tempo verwerken. En dat is precies goed.

Praktische tips

Misschien vraag je je nu af: hoe doe ik dat dan, concreet zijn? Hoe zeg ik het? Hier een paar voorbeelden die ik vaak gebruik, en die je misschien kunnen helpen.

1. Gebruik eenvoudige, directe zinnen. Bijvoorbeeld: “Opa is dood. Zijn hartje doet het niet meer. Hij kan niet meer praten, niet meer lachen, niet meer bewegen.”

2. Wees niet bang voor het woord ‘dood’. Het is misschien een zwaar woord, maar het is duidelijk.

3. Geef ruimte voor vragen. Als je kind vraagt: “Komt opa nog terug?”, zeg dan eerlijk: “Nee, opa komt niet meer terug. Als iemand dood is, blijft hij dood.”

4. Herhaal de boodschap, ook als het moeilijk is. Je mag best zeggen: “We hebben het er al vaker over gehad, hè? Maar als je het nog een keer wilt horen, dan vertel ik het nog een keer.”

5. Gebruik boeken, tekeningen, of spel om het gesprek te ondersteunen. Soms helpt het om samen een tekening te maken, of een boekje te lezen over doodgaan. Dat maakt het minder zwaar, en geeft woorden aan wat je zelf misschien lastig vindt om te zeggen.

6. Geef ruimte aan emoties. Zeg bijvoorbeeld: “Ik vind het ook verdrietig. We mogen samen huilen. Maar we mogen ook samen lachen, als we aan opa denken.”

7. Wees geduldig met jezelf. Je hoeft het niet perfect te doen. Het belangrijkste is dat je er bent, dat je luistert, en dat je eerlijk bent.

Wat als je kind jonger is dan zes?

Voor kinderen onder de zes jaar geldt alles wat ik net zei, maar dan nog een tandje extra. Hun wereld is nog kleiner, nog letterlijker. Ze begrijpen tijd niet zoals wij dat doen. ‘Voor altijd’ is voor hen een ongrijpbaar begrip. Soms denken ze dat dood zijn tijdelijk is, zoals slapen of ziek zijn.

Daarom is het zo belangrijk om steeds opnieuw te vertellen wat er is gebeurd. En om niet te verwachten dat ze het na één keer snappen. Je mag het blijven herhalen, net zolang als nodig is.

En als je merkt dat je kind steeds weer dezelfde vraag stelt, wees dan niet bang dat je iets fout doet. Het is een teken dat je kind aan het verwerken is. Dat het stukje bij beetje de werkelijkheid aan het toelaten is.

Wat als je zelf vastloopt?

Misschien luister je nu en denk je: maar ik weet zelf niet eens hoe ik met dit verlies om moet gaan. Hoe kan ik dan mijn kind helpen? Dat is een hele eerlijke vraag. En het antwoord is: je hoeft het niet alleen te doen. Je mag hulp vragen. Aan vrienden, familie, een professional. Soms is het al genoeg om tegen je kind te zeggen: “Ik weet het ook niet altijd. Ik ben ook verdrietig. Maar we gaan er samen doorheen.”

Kinderen hebben geen perfecte ouders nodig. Ze hebben echte ouders nodig. Ouders die durven te zeggen dat ze het moeilijk vinden, maar die er wel zijn. Die blijven proberen, ook als het niet in één keer lukt.

Tot slot: wat geef je je kind mee?

Als je met je kind praat over verlies, geef je het niet alleen informatie. Je geeft het ook een boodschap mee: het is oké om verdrietig te zijn. Het is oké om vragen te stellen. Het is oké om niet alles te snappen. En het is oké om samen te zoeken naar een nieuwe manier van leven, nu alles anders is.

Dat is misschien wel het mooiste wat je je kind kunt geven. Het vertrouwen dat het niet alleen is. Dat het mag voelen wat het voelt. En dat het, hoe groot het verlies ook is, altijd weer een weg omhoog is.

Ik hoop dat je na deze aflevering iets hebt gehoord waar je mee verder kunt. Misschien een zin, een tip, of gewoon het gevoel dat je niet de enige bent die het lastig vindt. Als je vragen hebt, of je verhaal wilt delen, weet dat je altijd welkom bent om contact op te nemen. Je hoeft het niet alleen te doen.

Dankjewel voor het luisteren. Zorg goed voor jezelf, en voor elkaar. Tot de volgende keer.