Het belang van structuur

Misschien herken je het wel: je wilt je kind zo graag beschermen, maar je weet niet altijd hoe. Of je merkt dat je zelf vastloopt, dat je niet goed weet wat je moet doen of zeggen. Juist dan kan structuur een anker zijn, voor je kind én voor jezelf.

📌 Samenvatting

In deze aflevering bespreekt Leoniek waarom structuur zo’n krachtig hulpmiddel is voor kinderen en jongeren die te maken krijgen met verlies. Ze deelt persoonlijke ervaringen en verhalen uit haar praktijk. Structuur is geen strak regime, maar een vorm van voorspelbaarheid en veiligheid die kinderen rust kan geven in een chaotische tijd.

💡 Belangrijke inzichten

• Structuur biedt houvast wanneer alles op zijn kop staat.
• Het gaat om voorspelbaarheid, niet om strak plannen.
• Kinderen hebben baat bij duidelijkheid, ook als niet alles zeker is.
• Kleine dingen maken een groot verschil: vaste routines, uitleg geven, eerlijk zijn.
• Wees mild voor jezelf als ouder of verzorger – goed genoeg is écht genoeg.
• Ruimte geven aan emoties hoort óók bij structuur.

🧠 Voorbeeld uit de praktijk

Leoniek vertelt over Sam, een jongen van twaalf die onrustig werd na het plotselinge overlijden van zijn vader. Door samen met zijn moeder te kijken naar wat wél zeker was, vond Sam weer wat rust.

✅ Praktische tips om structuur te bieden

1. Houd vaste routines aan.
2. Geef duidelijkheid over wat er gebeurt.
3. Bereid je kind voor op veranderingen.
4. Wees eerlijk over wat je wél en niet weet.
5. Gebruik een kalender of planner.
6. Maak ruimte voor vragen en gevoelens.
7. Creëer nieuwe rituelen (bijv. samen een kaarsje aansteken).

📚 Tip uit het boek

Deze aflevering is gebaseerd op tip 19 uit het boek:
 “De Gids over rouwende kids – 80 praktische tips”
🛒 Te bestellen via Scrivo Media

📬 Vragen of ervaringen delen?

Stuur Leoniek gerust een bericht. Je bent niet alleen.

Voor meer informatie bezoek de website Leoniekvandermaarel.nl.
Je kunt je ook inschrijven voor webinars of nieuwsbrieven.

Transcript

Het belang van structuur

Welkom bij deze aflevering van mijn podcast. Mijn naam is Leoniek van der Maarel. Fijn dat je luistert. Vandaag wil ik het met je hebben over een onderwerp dat vaak onderschat wordt, maar van onschatbare waarde is voor kinderen en jongeren die te maken krijgen met verlies: het belang van structuur. Het is tip 19 uit het boek “De Gids over rouwende kids, 80 praktische tips”. Te verkrijgen via de uitgever scrivo media, ik zal de link in de shownotes zetten. 

Misschien herken je het wel: je wilt je kind zo graag beschermen, maar je weet niet altijd hoe. Of je merkt dat je zelf vastloopt, dat je niet goed weet wat je moet doen of zeggen. Juist dan kan structuur een anker zijn, voor je kind én voor jezelf.

Laat ik beginnen met een persoonlijke noot. Ook ik heb in mijn leven periodes gekend waarin ik niet meer wist welke kant ik op moest. Niet alleen als volwassene, maar ook als ouder. De dood van Jos, mijn partner, kwam als een mokerslag. Mijn dochter was toen vijf. Ineens stond ik er alleen voor, met mijn eigen verdriet én dat van haar. Wat moest ik doen? Hoe kon ik haar helpen? Ik voelde me soms zo machteloos. Maar wat me toen, en ook later in mijn werk met kinderen en jongeren, steeds weer opviel: structuur geeft houvast. Niet alleen aan mij, maar vooral aan haar.

Misschien klinkt het wat schools, dat woord structuur. Alsof je een strak schema moet maken, met tijden en regels en lijstjes. Maar daar gaat het niet om. Structuur is veel meer dan dat. Het is weten waar je aan toe bent. Weten wat de volgende stap is. En juist als alles op zijn kop staat – als er iemand doodgaat, als het leven ineens niet meer vanzelfsprekend is – dan is dat gevoel van voorspelbaarheid en veiligheid zo belangrijk.

Waarom is structuur zo belangrijk voor kinderen en jongeren?  

Kinderen en jongeren zijn nog volop in ontwikkeling. Ze leren elke dag bij, ze ontdekken wie ze zijn en hoe de wereld werkt. Maar als er iets ingrijpends gebeurt, zoals het overlijden van een dierbare, dan wordt die wereld ineens heel onveilig. Alles wat vertrouwd was, is weg of veranderd. En dat kan heel beangstigend zijn.

Structuur helpt om die onveiligheid een beetje te verzachten. Het geeft kinderen het gevoel dat ze niet helemaal overgeleverd zijn aan de chaos. Dat er nog dingen zijn die wél voorspelbaar zijn. Dat ze weten wat er gaat gebeuren, wat er van hen verwacht wordt, en waar ze op kunnen rekenen.

Ik zie het vaak in mijn praktijk. Kinderen die niet meer goed slapen, die onrustig zijn, die zich terugtrekken of juist heel druk worden. Ouders die zich afvragen: ‘Doe ik het wel goed? Moet ik streng zijn, of juist alles loslaten?’ Mijn antwoord is meestal: kijk of je wat structuur kunt bieden. Niet als een keurslijf, maar als een veilige bedding.

Hoe ziet dat er dan uit, structuur bieden?  

Dat begint eigenlijk heel klein. Denk aan de gewone dagelijkse dingen: opstaan, ontbijten, naar school gaan, huiswerk maken, eten, naar bed. Gewoon doorgaan met de routine van alledag. Ook als je zelf misschien het liefst onder de dekens zou kruipen. Juist die gewone dingen zijn belangrijk. Ze geven kinderen het gevoel dat het leven, ondanks alles, doorgaat. Dat niet alles verloren is.

Maar structuur gaat verder dan alleen het dagritme. Het gaat ook over duidelijkheid geven. Over uitleggen wat er gaat gebeuren. Bijvoorbeeld: ‘Vandaag gaan we naar de uitvaart van opa. Eerst zijn we thuis, dan rijden we samen naar het uitvaartcentrum. Daar nemen we afscheid. Daarna gaan we met de familie wat drinken.’ Of: ‘Morgen komt de juf even langs om te vragen hoe het met je gaat.’ Door dit soort dingen te benoemen, neem je een stukje onzekerheid weg.

En soms kun je niet alles voorspellen. Soms weet je zelf ook niet precies hoe het zal gaan. Dat is niet erg. Wat dan helpt, is om dat eerlijk te zeggen. ‘Ik weet ook niet precies hoe het straks zal zijn. Maar we gaan samen kijken. Als je het spannend vindt, mag je altijd bij mij blijven. Of als je even weg wilt, dan kan dat ook.’ Zo geef je je kind het gevoel dat het oké is om zich onzeker te voelen. Dat jij er bent, wat er ook gebeurt.

Voorbereiden op wat komt  

Wat als je niet altijd structuur kunt bieden? Bijvoorbeeld omdat je zelf overspoeld bent, of omdat de situatie zo onvoorspelbaar is? Dan is voorbereiding het sleutelwoord. Bereid je kind voor op wat er gaat komen. Dat kan iets kleins zijn, zoals: ‘Straks gaan we naar de supermarkt, daarna mag je even tv kijken.’ Maar ook bij grotere gebeurtenissen: ‘Over een week is de uitvaart. Er zullen veel mensen zijn. Misschien moet je even wachten voordat je bij oma kunt zijn.’

Voorbereiden betekent niet dat je alles tot in detail moet uitleggen. Het gaat erom dat je je kind een idee geeft van wat er gaat gebeuren. Dat je samen vooruitkijkt. Dat geeft een gevoel van controle. En controle is, zeker in tijden van verlies, een schaars goed. Kinderen hebben het nodig om te weten dat ze niet helemaal machteloos zijn. Dat er dingen zijn waar ze invloed op hebben, of in elk geval van op de hoogte zijn.

Ik herinner me een jongen van twaalf, laten we hem Sam noemen. Zijn vader was plotseling overleden. Sam was altijd een rustige jongen, maar na het overlijden werd hij heel onrustig. Hij kon zich niet meer concentreren op school, had last van buikpijn, sliep slecht. Zijn moeder wist niet wat ze ermee aan moest. In het gesprek kwam naar voren dat Sam vooral bang was voor wat er allemaal nog ging gebeuren. Wie zou er nu voor hem zorgen? Moest hij verhuizen? Zou hij zijn vrienden nog zien?

We zijn toen samen met zijn moeder gaan kijken hoe ze meer duidelijkheid konden geven. Niet over alles – sommige dingen waren nog onzeker – maar wel over de dingen die wél vaststonden. Bijvoorbeeld: ‘Je blijft op deze school, we blijven voorlopig in dit huis, en tante Marieke komt elke woensdag eten.’ Alleen al het uitspreken van die dingen gaf Sam rust. Hij wist waar hij aan toe was. En dat maakte het verdriet niet minder, maar het maakte het wel draaglijker.

Structuur in de tijd na het verlies  

Vaak denken we bij structuur vooral aan de periode rondom het overlijden. De dagen van afscheid nemen, de uitvaart, de eerste weken daarna. Maar juist in de tijd daarna, als het gewone leven weer begint, is structuur misschien wel het allerbelangrijkst. Want dan wordt het gemis pas echt voelbaar. Dan vallen de kaarten opnieuw. Wie brengt het kind naar school? Wie helpt met huiswerk? Wie leest voor het slapengaan?

Het is heel normaal dat routines veranderen na een groot verlies. Maar probeer, waar mogelijk, toch wat vaste punten te houden. Misschien is het niet meer papa die elke avond voorleest, maar kan oma dat nu doen. Of misschien is het niet meer mogelijk om samen te eten, maar kun je wel afspreken dat er elke dag op een vast moment tijd is om even samen te zijn. Het zijn die kleine dingen die het verschil maken.

En wees niet te streng voor jezelf. Je hoeft het niet perfect te doen. Je hoeft niet alles te weten of te kunnen. Het gaat erom dat je er bent, dat je probeert om wat houvast te bieden. En als het even niet lukt, is dat ook oké. Kinderen voelen haarfijn aan als je je best doet. Dat is vaak al genoeg.

Wat als je kind weerstand biedt?  

Soms willen kinderen helemaal geen structuur. Ze willen niet naar school, niet eten, niet praten. Ze trekken zich terug, of worden juist opstandig. Dat kan heel frustrerend zijn. Maar weet: ook dat is normaal. Rouw uit zich bij elk kind anders. Soms is het een schreeuw om aandacht, soms is het een manier om grip te krijgen op de situatie.

Wat dan helpt, is om het gesprek aan te gaan. Niet door te pushen, maar door te luisteren. ‘Ik zie dat je het moeilijk hebt. Wil je erover praten? Of wil je liever even samen iets doen?’ Soms is het genoeg om samen te zijn, zonder woorden. Structuur betekent ook: ruimte geven aan emoties. Niet alles hoeft opgelost te worden.

Praktische tips om structuur te bieden  

Misschien vraag je je nu af: hoe doe ik dat dan, structuur bieden? Hier een paar praktische tips uit mijn eigen praktijk en ervaring:

1. Houd vaste routines aan, zoals opstaan, eten, naar bed gaan.

2. Geef duidelijkheid over wat er gaat gebeuren, ook bij onverwachte dingen.

3. Bereid je kind voor op veranderingen, hoe klein ook.

4. Wees eerlijk als je iets niet weet, maar benoem wat je wél weet.

5. Gebruik een kalender of weekplanner, zodat je kind kan zien wat er op de planning staat.

6. Maak ruimte voor vragen en gevoelens, ook als je het antwoord niet hebt.

7. Zoek samen naar nieuwe rituelen, zoals een vast moment om over de overledene te praten of samen een kaarsje aan te steken.

En misschien wel het allerbelangrijkste: wees mild voor jezelf. Je hoeft het niet alleen te doen. Vraag hulp als het nodig is. Praat met anderen, zoek steun bij familie, vrienden, of een professional. Het is geen teken van zwakte, maar van kracht.

Tot slot  

Structuur is geen wondermiddel. Het neemt het verdriet niet weg. Maar het geeft wel houvast, een gevoel van veiligheid, een beetje controle in een wereld die op zijn kop staat. Voor kinderen en jongeren is dat misschien wel het grootste cadeau dat je ze kunt geven in tijden van verlies.

Ik hoop dat je iets hebt aan deze aflevering. Misschien heb je nu meer inzicht in waarom structuur zo belangrijk is, en hoe je dat op een eenvoudige manier kunt bieden. Heb je vragen, of wil je je eigen ervaringen delen? Stuur me gerust een bericht. Je bent niet alleen.

Dankjewel voor het luisteren. Tot de volgende keer.