Idealiseren mag en waarom kinderen het doen #30

Kinderen kunnen de overledene idealiseren. Ook al denk je misschien “dat klopt niet, hij was helemaal niet zo aardig als mijn kind nu zegt”, laat het er toch zijn. In deze podcast leg ik uit waarom

Papa was nooit boos – Over idealisering bij kinderen in rouw

In deze aflevering ga ik in op een thema dat veel ouders van rouwende kinderen herkennen: “Papa werd nooit boos, maar jij wel.”
Kinderen die een ouder verliezen, hebben vaak de neiging om de overleden ouder te idealiseren. En dat is niet verkeerd – het is zelfs een heel gezonde manier om met verlies om te gaan.

Ik bespreek onder andere:

·       Waarom idealisering een beschermingsmechanisme is voor kinderen.

·       Hoe het brein en de emotionele ontwikkeling van kinderen verschillen van die van volwassenen.

·       De functie van een ideaalbeeld: veiligheid, liefde en houvast.

·       Hoe je als levende ouder kunt reageren zonder het kind te corrigeren.

·       Wat je wél kunt zeggen als je kind de overleden ouder verheerlijkt.

·       Waarom vergelijking (“Papa deed dat nooit…”) zo pijnlijk voelt, en hoe je daar toch steunend op kunt reageren.

·       Wanneer idealisering problematisch kan worden en hoe je dat herkent.

·       Wat het zegt over de gehechtheid van een kind dat het een overleden ouder idealiseert.

·       Hoe je als achterblijvende ouder jezelf kunt beschermen tegen schuldgevoelens en het gevoel tekort te schieten.

👉 Belangrijkste boodschap: idealisering hoort erbij, het is normaal, en jouw kind doet daarmee precies wat het nodig heeft. Jij hoeft niet te concurreren met de herinnering – je aanwezigheid en liefde zijn meer dan genoeg.

Voor meer informatie bezoek de website Leoniekvandermaarel.nl.
Je kunt je ook inschrijven voor webinars of nieuwsbrieven.

Transcript

#30 Idealiseren mag en waarom kinderen het doen

Papa was nooit boos - Over idealisering bij kinderen in rouw**

Hallo, en welkom bij deze podcast. Ik ben Leoniek van der Maarel, en vandaag wil ik het hebben over iets wat ik heel regelmatig tegenkom in mijn werk met rouwende gezinnen. Het gaat over kinderen die hun overleden ouder idealiseren, en waarom dat helemaal oké is.

Vorige week nog had ik een gesprek met een moeder wiens man een jaar geleden was overleden. Ze vertelde me hoe haar zoontje van acht steeds zei: "Papa werd nooit boos, maar jij wordt wel boos." En deze moeder vroeg zich af of ze het verkeerd deed. Of ze haar zoon moest corrigeren. "Moet ik hem niet vertellen dat papa ook wel eens boos werd?"

**Waarom idealiseren kinderen hun overleden ouder?**

Laat me beginnen met te zeggen: dit is zo normaal. Zo begrijpelijk. En eigenlijk ook zo mooi. Kinderen hebben een andere manier van omgaan met verlies dan wij volwassenen. Hun brein werkt anders, hun emotionele ontwikkeling is nog bezig, en hun manier van betekenis geven aan wat er gebeurd is, is heel anders dan de onze.

Als een kind zijn overleden ouder idealiseert, doet het eigenlijk iets heel slims. Het beschermt zichzelf. Het houdt de goede herinneringen vast, de veilige gevoelens, de warmte. En dat heeft het nodig. Zo hard nodig.

Denk er eens over na. Als volwassene kun je nuance aanbrengen. Je kunt denken: "Papa was een lieve man, maar hij had ook zijn moeilijke kanten." Een kind van acht kan dat nog niet. Een kind heeft behoefte aan veiligheid, aan zekerheid, aan het gevoel dat papa of mama goed was. Punt.

**De functie van idealisering**

Idealisering heeft een functie. Het is niet iets wat we moeten 'repareren' of 'corrigeren'. Het is een natuurlijke reactie op een onnatuurlijke situatie. Het verlies van een ouder is voor een kind zo overweldigend, zo groot, dat het brein beschermingsmechanismen in werking stelt.

Door de overleden ouder te idealiseren, houdt het kind de band intact. Het zorgt ervoor dat de liefde voor die ouder puur blijft, ongecompliceerd. En dat geeft rust in al die chaos van emoties die rouw met zich meebrengt.

Ik heb wel eens een meisje van tien meegemaakt dat zei: "Mama maakte nooit ruzie met papa. Mama was altijd vrolijk." Terwijl de vader wist dat er zeker wel eens discussies waren geweest, en dat mama ook wel eens verdrietige dagen had. Maar voor dit meisje was het belangrijk om mama zo te herinneren. Als de vrolijke, lieve mama die nooit ruzie maakte.

**"Over de doden niets dan goeds"**

We kennen allemaal het gezegde "over de doden niets dan goeds". En hoewel we als volwassenen misschien wel begrijpen dat mensen complex zijn, met goede en minder goede eigenschappen, geldt dit voor kinderen nog veel sterker.

Kinderen hebben recht op hun ideaalbeeld. Ze hebben recht op hun mooie herinneringen. En wij, als overgebleven ouders, als verzorgers, als familie, hebben de taak om die ruimte te geven.

Dat betekent niet dat we moeten liegen over de overleden ouder. Maar het betekent wel dat we niet hoeven te corrigeren als een kind zegt: "Papa werd nooit boos." We hoeven niet te zeggen: "Nou, dat is niet waar, papa werd ook wel eens boos."

**Wat kun je wel zeggen?**

Wat kun je dan wel zeggen? Ik geef jullie een paar voorbeelden die ik vaak gebruik in mijn begeleiding.

Als een kind zegt: "Papa werd nooit boos," kun je zeggen: "Wat fijn dat je zulke goede herinneringen aan papa hebt." Of: "Het klinkt alsof papa heel lief voor je was."

Als een kind zegt: "Mama was altijd vrolijk," kun je reageren met: "Wat bijzonder dat je mama zo herinnert. Dat moet een warm gevoel geven."

Je bevestigt het gevoel van het kind. Je geeft ruimte aan hun herinnering. En je laat ze weten dat hun manier van herinneren goed is.

**De vergelijking met de levende ouder**

Nu wordt het vaak ingewikkeld als kinderen gaan vergelijken. "Papa werd nooit boos, maar jij wordt wel boos." Of: "Mama zou dit nooit doen." Dat doet pijn. Dat is confronterend. En het is zo begrijpelijk dat je als ouder denkt: dit klopt niet, ik moet dit rechtzetten.

Maar ook hier geldt: geef ruimte. Het kind maakt geen rationele vergelijking. Het kind uit zijn verdriet, zijn gemis, zijn verlangen naar de overleden ouder.

Je kunt zeggen: "Ik begrijp dat je papa mist. Het klinkt alsof je graag wilt dat papa er was." Of: "Het is moeilijk dat mama er niet meer is, hè?"

Door zo te reageren, erken je het verlies. Je erkent het gemis. En je gaat niet in discussie over wie er gelijk heeft.

**Waarom corrigeren niet helpt**

Waarom helpt corrigeren niet? Omdat je dan het kind wegneemt uit zijn beschermende mechanisme. Je haalt de idealisering weg, maar je geeft er niks voor terug. Het kind is nog niet klaar voor nuance. Het heeft die idealisering nodig.

Bovendien ga je dan in tegen het gevoel van het kind. En gevoelens zijn er. Ze zijn waar voor degene die ze voelt. Als jij zegt: "Dat is niet waar, papa werd ook wel eens boos," dan zeg je eigenlijk: "Jouw herinnering klopt niet. Jouw gevoel klopt niet."

Dat helpt niet bij rouwverwerking. Dat helpt niet bij het gevoel van veiligheid dat een kind zo hard nodig heeft.

**De schuldgevoelens van de levende ouder**

En dan de levende ouder. Jij, die er nog bent. Die het allemaal moet opvangen. Die moet troosten, opvoeden, grenzen stellen, en ondertussen zelf ook rouwt.

Ik zie jullie worstelen. Ik zie jullie twijfelen. "Doe ik het wel goed?" "Ben ik te streng?" "Waarom wordt papa geïdealiseerd en ik niet?"

Laat me heel duidelijk zijn: dit is een normale reactie in een abnormale situatie. Het is niet eerlijk, maar het is wel begrijpelijk.

Jij bent er nog. Jij bent degene die "nee" moet zeggen als het bedtijd is. Jij bent degene die boos wordt als er niet wordt geluisterd. Jij bent degene die het dagelijkse leven moet vormgeven, met al zijn frustraties en uitdagingen.

De overleden ouder hoeft dat niet meer te doen. Die blijft in de herinnering als degene die voorlas, die knuffelde, die leuke dingen deed. En dat is niet eerlijk, maar het is wel hoe het werkt.

**Je bent goed genoeg**

Ik wil dat je dit hoort: je bent goed genoeg. Je doet het goed. Het feit dat je kind de overleden ouder idealiseert, betekent niet dat jij tekortschiet. Het betekent dat je kind een gezonde manier heeft gevonden om met het verlies om te gaan. 

Jouw taak is niet om te concurreren met de herinnering aan de overleden ouder. Jouw taak is om er te zijn. Om lief te hebben. Om grenzen te stellen waar dat nodig is. Om te troosten als dat nodig is.

En ja, soms ben je moe. Soms ben je geïrriteerd. Soms heb je geen zin in nog een verhaal over hoe geweldig papa of mama was. Dat is menselijk. Dat is begrijpelijk.

**Wanneer wordt idealisering problematisch?**

Nu vraag je je misschien af: is idealisering altijd oké? Wanneer wordt het problematisch?

Idealisering wordt pas problematisch als het het kind belemmert in zijn ontwikkeling. Als het kind bijvoorbeeld weigert een band op te bouwen met een nieuwe partner van de levende ouder omdat "niemand zo goed is als papa." Of als het kind zichzelf constant afvalt omdat het denkt dat het nooit zo goed kan zijn als de overleden ouder.

Maar in de meeste gevallen is idealisering een tijdelijke fase. Naarmate kinderen ouder worden, kunnen ze meer nuance aanbrengen. Ze kunnen begrijpen dat mensen complex zijn. Dat je van iemand kunt houden, ook al was diegene niet perfect.

**Praktische tips voor de levende ouder**

Laat me jullie een paar praktische tips geven voor als jullie in deze situatie zitten.

Ten eerste: geef ruimte aan de verhalen over de overleden ouder. Laat je kind vertellen. Luister. Reageer met warmte op de herinneringen.

Ten tweede: vergelijk jezelf niet met de ideale herinnering. Dat is een wedstrijd die je niet kunt winnen. En die je ook niet hoeft te winnen.

Ten derde: zoek steun voor jezelf. Rouw is zwaar. Alleen opvoeden is zwaar. De combinatie is extra zwaar. Je mag hulp zoeken. Je mag aangeven dat je het moeilijk hebt.

Ten vierde: wees geduldig. Met je kind, maar ook met jezelf. Rouw heeft tijd nodig. Idealisering heeft tijd nodig. En jij hebt tijd nodig om je nieuwe rol te vinden.

**Het grotere plaatje**

Als we naar het grotere plaatje kijken, dan is idealisering eigenlijk iets moois. Het laat zien dat je kind een veilige gehechtheid had met de overleden ouder. Het laat zien dat er liefde was, warmte, veiligheid.

En die basis, die veilige gehechtheid, dat is iets wat je kind zijn hele leven meedraagt. Dat is een geschenk van de overleden ouder. Een geschenk dat blijft bestaan, ook al is diegene er fysiek niet meer.

**De rol van de omgeving**

En dan de omgeving. Familie, vrienden, school. Ook zij kunnen een rol spelen in het respecteren van de idealisering van het kind.

Ik hoor wel eens dat oma's of opa's zeggen: "Nou, zo geweldig was papa nou ook weer niet." Of dat leraren denken dat ze het kind moeten "corrigeren" in zijn verhalen over de overleden ouder.

Dat helpt niet. Dat doet pijn. En het is niet nodig.

Als je in de omgeving van een rouwend kind bent, geef dan ruimte aan hun verhalen. Luister. Bevestig hun gevoelens. En laat de nuance voor later.

**Wanneer zoek je hulp?**

Wanneer zoek je als ouder hulp? Als je merkt dat je er zelf niet meer uitkomt. Als de idealisering van je kind zo intens wordt dat het het dagelijks leven belemmert. Als je kind bijvoorbeeld weigert naar school te gaan omdat "mama zou dat nooit willen." Of als je zelf zo vastloopt in schuldgevoelens dat je niet meer kunt functioneren.

Er is geen schaamte in het zoeken van hulp. Integendeel. Het laat zien dat je het beste wilt voor je kind en voor jezelf.

**De tijd als helper**

Tijd helpt. Niet omdat tijd alle wonden heelt, maar omdat tijd ruimte geeft voor groei. Voor ontwikkeling. Voor het langzaam kunnen verdragen van meer nuance.

Ik heb kinderen meegemaakt die op hun achtste zeiden dat papa nooit boos werd, en die op hun vijftiende konden zeggen: "Papa was lief, maar hij kon ook wel eens chagrijnig zijn. En dat was ook oké."

Die ontwikkeling komt vanzelf. Als we ruimte geven. Als we geduld hebben. Als we vertrouwen hebben in de veerkracht van kinderen.

**Jouw verhaal telt ook**

En tot slot wil ik dit zeggen: jouw verhaal telt ook. Jij, als levende ouder, hebt ook recht op erkenning. Op waardering. Op het gevoel dat je gezien wordt in alles wat je doet.

Het is niet eerlijk dat de overleden ouder geïdealiseerd wordt en jij alle dagelijkse beslommeringen hebt. Maar het is wel begrijpelijk. En het zegt niets over jouw waarde als ouder.

Je bent er. Je doet je best. Je houdt van je kind. En dat is meer dan genoeg.

**Afsluiting**

Idealisering van een overleden ouder door kinderen is normaal. Het is gezond. Het is een manier om met het onvoorstelbare om te gaan.

Als ouder hoef je dit niet te corrigeren. Je hoeft niet te concurreren met een herinnering. Je hoeft alleen maar er te zijn. Lief te hebben. En te vertrouwen dat jouw kind zijn eigen weg vindt door het rouwproces.

En vergeet jezelf niet. Zoek steun als je die nodig hebt. Wees geduldig met jezelf. En onthoud: je doet het goed. Echt waar.

Bedankt voor het luisteren. Tot de volgende keer.