Kinderen leren van voorbeeldgedrag #29

Je kunt nog zo veel aan kinderen vertellen over hoe ze hun gevoel mogen laten zien, als jij met jouw gedrag iets anders laat zien, zal het kind dat gedrag vertonen. Wat kun je dan wel doen?

In deze aflevering ga ik in op een vraag die veel ouders bezig houdt: Mag ik mijn verdriet laten zien aan mijn kind, of moet ik me groot houden?

We denken vaak dat we onze kinderen beschermen door onze emoties te verbergen. Maar klopt dat wel? Of leren we ze juist iets heel anders – namelijk dat verdriet verstopt moet worden?

Ik bespreek onder andere:

·       Waarom het beeld van de “altijd sterke ouder” een valkuil kan zijn.

·       Hoe kinderen leren door wat je doet, niet alleen door wat je zegt.

·       Het belang van eerlijkheid en uitleg bij je emoties.

·       Hoe je kinderen laat zien dat emoties er mogen zijn én ook weer voorbijgaan.

·       Praktische voorbeelden van hoe je kunt huilen waar je kind bij is, zonder dat het hen belast.

·       Het verschil tussen jonge kinderen en tieners in hoe je dit bespreekt.

·       Waarom rituelen helpen bij rouw en verlies in een gezin.

Je krijgt ook een aantal praktische tips mee die je meteen kunt toepassen, zoals het concreet uitleggen waarom je verdrietig bent, duidelijk maken dat het niet de schuld van je kind is, en ruimte creëren voor hun eigen emoties.

Deze aflevering is er voor ouders die zich afvragen hoe ze hun kinderen goed kunnen begeleiden bij verlies, zonder zichzelf te verliezen.

👉 Luister nu en ontdek hoe jouw voorbeeldgedrag kinderen leert dat emoties normaal zijn, en dat je erdoorheen kunt komen.

Voor meer informatie bezoek de website Leoniekvandermaarel.nl.
Je kunt je ook inschrijven voor webinars of nieuwsbrieven.

Transcript

Kinderen Leren van Voorbeeldgedrag: Hoe Je als Ouder Omgaat met Verlies

Vandaag wil ik het met je hebben over iets wat zo veel ouders bezighoudt, maar waar we vaak niet goed raad mee weten. Hoe ga je als ouder om met verlies, en vooral: hoe laat je je kinderen zien dat verdriet er mag zijn?

Vorige week kreeg ik een vraag van een moeder die me raakte. Haar vader was overleden, en ze worstelde ermee hoe ze dit kon delen met haar achtjarige zoon. "Ik wil hem niet belasten," zei ze, "maar ik voel me zo verdrietig. Mag ik huilen waar hij bij is? Of moet ik wachten tot hij slaapt?"

Deze vraag hoor ik zo vaak. En telkens denk ik: wat een pijn zit daar achter. Want wat deze moeder eigenlijk vraagt is: hoe kan ik een goede ouder zijn terwijl mijn hart breekt?

## De mythe van de sterke ouder

Laten we eerlijk zijn: we hebben allemaal dat beeld van de sterke ouder. Die ouder die alles aankan, die altijd een oplossing heeft, die nooit instort. Maar weet je wat? Dat beeld doet ons tekort. En het doet onze kinderen tekort.

Kinderen leren niet van wat we zeggen. Ze leren van wat we doen. Van hoe we ons gedragen. Van wat ze zien gebeuren in ons gezin, dag in dag uit.

Als jij als ouder nooit laat zien dat je verdrietig bent, wat leer je je kind dan? Dat verdriet iets is om weg te stoppen. Dat emoties gevaarlijk zijn. Dat je moet doen alsof alles goed is, ook als dat niet zo is.

Is dat wat we willen? Dat onze kinderen later, als volwassenen, niet weten hoe ze om moeten gaan met hun eigen verdriet? Dat ze denken dat ze moeten functioneren, altijd maar functioneren, ook als hun hart breekt?

## Waarom het zo moeilijk is

Ik snap waarom het zo moeilijk is. Echt waar. Als ouder wil je je kind beschermen. Je wilt niet dat ze pijn hebben. Je wilt hun wereld veilig houden.

En dan gebeurt er iets verschrikkelijks. Opa overlijdt. Of jullie hond moet worden ingeslapen. Of mama en papa gaan scheiden. En plotseling weet je niet meer hoe je die veilige wereld overeind moet houden.

Wat ik in mijn praktijk zie, is dat ouders dan vaak in een van twee extremen schieten. Of ze proberen alles weg te houden van hun kind - "hij is nog te klein", "ze heeft al genoeg aan haar hoofd" - of ze delen alles, zonder filter, zonder uitleg.

Beide kanten zijn begrijpelijk. En beide kanten zijn niet helpend voor je kind.

## De kracht van eerlijke emoties

Want weet je wat kinderen nodig hebben? Ze hebben eerlijkheid nodig. Ze hebben behoefte aan ouders die echt zijn. Die laten zien dat het leven soms moeilijk is, maar dat je erdoorheen kunt komen.

Vorig jaar werkte ik met een vader wiens vrouw was overleden. Hij had twee kinderen, zeven en tien jaar oud. Hij probeerde zo hard om sterk te zijn voor hen. Elke dag zette hij een glimlach op zijn gezicht. Elke dag deed hij alsof alles goed ging.

Maar zijn kinderen merkten het wel. Natuurlijk merkten ze het. Kinderen hebben antennes voor dit soort dingen. Ze voelden de spanning. Ze zagen dat papa anders was. En omdat er niets werd uitgelegd, begonnen ze zichzelf de schuld te geven.

"Misschien ben ik niet lief genoeg voor papa," zei zijn zevenjarige dochter tegen me. "Misschien daarom is hij zo verdrietig."

Dat brak mijn hart. En het brak het hart van die vader. Want dat was het laatste wat hij wilde: dat zijn kinderen zich verantwoordelijk voelden voor zijn verdriet.

## Huilen mag gezien worden

Dus laten we het hebben over huilen. Over tranen. Over dat moment waarop je emoties de overhand nemen en je gewoon niet meer kunt doen alsof alles goed is.

Mag je huilen waar je kind bij is? Ja. Absoluut ja.

Maar - en dit is belangrijk - niet zonder uitleg. Niet zonder context. En niet zonder te laten zien dat het ook weer stopt.

Wat bedoel ik daarmee? Laat me een voorbeeld geven.

Stel, je bent aan het koken en plotseling word je overspoeld door verdriet. Misschien omdat je het lievelingsgerecht van je overleden moeder aan het maken bent. Je voelt de tranen komen. Je kind staat naast je.

In plaats van weg te rennen naar de badkamer, kun je zeggen: "Weet je wat, schat? Ik word nu heel verdrietig omdat ik aan oma denk. Ik ga even huilen, en dat is oké. Jij hoeft er niks aan te doen. Het komt niet door jou."

En dan huil je. Je laat je tranen komen. Je kind ziet dat emoties er mogen zijn.

Maar hier komt het belangrijke deel: na een tijdje droog je je tranen. Je haalt diep adem. Je zegt: "Zo, dat was even nodig. Nu voel ik me alweer wat beter. Zullen we samen verder koken?"

## Wat leer je je kind hiermee?

Door dit te doen, leer je je kind zoveel waardevolle dingen:

Ten eerste: emoties zijn normaal. Iedereen heeft ze. Ook volwassenen. Ook ouders.

Ten tweede: emoties gaan voorbij. Je hoeft er niet bang voor te zijn. Ze komen, je voelt ze, en dan gaan ze weer weg.

Ten derde: je hoeft niet verantwoordelijk te zijn voor andermans emoties. Papa of mama is verdrietig om iets wat niets met jou te maken heeft.

En ten vierde: er zijn manieren om met emoties om te gaan. Je kunt huilen. Je kunt erover praten. Je kunt troost zoeken.

Dit zijn levensvaardigheden. Dit is wat je kind later nodig heeft als volwassene.

## De uitleg is cruciaal

Maar laat me heel duidelijk zijn: de uitleg is cruciaal. Kinderen hebben beperkte levenservaring. Ze begrijpen de wereld nog niet zoals wij dat doen. Als ze jou zien huilen zonder uitleg, gaan ze zelf invullen waarom dat is. En meestal vullen ze in dat het hun schuld is.

Daarom is het zo belangrijk om altijd uit te leggen waarom je verdrietig bent. En om heel duidelijk te zeggen dat het niet hun schuld is.

"Ik ben verdrietig omdat opa is doodgegaan."

"Ik huil omdat ik onze hond mis."

"Ik voel me bedroefd omdat mama en papa niet meer samen kunnen wonen."

Simpel. Eerlijk. Op hun niveau.

## Verschillende leeftijden, verschillende benaderingen

Natuurlijk hangt de manier waarop je dit doet af van de leeftijd van je kind. Een peuter begrijpt andere dingen dan een tiener.

Bij jonge kinderen kun je het heel simpel houden: "Mama is verdrietig omdat oma dood is. Dat betekent dat oma er niet meer is. Mama mist oma heel erg."

Bij oudere kinderen kun je meer uitleggen: "Ik voel me vandaag extra verdrietig omdat het een jaar geleden is dat opa overleed. Soms komen die gevoelens heel plotseling terug. Dat is normaal bij verdriet."

Maar ongeacht de leeftijd: zeg altijd dat het niet hun schuld is. Dat ze er niets aan hoeven te doen. Dat dit jouw verdriet is, en dat het oké is om verdrietig te zijn.

## Wat als je kind vragen stelt?

En dan komen de vragen. Want kinderen zijn nieuwsgierig. Ze willen begrijpen wat er gebeurt.

"Waarom ben je verdrietig, mama?"

"Gaat opa ook dood?"

"Ga jij ook dood?"

Dit zijn moeilijke vragen. En het is oké om te zeggen dat je het niet altijd weet. Het is oké om toe te geven dat sommige dingen moeilijk zijn om uit te leggen.

Maar probeer wel eerlijk te blijven. Op hun niveau, maar eerlijk.

"Ja, alle mensen gaan op een dag dood. Maar de meeste mensen worden eerst heel oud. Ik ben nog niet oud, dus ik ga nog heel lang niet dood."

"Opa was heel ziek, en de dokters konden hem niet meer beter maken. Daarom is hij doodgegaan."

"Soms word ik verdrietig omdat ik oma mis. Dat betekent niet dat er iets ergs gaat gebeuren. Het betekent gewoon dat ik van oma hield."

## De kracht van rituelen

Wat ik ook vaak zie in gezinnen die omgaan met verlies, is dat ze rituelen creëren. Manieren om samen stil te staan bij wat er gebeurd is.

Misschien steek je samen een kaarsje aan voor opa. Misschien hang je samen een foto op. Misschien ga je samen naar het graf.

Deze rituelen helpen kinderen om hun eigen emoties een plek te geven. Ze zien dat verdriet niet iets is om weg te stoppen, maar iets om aandacht aan te geven.

En het mooie is: kinderen zijn vaak veel natuurlijker in hun omgang met verlies dan wij volwassenen. Als je ze de ruimte geeft, komen ze vaak met de mooiste ideeën.

"Zullen we een tekening maken voor oma?"

"Kunnen we opa's lievelingsliedje opzetten?"

"Mag ik ook huilen om de hond?"

Zeg ja tegen deze voorstellen. Vier hun manier van rouwen. Laat ze zien dat hun emoties er ook mogen zijn.

## Wanneer wordt het te veel?

Natuurlijk is er ook een grens. Het is niet de bedoeling dat je kind jouw emotionele steun wordt. Het is niet de bedoeling dat je alle details van je verdriet deelt.

Als je merkt dat je kind angstig wordt, dat hij of zij zich verantwoordelijk voelt voor jouw welzijn, dan is het tijd om een stapje terug te doen. Dan heb je misschien hulp nodig om je eigen verdriet te verwerken.

En dat is oké. Sterker nog, dat is verstandig. Want hoe beter jij voor jezelf zorgt, hoe beter je voor je kind kunt zorgen.

## Het voorbeeld dat je geeft

Uiteindelijk gaat het om het voorbeeld dat je geeft. En het voorbeeld dat je wilt geven is dit: emoties zijn normaal. Verdriet hoort bij het leven. Het is oké om je gevoelens te voelen. En er zijn manieren om erdoorheen te komen.

Ik denk terug aan die moeder van het begin. Na ons gesprek besloot ze om eerlijk te zijn tegen haar zoon. Ze vertelde hem dat opa was overleden. Ze liet hem zien dat ze verdrietig was. Ze legde uit waarom.

Een paar weken later belde ze me. "Leoniek," zei ze, "gisteren kwam mijn zoon naar me toe toen ik aan het huilen was. Hij gaf me een knuffel en zei: 'Mama, het is oké om verdrietig te zijn om opa. Ik ben ook verdrietig.' En toen huilden we samen."

Dat is de kracht van eerlijkheid. Dat is de kracht van voorbeeldgedrag. Door je eigen emoties te tonen, geef je je kind toestemming om ook zijn emoties te voelen.

## Praktische tips

Laat me je een paar praktische tips meegeven:

Leg altijd uit waarom je verdrietig bent. Maak het concreet en begrijpelijk voor hun leeftijd.

Zeg expliciet dat het niet hun schuld is en dat ze er niets aan hoeven te doen.

Laat zien dat emoties voorbijgaan. Huil, en laat dan zien hoe je je tranen droogt en verder gaat.

Creëer ruimte voor hun vragen en emoties. Kinderen rouwen ook, op hun eigen manier.

Zoek hulp als je merkt dat je verdriet te zwaar wordt om alleen te dragen. Dat is geen zwakte, dat is zorgzaamheid.

En onthoud: je hoeft geen perfecte ouder te zijn. Je hoeft niet altijd sterk te zijn. Je mag een mens zijn, met alle emoties die daarbij horen.

## Tot slot

Kinderen leren van voorbeeldgedrag. Dat is waar deze podcast mee begon, en dat is waar ik mee wil eindigen.

Als je wilt dat je kind later goed kan omgaan met tegenslagen, met verlies, met de moeilijke kanten van het leven, dan moet je hem of haar laten zien hoe dat gaat. Niet door te doen alsof alles altijd goed is, maar door te laten zien dat je door moeilijke tijden heen kunt komen.

Door je tranen te laten zien. Door uit te leggen wat er gebeurt. Door te laten zien dat verdriet er mag zijn, maar dat het leven doorgaat.

Dat is misschien wel het mooiste cadeau dat je je kind kunt geven: de wetenschap dat emoties normaal zijn, dat je erdoorheen kunt komen, en dat je er niet alleen voor staat.

Want uiteindelijk is dat wat we allemaal nodig hebben, toch? Het gevoel dat we gezien mogen worden in onze kwetsbaarheid. Dat onze emoties er mogen zijn. En dat er altijd weer een moment komt waarop we onze tranen drogen en verder gaan.

Dank je wel voor het luisteren. En onthoud: je doet het goed. Ook als het niet perfect voelt. Juist dan.