TVVL Toekomst & Trends podcast
In deze podcastserie, powered by TVVL Kennispartners, gaan experts uit de branche met elkaar in gesprek over ontwikkelingen op het gebied van circulariteit, het sturen op werkelijk energieverbruik, de opkomst van artificial intelligence in relatie tot duurzaam beheer en nog veel meer/
TVVL Toekomst & Trends podcast
#7 Netbewust bouwen
De woningbouw staat onder druk, dat weten we. De vraag naar nieuwe woningen groeit, maar tegelijkertijd lopen we tegen grenzen van het elektriciteitsnet aan. Hoe zorgen we ervoor, dat we kunnen blijven bouwen, zonder het stroomnet te overbelasten? Netbewuste woningbouw wordt gezien als mogelijke oplossing.
Ronald Schild, directeur van adviesbureau Merosch en Jos de Vries, adviseur duurzame energie bij BPD, gaan hier op in.
Over TVVL
TVVL is het grootste netwerk van technische professionals in Nederland. De vereniging vormt een knooppunt, wij maken de verbinding tussen kennis en mensen. Zo ontstaat een platform, een ‘denktank’ waar leden kennis ontwikkelen, delen en overdragen. Wil je meer informatie over TVVL, ga dan naar de website of volg ons op Linkedin.
De TVVL Toekomst en Trends podcast.
John Lens - TVVL:Goedendag en welkom bij de TVVL Toekomst en Trends podcast. De podcast, waarin we samen met experts uit de installatie techniek in, om en tussen gebouwen in gesprek gaan over de toekomst van onze sector. Om en tussen gebouwen in gesprek gaan over de toekomst van onze sector. We bespreken trends, innovaties en de uitdagingen, die onze branche helpen te transformeren. Deze podcast wordt mogelijk gemaakt door de TVVL kennispartners en is bedoeld, om je te inspireren en nieuwe inzichten te bieden in ons prachtige vakgebied. Mijn naam is John Lens, ik ben directeur van TVVL, en vandaag duiken we in het thema netbewuste woningbouw. En dat doe ik samen met Ronald Schild, directeur van adviesbureau Merosch, een bureau, dat zich richt op de ambitieuze en complexe duurzaamheidsprojecten. Heb ik dat ongeveer goed gezegd, ronald? Ik had het niet mooi kunnen voordoen. Kun je nog iets specifieks toevoegen van jullie prachtige bureau?
Ronald Schild - Merosch:Ja, we richten ons op de gebouwde omgeving, de woningbouw en maatschappelijk vastgoed, en dat doen we voor gemeenten, projectverzekeraars en woningcorporaties. En wat we proberen, om die ambitieuze vorm te geven, is, dat we het hoofd in de wolken of in de beleidssector zitten. Dat zijn de onderzoeksmensen, en we hebben ook mensen, die met de poot in de klei met ontwerp bezig zijn. En hoe krijg je nu beleid vertaald naar zaken, die in de praktijk werken, en hoe krijg je terugkoppeling van de praktijk naar het beleid?
John Lens - TVVL:En daar proberen we, continu mee bezig te zijn, met die twee benen onderzo voor dit onderwerp, En aan de andere kant zit Jos de Vries, adviseur duurzame energie en duurzaam bouwen bij BPD. Jos, kun je iets vertellen over BPD?
Jos de Vries - BPD:BPD is een grote ontwikkelaar van Nederland, misschien wel de grootste. Bijna 6000 woningen per jaar realiseren wij in de ontwikkeling. Wij zijn een puur ontwikkelaar als dochter van de Rabobank, en we zien vaak, dat wij in het bouwteam verband met de aannemer en installateur samenwerken.
John Lens - TVVL:Wat is jouw passie dan, vanuit BPD, om bij te dragen aan deze 6000 woningen?
Jos de Vries - BPD:Ik heb een hele leuke rol, om vooraan het proces Ik noem het zelf, van Den Haag tot de keukentafel. Ik ben vooraan het proces bekijken. wat hebben we nou nog nodig van de politiek? Wat zie ik vooraan die projecten? welke keuzes kunnen we maken en welke hoeven we echt niet meer te overwegen? En hoe kunnen we dat dan tot stand brengen in die woning en dat uiteindelijk aan de keukentafel bereikt?
John Lens - TVVL:Nou, ik vind het fijn, dat jullie hier zijn, heren in de podcaststudio van TVVL in Woerden. Maar voordat we de inhoud induiken, eigenlijk even een stukje actualiteit. En dat zijn eigenlijk wel meerdere berichten, die de laatste tijd ofwel via de radio ofwel via het internet op ons afkomen, Maar het meest recente, die even bij mij nu oppopt, is, dat Stedin opnieuw vraagt, stroomverbruik te beperken op piekmomenten. Als jullie dat lezen, dan past dat, denk ik, heel goed in de dingen, waar jullie dagelijks mee bezig zijn En wat misschien ook wel soms wat hoofdpijn geeft.
Jos de Vries - BPD:Zo'n artikel spreekt natuurlijk iedereen aan, zeker als hij een elektrische auto al rijdt. Zo'n artikel spreekt natuurlijk iedereen aan, zeker als hij een elektrische auto al rijdt. Dus dat heeft meteen een impact op je eigen gezin. Maar beroepsmatig hebben we natuurlijk veel meer last van die netcogestie, waar we uiteindelijk op aan moeten sluiten, die netwerken voor onze woningen, en dan zie je vooral, dat er een grens ligt, dat de oplossingen steeds uitgesteld worden. Het moet eerst erger worden, voordat er oplossingen komen. En als voorbeeld zie je dat dan in de noordkant van Utrecht, dan zie je, dat de oplossing zich opschuift in de kop van Noord-Holland, maar ook in Utrecht naar 2034, 2036.
Jos de Vries - BPD:En wat gebeurt er dan met jou, als je dat soort berichten ziet? Nou ja, dan zie je dus, dat het eerst erger wordt, en dan zie je eigenlijk, dat het gaat dus klem lopen. Ja, en als het dingen klem lopen, dan zie je, dat iedereen een beetje moet bewegen, en zo zou je zien, dat, het nieuwe moet ook bewegen, en die kan ook echt wel een stuk net bewuste, maar ja, niet alles is mogelijk, en daar zit de spanning aan vandaag over hebben, zeker.
John Lens - TVVL:En bij jullie, ronald? Wat gebeurt er bij jullie met dit soort?
Ronald Schild - Merosch:berichten. Ja goed, het past in een trend Op zichzelf, dat ze met dat tijdstip komen. Dat is het bekende tijdstip, waarin mensen thuis komen, verlichting aangaat, de auto aan de laadpaal gaat en gekookt wordt, en het punt Tegelijkertijd weet je, dat die pieken heel makkelijk ook weer de weg te halen zijn. Dus, technologisch gezien kan je die pieken makkelijk uithalen. De vraag van Stedin daar zullen we met elkaar wel afspraken moeten maken over wie schakelt wat wanneer uit en onder welke condities En wie wordt daarvoor beloond, en wie wordt daarvoor moeten voorbetalen?
John Lens - TVVL:Volgens mij gaan we hier straks nog uitvoerig op terugkomen. Dit even wat betreft de actualiteit. Even een korte introductie Netbewuste woningbouw. De woningbouw staat onder druk, dat weten we. De vraag naar nieuwe woningen groeit, maar tegelijkertijd lopen we tegen grenzen van het elektriciteitsnet aan. Hoe zorgen we ervoor, dat we kunnen blijven bouwen, zonder het stroomnet te overbelasten? Netbewuste woningbouw wordt gezien als mogelijke oplossing. Ik ben straks heel nieuwsgierig naar jullie reacties en input daarop. In deze aflevering bespreken we, wat netbewuste woningbouw precies inhoudt, welke innovatieve oplossingen er zijn en hoe slimme ontwerpen en technologie de woningbouw kunnen versnellen.
John Lens - TVVL:Jos, jij vertelde mij eerder over het actieplan Netcongressie in de Flevopolder, waarin je eigenlijk tien onorthodoxe maatregelen noemde, en één daarvan was netbewuste woningbouw, en van die andere tien las ik in het document, dat het ook gaat over regelbare opwek, dus wanneer energie lokaal en flexibel wordt opgewekt en wordt ingezet, maar ook netbewust laden en net efficiënte installaties in bestaande bouw, om beter het net te gebruiken. Daar komen we vast nog over te spreken. Maar vandaag focussen we vooral op netbewuste nieuwbouw en bespreken we de afspraken, die provincie, netbeheerders en de bouw en installatiesector moeten gaan maken of hebben gemaakt, om deze aanpak breed toe te gaan passen. En daar heb ik jullie voor uitgenodigd. Heren Jols, kun jij eens uitleggen, wat precies netbewuste woningbouw inhoudt?
Jos de Vries - BPD:Het gaat natuurlijk vooral over het doel nu, en netbewuste nieuwbouw is eigenlijk nieuwbouw, die bewust met dat net omgaat, zodanig, dat we meer woningen in de schaarste netcapaciteit kunnen bouwen. Zo plat is het even, en daar zit een technische inhoud in. Maar het doel is eigenlijk, waar het nu over gaat.
John Lens - TVVL:Wie moet zich gaan ontwikkelen?
Jos de Vries - BPD:hierin. Nou ja, dat betekent, dat die net als de woning wel andere eigenschappen heeft dan de woningen, die we standaard tot nu toe altijd bouwden, bewust of onbewust, en dat betekent, dat die woning op piekmomenten minder vermogen vraagt, en piekmomenten, die dan optreden in het net, niet per se op het woningniveau.
John Lens - TVVL:Ja, en nog even terug op die tien onorthodoxe maatregelen, die je noemde. Op welke plekken in die top tien van maatregelen zou je dan net bewuste woningbouw plaatsen?
Jos de Vries - BPD:Nou ja, voor wie is dat dan belangrijk? Vooral voor de vereniging, die er wacht over heeft, dus voor de overheid en netbeheerders. Je moet echt op die regelbare op weg om die net maatregelen zitten erbij als nieuwbouw moet zitten vooral samen met gemeentes en provincies op. Wat kunnen wij daaraan doen, om als onderdeel van de totale oplossing, want elk onderdeel zelf is niet in staat, om het probleem op te lossen. We zullen allemaal hun deel moeten doen, ja, en zal vast in allemaal 100% lukken. Vandaar, dat je wat meer over capaciteit in deze plannen moet hebben, zodanig, dat het wel gaat lukken. De voor ons is dat net bewust nieuwbouw, en dat kan voorstellen, dat dat ook tvl, tvl leden zeggen. Nou, ook bestaande bouw gaan we natuurlijk meenemen, want eigenlijk is dat dezelfde gebruiker, dezelfde consument, die het natuurlijk wil, en die komt ook straks in een nieuwe wereld terecht, waar netcongressie beprijsd wordt, en dan moet je toch ook dat aanbod goed kunnen doen voor je eigen klant.
John Lens - TVVL:Ja, en Ronald, waarom is dat juist nu belangrijk, om dit te gaan doen?
Ronald Schild - Merosch:Ja, eigenlijk je praat over schaarste, en dan gaan we allerlei instrumenten omheen bouwen. Je praat over schaarste van energie, je praat over schaarste van materialen, schaarste van ruimte, en daar moet de woningbouw zijn weg mee vinden. Voor energie hebben we daar de bankberekeningen Eerst de EPC en toen de bankberekeningen. Je Eerst de EPC en toen de bankberekeningen. Je woning moet zo energiezuinig mogelijk zijn. Toen was niet te sprake van. Het maakt niet uit, hoeveel vermogen die dan levert Of die in de winter een hele diepe piek doet, doordat er warmtpommen gaat, elektrisch verwarming aan gaat, enzovoort, want dan compenseren we in de zomer Met heel veel zonnep, ben je op het juiste niveau.
John Lens - TVVL:Dan kijk je het over het jaar heen En nu, wat er aanvullend gekomen is.
Ronald Schild - Merosch:Het doet er niet alleen toe, of je dat voldoende compenseert, maar ook gewoon, dat die pieken en dalen zullen in de zomer en winter zo laag mogelijk zijn, en met name in de winter, als het vriest en de lichten aan moeten. Dus vermogen is nu Kijken, hoe kunnen we die piek zo laag mogelijk houden. En dat gaat hand in hand, want een lagere piek betekent over het algemeen ook een energiezuinigere woning. Maar die piek zo laag mogelijk houden, dat betekent heel concreet goed blijven isoleren, maar misschien tot een stapje meer met ventilatie en warmterugwinningen, als we het standaard gaan zien, de kierdichting in de woningen naar beneden brengen, dus het rendement van je warmtepomp zo hoog mogelijk maken, dan met de bodem zit je het hardste, helemaal goed. En voor een luchtwarmtepomp, die heeft in de winter gewoon die hogere piek.
Ronald Schild - Merosch:Dus daar moet je naar middel gaan kijken, hoe je die zo laag mogelijk kan doen, door meer met buffering te werken, op andere momenten aan en uit te schakelen, het elektrische element te zien, te voorkomen, wat in die warmtepompen vaak zit als een noodhulp, maar aan kan springen en dus een hoge belasting kan veroorzaken, maar voor die netbeheerders heel zenuwachtig worden. Die willen dat niet. Dus we zullen moeten kijken, hoe voorkomen we, dat onnodige inschakeling van apparaat op de verkeerde momenten plaatsvindt? En dat kunnen we. Technisch hebben we dat allemaal in huis, als sector Alleen.
Ronald Schild - Merosch:Het is nog nooit urgent geweest. Een hele gebouw met enorme trafo's. Ze zeiden zet maar neer, trafo twee keer zo groot maakt niet uit. Dan hebben we ruimte, en alle machines en apparaten, die konden gelijktijdig aangaan. Er werd nooit naar gekeken, want dat maakt er niet uit. Ja, nu maakt het wel uit. Dus moeten we er iets mee gaan doen. En er zit nog heel veel laag hangend fruit, en hoe moeilijk dit ook is, ik zie dit toch wel een beetje als laag hangend fruit. Alleen, het moet wel snel geplukt worden, anders wordt het vruchtenrot, en dat dreigt wel een beetje te gebeuren.
Jos de Vries - BPD:En Jos kun je nog me noemen van net bewust bouwen nou, essentie is al genoemd, er vraagbeperkingen en hoge conversie factor van stroom naar warmte hebben, en dat is van er al een focus aan. Op die warmte kan natuurlijke, en dat is natuurlijk een verwarming het grootste deel van de opgave van netwerkbeheerder is. Kun je dat op?
Jos de Vries - BPD:netniveau eruit splitsen jazeker op netniveau is, verwarmen ongeveer 55 procent van het net effect van woningen. Daarnaast heb je nog het huishouden. Die telt op een van 35 procent ermee, en de huidige, ja mate van identificatie van auto's geeft ongeveer 10 procent in datzelfde profiel, en samen 100% dominant is die verwarmingskant. Als je daar serieus iets kan doen, ga je dus meer woning kunnen aansluiten voor met dezelfde netcapaciteit ja, ja, ronald, jij wilde hierop reageren.
Ronald Schild - Merosch:Ja, wat Jos zei over die verhoudingen, en dat zei Jos ook bij de huidige situatie van de elektrificering van de elektrisch vervoer En alle woningen. Nieuwbouwwoningen worden nu al grotendeels met een warmtepomp voorzien Een beetje stadsvervaring, maar het is grotendeels warmtepompen. Niet alle woningen hebben nog die elektrische auto voor de deur staan. Maar als je gaat kijken naar het eindplaatje, waar we naartoe willen, is het dan in feite ook allemaal elektrisch gaan rijden, en dan wordt die laadvoorziening de meest dominante factor in het hele gebeuren.
Ronald Schild - Merosch:Dus, dan gaat die 10% echt toenemen, dan gaat die toenemen en het andere afnemen. Dat wil zeggen, dat je zowel naar die warmte kant heel kritisch moet kijken als naar de manier, waarop we met laden omgaan. Daar moeten we veel minder vrijblijvend mee omgaan, want mijn ladenpaal ook thuis, die is niet slim.
Jos de Vries - BPD:Als ik s'avonds aankom, en is mijn accu leeg, gaat die volle bak, ja, misschien is dat een goed moment, om even de status quo, zoals we het nu zien in de projectontwikkelingen, wat we last van hebben van netcogestie heel duidelijk is het elektrisch. Later als we keer graag maken, krijgen we geen aparte aansluiting meer voor doe het maar in de daluren van de 7 z kast, en dat deken in praktijk naar slim laden.
Jos de Vries - BPD:30 auto's en dat best weinig parkeergarage van 300 stuks, en daar zie je wel degelijk, dat nu al die netcogestie heeft ook effecten voor onze koper bewoners. Dat is één, twee zien we dat in wijken, dat de wetgever weer terugkomt en zegt kan je niet met minder vermogen nu kwijt? En dan gaan wij opnieuw de boeken in, en misschien kunnen we wat minder conservatief zitten. Maar nu wordt het al wat dreigender, en op verschillende plekken zoals Gelderland, de kop van het Holland als Utrecht komen ze nu weer bij mij terug en zeggen ja, sorry, maar dit gaat niet passen. Nu is er maar plek voor 300, en je wil er 600 woningen realiseren. Dus we gaan al zelfs in woningen, die al gerealiseerd worden, toch vermogen reduceren, bijvoorbeeld dat het elektrische element niet meer aan te laten komen. En dat is een concreet voorbeeld van hoe wij nu al die dreiging naar ons toe komt En hoe wij die oplossing al zien te maken Op een relatief basaal niveau, omdat je al, je bent al gestart met je ontwikkeling, en dan is het heel lastig, om nog iets te bewegen.
Ronald Schild - Merosch:Ja, en in het verlengde hiervan zou mijn oproep wel naar de warmtepompsector zijn, die ook onderdeel uitmaken van het TVVL Van jongens. Stap naar voren Kom met proposities en aanbiedingen, hoe je zegt van op deze manier hebben wij netbewuste warmtepompen. Er wordt slim geacteerd, dat het element eruit gaat Of verspreid is Of uitsluitend op daluren gaat Of extern uit te schakelen is. Er zitten wel allerlei elementen in.
John Lens - TVVL:Maar ik zou een wat actievere houding willen van de warmtepompleveranciers op dit thema, om daar even op door te gaan, want uiteindelijk zijn jullie ook met gewoon ontwikkelingen bezig, ronald. Nieuwbouwprojecten, waar jullie van alles voor doen, maar ja, hoe kom je dan in verbinding met die warmtepompsector, om daadwerkelijk die beweging te realiseren? Hoe bespreken jullie dit dan met elkaar?
Ronald Schild - Merosch:We hebben recent nog een onderzoek uitgevoerd daarnaar, en daarin zeggen we eigenlijk van de netbeheerders in Nederland gaan te conservatief om met de netbelasting van warmtepompen op het net, want die is in de praktijk veel minder hoog. Dat blijkt Dan, de netbeheerders aanhouden En dus ook, waarom ze huiverig zijn voor warmtepompen. Maar daar hebben we van aangegeven Ja, beste sector, die warmtepompen, die hebben de netbelasting echt aanzienlijk lager, een factor 2 tot 3. Jullie rekenen met de conservatieve kengetallen. Maar dan zeggen de netbeheerders van ja, dat zal wel zo zijn, maar er zitten elektrische elementen in, en die kunnen aanspringen. Nou, en wij moeten zekerheid bieden.
Ronald Schild - Merosch:Dus ja, als daar een beweging komt, dat we zekerheid hebben rondom die elektrische elementen, die niet meer aanspringen, dan willen wij daar ook anders naar kijken, en dan zie je, dat de sector wel wat in beweegt. Kijk, de tijd is korter, waarin die ontwikkelingen plaatsvinden, en daarom zeg ik, er is nog heel veel loshangend fruit, maar dat, het verrot snel op dit moment. Er is gewoon snelheid geboden, om daarin te acteren, en daarin zou het helpen, als die sector zelf ook meer een poelbeweging maakt en naar voren komt, en daar zijn er verschillende mee bezig, maar dat zou best sterker kunnen.
Jos de Vries - BPD:En dat gesprek met die leveranciers, dat loopt al. Ik heb ergens vorig jaar in maart inderdaad de vraag gesteld aan verschillende leveranciers kom met je, wat je weet, want meten is toch vaak weten, en vaak hebben ze veel kennis van hun product en hoe dat uiteindelijk landt in de woning. Dus, een aantal leveranciers hebben al of zijn al mee bezig met een white paper over, wat hun product in het kader van netprogressie doet.
John Lens - TVVL:Dus er is al een hoop opgestart en een hoop gaande. Even eens kijken, of we iets in kunnen zoomen op een echte praktijkvoorbeelden. Heb jij een voorbeeld, jos, waar jullie vanuit bpd echte, om net bewuste woningbouw toepassen?
Jos de Vries - BPD:hebben eigenlijk nooit bewust gestuurd op net bewust. Zo snel gaat die discussie natuurlijk.
Jos de Vries - BPD:Die waren nog net onbewust of wij zijn zeker met onbewust en bewust doel is maar nu zie je wat tegen vooruit zijn natuurlijk wel net bewust aan het programmeren in in een pvc enzovoort. Maar je ziet ook, dat we per ongeluk toch ook wel eens net bewust waren, net als we ongeluk wel eens net onbewust, waar of misschien wat net gequist in size te kunnen zeggen, volledig onbekwaam doen, de wisten we nog niet. Maar je ziet, dat de, omdat het die goede voorbeelden ook hebben kunnen, zo dat er op middelspanning of laag spanningsteen niveau gaan meten door de netwerkbeheerder. En die voorbeelden zijn voor de wijken met met een eigen bodemlus en een warmte pomp en score heel goed. Niet alleen het consumenten kant en lage energierekening, ook op het piek vermogen scoren ze heel goed. En ook wijken, waar je zegt, van ik het balansventilatie en overal een lucht waterpompen, die geen elektrisch element nodig heeft. Voor tapwater zeker bij min 10 kan die nog steeds gewoon op de compressor werken. Daar zie je ook gewoon het goede net, resultaten komen over de hele wijk gesproken ja, ja.
John Lens - TVVL:Dus, jullie zijn nu echt bewust aan het worden, dat je net bewust moet gaan bouwen en dat je daarvan allerlei afspraken moet maken met allerlei marktpartijen, maar ook met ontwikkelaars, netbeheerders, gemeentes enzovoort.
Jos de Vries - BPD:Ja, we moeten dat vooraan instoppen, zodat het daarna ook gewoon geld, aandacht en ruimte krijgt.
John Lens - TVVL:aandacht en ruimte krijgt. Hoe ziet die samenwerking op dit moment eigenlijk uit tussen al die stakeholders, die ontwikkelaars, die netbeheerders en gemeentes, en noem maar op? Hoe gaat dat nu? Wie van jullie mag ik daarvoor het woord geven?
Jos de Vries - BPD:Het gaat nu nog vaak over principes Weet je ook van het schaalniveau op hele grote wijken en dan zal Ronald waarschijnlijk het voorbeeld van meerwetkanaalzone toelichten, maar ook andere wijken zie ik dat ook, dat er dan echt de kennis bij elkaar komt, net over grootschalige projecten, die wel wonen en zelfs niet wonen, gecombineerd worden. Daar wordt eigenlijk meer een echt op maat met veel deskundigheid ingestopt. Heb je het gewoon over? ja, voor mij dan middel of de road ontwikkelingen met grondgebonden woningen, die eigenlijk kwantiteit, de meerderheid hebben, dan gaat dan zijn nog eigenlijk een gesprek over principes, en daar wil wij een versnelling in hebben. Hoe kunnen wij nou gewoon met een concreet concept zeggen, dit gaan we doen, dit heeft dat effect op het net. En hoe beste gemeente, kijk eens, hier kunnen uiteindelijk wel de woningopgave in deze gemeente gaan invullen, en dat moet eigenlijk nog gaan komen.
Jos de Vries - BPD:En daar zie ik vooral, dat het nu het overleg op provinciaal gevoerd worden, in de provincies, die je de hoogste nood voelen, dat zijn de fgu provincies utrecht, gelderland en vijverland, en die hebben zoveelel nood, dat zie je ook. Die zijn eigenlijk naar het ministerie gestapt. In de woontop hebben ze een akkoord gesloten met de hele branche, en in afspraak 10a, om het even concreet te zijn, hebben ze afgesproken, wij gaan dit bij uitzonderingswetgeving verplicht stellen, net bewust bouwen Voor deze drie provincies. Drie provincies Nou, en ik heb zelf het gevoel, dat eigenlijk in Noord-Holland en misschien nog wel elders ook de nood ook zo hoog hoort, dat ze vlak achteraan zitten.
John Lens - TVVL:Er werd een project genoemd. Ronald, kun jij daarop in?
Ronald Schild - Merosch:Ja, ik zit wel even te aangrijpen, of dat. Dat is best een complex vraagstuk, hoe ze daar met een groepscontract gewerkt hebben. Met Merwe, de Kanaalzone, heeft eigenlijk heel kort gezegd, de netbeheerder gezegd voor de hele wijk hebben we niet meer dan 5 megawatt, 5000 kilowatt aan elektra Daar. Wij kunnen niks aan de kleinverbruikers te kant doen, want daar hebben we geen controle op. Die krijgen allemaal een kleinverbruikersaansluiting, maar op de grootverbruikersaansluiting, die gaan we dus wel een budget meegeven, waarbinnen ze alles moeten regelen. En de grootverbruikers waren een paar grote utiliteitsgebouwen, de WKO-installatie met de warmtepompen van in dit geval Essent En de laadpalen, de centrale laadpalen, en die hebben gezegd, van dat vermogen bij elkaar, jullie moeten met elkaar uitzoeken, die drie partijen, hoeveel vermogen ze gaan gebruiken. Dus een contract vastgelegd, zodat gemiddeld genomen op wijkniveau, inclusief die woningen, dat vermogen niet hoger is dan 1,24 kilowatt per woning. En dat is een heel contractueel stakketsel.
Ronald Schild - Merosch:Maar als je hem afpelt en dan vertaalt, wat we nu zien en waar we ook mee bezig zijn in andere projecten, is dat bijvoorbeeld de provincie Gelderland, dat gezegd wordt van de Allianer We gaan net bewuste woningen bouwen, en dat betekent, dat we niet meer dan 1 of 1,2 kilowatt per woning elektrisch hebben, en dan moet je dus randvolwaren, scheppen En eisen meegeven aan de projecten, en dan moet je zeggen, waar het dan onder wordt verstaan En hoe ze dat moeten halen en aan moeten tonen, dus binnen welke kaders ze nu echt bewust moeten bouwen, om het zo te zeggen, dat vroeger soms ook wel gebeurde, maar dan was het onbewust, en die kaders worden meegegeven in de tenders. Wij doen dan die onderzoeken, we kijken naar de inzienconcepten. Soms zit er stadsverwarming, dat toch toegepast mag worden, even los van de milieukwaliteit Reduce. Nou, dan hebben we weer met een andere netbelasting te maken. Maar dan geven we dus mee van nou, hier komt wel of geen stadsverwarming. Dat betekent, dat per woning je niet meer mag dan zeg maar één kilowatt, en dat betekent, dat je aan moet tonen, dat je daaraan voldoet, projectontwikkelaar, anders mag je hier niet bouwen. Nou, die gaat dan bewust bouwen. Dat is de kant van de woning, en we hebben het over hoort.
Ronald Schild - Merosch:Maar tezijdaad zijn er laadpalen, en die hakken dat nogal in, en tegelijkertijd wordt het dan voor de publieke laadpalen komen, laadpalen, die load balancing doen, dus kunnen regelen of zelfs afgeschakeld kunnen worden op die momenten, dat echt vervelend wordt, zeg maar in kerst, als we aan het grillen zijn in het min 10-motor, als het ooit nog min 10-motor wordt. Dus dat zijn die voorbeelden, die aan randvoorwaarden meegegeven worden aan de ontwikkelaar, maar ook aan de openbare laadpaal, om te garanderen, we gaan het redden. Dit vermogen, het klinkt ambitieus, het klinkt ambitieus, maar technisch kan het Alleen het instrumentarium, hoe je dan met elkaar aan moet tonen, dat je onder dat vermogen blijft. Kijk, met de bang hebben we iets, maar daar zit geen vermogenselement in.
Ronald Schild - Merosch:Dus we moeten nog een goed instrument met elkaar vinden, hoe je aantoont, dat je onder dat vermogen blijft. En dat is wel één van de ontbrekende schakeltjes, om dat objectieveerbaar en hard mee te kunnen geven aan ontwikkelaars. Kijk, nu is dat toch, dat de ontwikkelaars zeggen Oké, als we ons niet kunnen bouwen, dan gaan we dat wel doen. En daar zit heel veel goedwillen en vertrouwen in. Maar er zit ook nogal wat ruis over. Wat bedoel je er precies mee? En het zou helpen in de communicatie, dat we wat meer normen hebben op dat vlak.
Jos de Vries - BPD:En welke obstakels zie jij op deze uitdaging afkomen? Natuurlijk zit er een soort overgangsfase. Er is die onzekerheid. Dat is eigenlijk de grootste obstakel. We weten eigenlijk niet precies, of we een net budget krijgen En of we dan daadwerkelijk kunnen gaan bouwen. Dat is eigenlijk het grote ding. Het onderdeel daarvan is natuurlijk hoe gaan we dat betaalbaar nog steeds houden? Het tweede daarvan hoe gaan we dat verantwoord houden, dus de risico's, en wat leggen we dan bij de bewoner neer? En hoe gaan die verantwoordelijken, die ooit bij de netwerk willen, liggen, bij de bewoner ligeg of bij een andere partij? En hoe doen we dat netjes? En hoe is dat misschien wel ook voor de toekomst goed geregeld? En wat betekenen misschien de nieuwe spelregels voor onze bewoners, bijvoorbeeld met dat laden?
John Lens - TVVL:Ja, ja, ik denk, dat er ook, als ik dit zo hoor, dan wordt er van heel veel partijen heel veel bewuste nieuwe dingen gevraagd, heel veel, nou ja, bewuste nieuwe dingen gevraagd. Als ik, als ik kijk naar naar technologie welke, welke innovatieve technologieën hebben we dan eigenlijk nodig de komende tijd?
Jos de Vries - BPD:het is vooral nu dat en meet is weten dat, dat hem ik vooral. we hebben verzoeken vooral technologie in de sfeer van hoe weet we de wat als een inspanning hebben, bijvoorbeeld met zo'n netbewuste woning, dat we op het net dat resultaat uit werkelijk gaan halen, want dat geeft comfort, en dan kunnen we dus andere getallen opschrijven, waardoor we meer woningen in dezelfde ruimte durven te doen als netbeheerder. Daar zit eigenlijk de grote crux. We weten ook natuurlijk, een stukje verder in de tijd zullen we moeten sturen.
John Lens - TVVL:St. We weten ook natuurlijk een stukje verder om in de tijd zullen we moeten sturen.
Jos de Vries - BPD:Sturen in tijd heeft te maken met die gelijktijdigheid, en in de management systemen daar hebben dan over hoe ga je makkelijker comfortabel voor een bewoner, zonder die over elke dag op zijn app moeten kijken, comfortabel om met had, sturen van warmte, koude en misschien ook wel op lokale opslag misschien, en die is opslag in de wijk, en dat is de laatste, is er door de meest ja onbekende, maar echt om, wat moet gebeuren? en zeker aan verdien, aan het verdienmodel, en dat is niet eens zeer techniek, maar is meer het verdienmodel, die nog eigenlijk nog niet gezet.
John Lens - TVVL:Als we eens een beetje inzoomen op de toekomst, hoe zou je dan Even opnieuw, Als we eens inzoomen op de toekomst, hoe zou je de toekomst van gebiedsontwikkeling, als we netbewust woningbouw centraal stellen? hoe zou je die dan kunnen omschrijven?
Jos de Vries - BPD:Ik zie het duidelijk verschil tussen grondgebonden en hoogstedelijk. Hoogstedelijk, dat zal dominant collectief zijn, met grote buffers, met collectieve oplossingen voor laden, voor de ruimtevorming en voor koelen. Voor grondgebonden zal het veel meer naar een laag elektrisch vermogen zijn, woningniveau, waarbij de laden in laadpleinen organiseert, en eigenlijk daar zal je serieus veel duurzame op weg nog steeds hebben, want nogmaals, het is nog niet genoemd. maar zonder panelen, die veel stroom maken zou, hebben ook een negatief net effect. maar dat leidt niet tot het vader van het net, dat leidt alleen tot afslag van de adem vormen. om dit dertig jaar ook mede op te lossen, als mede ook het verdienmodel te versterken voor de bewoners.
John Lens - TVVL:En hoe kijk jij er vanuit jouw rol als adviseur tegenaan?
Ronald Schild - Merosch:Ik zie nog wel een paar in de toekomst mogelijkheden op dat vlak. In het verlengde van wat Jos zegt We hebben bemerkwijd gekeken, toen we met het groepscontract bezig waren wat is nu het effect van opslag in thermische massa? En we zagen dat, als je vier uur, als dat min 10 is, maar je giet een goed geïsoleerde woning, waar warmtegewinning in zit, de woning afkoelt van 1,7 graad, dus van 21, laten we zeggen, afgerond naar beneden, naar 19. Hoe erger is het, als er sprake is van netcongressie en min 10. Dat de woning wat kouder wordt.
Ronald Schild - Merosch:Dus de vraag is ook niet, of we naar gegeven klimaatverandering niet anders naar onze normen moeten kijken En daarmee ook wat ruimte creëren op ons net, normatief. Dus dat is er al eentje, wat ik van vind, dat we tegen het licht van welke veiligheden hebben nog nodig, ook tegen het licht, wat het kost en wat het verdrinkt. Dat is er eentje. Een andere interessante inzicht bij Merwe de Kanaal zonder ons ook, dat er komt daar een grote parkeergarage onder met 300, 250 tot 300 deelauto's, en daar hebben we ook aan gekeken. Stel dat allemaal die, wat was dat? De Hyundai of die van Robin Berg?
Jos de Vries - BPD:De Hyundai Ioniq Ja.
Ronald Schild - Merosch:Ioniq, die levert iets van drie kilo. Wat kan die terugleveren? En dan hadden we, geloof ik maar van de 300 auto's Hadden we, geloof ik, 163 nodig, die op dat moment dan even niet weg konden, maar gedurende die periode moesten ontladen op het net, dan was je ook weer je piek voorbij. Nou, dat legt natuurlijk ook een belemmering op de beschikbaarheid van die deelauto's. Maar wat ik ermee wil zeggen we hebben best nogal wat mogelijkheden aan buffercapaciteit, die we slimmer in zouden kunnen zetten in onze systemen, waardoor wij extra ruimte in grote thermische buffers of nog meer belastende batterijen, die stationair zijn, dus gewoon slimmer gebruiken, de middelen, die we al hebben. Ik denk, dat daar nog heel veel in te winnen is, maar dan zit je wel aan normen en dergelijke ook gelijk, ga je morrelen. Dus daar zijn innovaties absoluut mogelijk.
John Lens - TVVL:Het was recent. Op de radio hoorde ik, dat de eerste paal geslagen is van de nieuwe medewerker. Uiteraard ook behoorlijk wat opmerkingen over geen auto's en dat soort dingen Gaat deze wijk echt een voorbeeld zijn voor andere wijken in de toekomst.
Ronald Schild - Merosch:Dat doet iedere nieuwe ontwikkeling. Maar hoge ambities zijn Ook deze. We gaan zeker daar ervaringen mee opdoen, met de groepscontract, want even los van de complexiteit van zo'n groepscontract We gaan in ieder geval onderdeel van die pilot is, want het is een pilot Heel nadrukkelijk meten. En wat Jos zei, we hebben meetgegevens nodig Van wat doen die woningen nu precies, wat doet die warmte en koudeopwekking nou precies scherper kunnen sturen op nieuwe woningen? Dus, daar gaan we de output van gebruiken, en die kunnen ook dan generaliseren voor andere gebieden.
John Lens - TVVL:Dus het is echt een voorbeeld van net bewust bouwen daar.
Ronald Schild - Merosch:Nou, dat is het net niet helemaal. Ja en nee. Je moet je voorstellen, ze begonnen met tekenen in 2016. Ik kwam in 2017 aan tafel, toen waren ze bezig met ambities op het gebied van energiebesparing en duurzame energie En toen alle overeenkomsten ongeveer getekend waren, het zat over, overweel het sociale, woningbouw en esthetiek en functies, enzovoort, en ook hoe duurzaam moest het zijn? Helemaal rond was, Toen de inkt nog niet of net. Droog was. Van dat contract kwam steden in met het bericht er is net congres in. Toen kwam het hoofdstuk net gerust. Maar te wouden waren de gebouwen al ontworpen. Dus zijn het net bewuste woningen, die, de gebouwd zijn. Ja, ze zijn zeker als je, ze zijn onbewust, bewust gebouwd. Maar als je nu aan de voorkant weer zou staan, denk ik, dat we hier en daar nog wel wat verder zouden gaan, omdat ja netbewust een speler is. Dus is dit de meest netbewuste wijk? Nee, maar hij zit er wel heel dicht tegenaan, maar hij is wel gestart met de ontwikkeling, toen netbewust het woord nog geen eens uitgevonden was.
John Lens - TVVL:Interessant. We leren onderweg, zullen we maar zeggen Zeker, jos, zeg maar, in het overzicht, wat jij mij gaf met de tien onorthodoxe maatregelen En stond ook bij net bewuste woningbouw Had men het ook over. We moeten eigenlijk pilots gaan draaien, en we moeten aan de gang met nieuwe wetgeving rondom de bank enzovoort. Kun je daar iets over zeggen? Wat zijn er eigenlijk voor uitdagingen? liggen daar nog?
Jos de Vries - BPD:Die pilots gaan. Vooral Het Merwede Kanaalzone is zo'n voorbeeld van een pilot, die gaan op andere plekken hebben die ook plaats. Bijvoorbeeld in het gebied van Gelderland heb je ook zo'n soort netbudget met werken, een bedrijfsterrein, en aan de andere kant van de snelweg ligt een woonwijk, en dan gaat het bedrijfsterrein ook in de daluren van de woonwijk. Vermogen mogen afnemen, dat soort elementen. Daar zie je wel degelijk, dat in pilotsfeer dingen gaan ontwikkelen. We zullen ook meer energieplanologie gaan toepassen.
Jos de Vries - BPD:Hoe kunnen we dan op een nog eerdere fase, nog verder dan het tekenen, nog veel eerder dan het tekenen, waar kunnen we welke functie dan projecteren voor de toekomst? Dat is ook heel erg belangrijk voor dat deel, wat niet wonen is, en ja, dat hebben we ook als Nederland nodig En die gezamenlijkheid, om dat probleem te gaan invullen. Want net Congestie is hier nog wel een tijdje. Men voorziet toch eigenlijk, wat het komende 10, 15 en misschien ook verder, dat het een permanent, eigenlijk een ding is hier te steden, en dat betekent gewoon, dat wij opnieuw naartoe moeten kijken Op landelijk of provinciaal niveau. Hoe kunnen we die gebiedsontwikkelingen aansluiten bij de rest?
John Lens - TVVL:En op het gebied van normen en regelgeving.
Jos de Vries - BPD:We weten gewoon, dat we staan voor een grote verbouwing van de NTA 8800. Die zal opgevolgd worden, een nieuw europees model, dat veel meer materiaal gestuurd is en wat wel energie neutraal moet zijn. Ik zie zelf nog niet zo snel, dat hier het vermogens discussie hierbij ingestopt wordt, omdat dat is echt een europees verhaal, en dan gaat meer over de duurzaamheid en de kwantiteit van energie en veel minder met de piek. Vermogens is natuurlijk altijd een relatie tussen die twee.
Ronald Schild - Merosch:Ja, ik heb ons een paar keer geopperd en geroepen van het zou goed zijn, als er een bang 5-factor aan toegevoegd wordt.
John Lens - TVVL:En wat bedoel je daarmee?
Ronald Schild - Merosch:Ja dus niet alleen, hoe energiezuinig is die woning, maar ook, wat is je vermogen, dat je een passieve gunning krijgt, als je ook aantoont, dat je vermogen onder die grens is, en dat is dan die net bewust bouwen grens.
Jos de Vries - BPD:Want dat is allemaal wat lastig. Dus we weten, die trajecten hebben een lange aansloten, en 2030 zou dat pas voor de nieuwbouw woningen ingaan, 2027 zou dat niet klaar moeten zijn. 2028 is geld voor overheidsbedrijven. Ik zie zelf, dat dat proces is te langzaam. In zal echt echt maar richting uitzonderingswetgeving in die fv provincies dat experiment ja toch wel nu aan moeten gaan. En ik noem het experiment, maar het is natuurlijk gewoon hartstikke serieus, en daar moeten lessen uitkomen, en dan zal je zien, dat het eigenlijk parallel via een andere regeling waarschijnlijk verplicht gaat worden.
John Lens - TVVL:Ik wil nog even een stapje terug, want kort geleden had jij het over die betaalbaarheid, en dat is natuurlijk een interessante factor van dit geheel. Zou je daar nog eens een keertje op in kunnen zoomen? met betrekking tot nou ja, hoe zitten de verschillende partijen daarin? Wie gaat uiteindelijk deze rekening betalen?
Jos de Vries - BPD:Nou, dat is natuurlijk altijd een nieuwe. Bij elke verandering in de markt is dat een nieuwe opgave. Dit zal steeds meer het karakter van een moetje hebben. Dat betekent, als je dat op tijd ziet aankomen, kan je dus kiezen, om iets anders niet te doen. Je kan er ook voor kiezen, als gemeenteontwikkelaars gezamenlijk, om het verdienvermogen van het project te verbeteren. Dan ga je daar de oplossing zoeken. Natuurlijk hopen ook, dat ze dus door dit netbeweegbouwer normaal te maken, op te schalen, zodat het op de goedkoop mogelijke manier kan. Dat het vraagt natuurlijk wel gelijk een mondelijk gelijk kappen, dat het allemaal doen. Dus al die stop van die wetgeving ook een belangrijk element is zijn, om het schaal groter te geven, en snelheid te geven.
Jos de Vries - BPD:Ja, nogmaals netpagetie gaat zo hard, die snelheid is cruciaal.
Ronald Schild - Merosch:Ja, de betaalbaarheid zit op meerdere fronten, want wij hebben ook nog op gebiedsontwikkelingsvraagstukken te maken En dan gezegd van oké, als we dan heel net bewust bouwen, krijgen we dan meer ruimte, als om nog net bewust te bouwen? Of wordt de aansluitkosten lager, als we net bewust bouwen? En dat antwoord daarop is nu nee. Dus er zit geen, er is geen geld driver, om netbewust te bouwen. Het zwaard, wat er nu boven hangt, is dat ja, dan kun je niet bouwen. Dat is natuurlijk ook een belangrijke, maar hoe? netbewust en netbewust precies. Maar er zit dat randje, waarop een ontwikkelaar dus meer of minder gaat investeren in het netbeursbouwen, want het heeft niet met wil te maken, maar sommige voorzieningen kosten ook geld, en wie betaalt dat dan? Dus, aan die kant zit hij, En aan de andere kant denk ik, dat we ook nog veel kunnen winnen, als we die kosten van, wanneer ik stroom afneem, meenemen in de energierekening, want dat zorgt ervoor, dat ik die autonachts wel.
John Lens - TVVL:Of, als de zon schijnt, een goede prikkel geven.
Ronald Schild - Merosch:Ja, daar zou, en Nederlanders zijn enorm omgegaan van dag-nachtstroom. Ik weet nog van Ruger, zeg, maar S'nachts was 20 cent en overdag 22 cent. Nou, wat is het verschil Is bijna niks, maar daar stelden we onze hele huishouding bijna op in nodig verschil, om geprikkeld te worden, om het op het juiste moment te doen, ook op dit vlak, en de technologie helpt ons met apps. Dus ik denk, dat er nog heel veel te halen en te winnen is, door aan consumenten ook een incentive mee te geven, wanneer ze wel doen, maar ook die modellen. Dan kom je weer op het punt snelheid.
John Lens - TVVL:Ja, heren, we zijn bijna aan het eind van deze podcast, want zo snel gaat het. Wat zouden jullie tot slot mee willen geven aan de luisteraar? Maar even aangenomen, dat deze luisteraar actief is in de installatiesector?
Jos de Vries - BPD:Wie wil de eerste tip van de dag geven? De eerste is wel meet eens weten, en dat betekent gewoon, weet gewoon, wat effect is van het element, dat je toevoegt of weglaat. misschien is dat, misschien toch wel belangrijk in het kaart van de elektrische element. dat is een heel belangrijk de keuze voor die installateur, wat hij aanbiedt, waarmee de klant kan overtuigen, dat hierna en net bewuste woning kan, kan programmeren, kan overtuigen, dat hij daarna een net bewuste woning kan programmeren, kan ontwikkelen, en daarna heeft de bewoner er ook nog wat aan, want in keer gaan deze prikkels veranderen, en dan wordt net onbewustheid geprikkeld, om het niet te doen. Dus feitelijk ben je aan het voorbereiden op die waardesprong, die er straks gaat gebeuren.
Ronald Schild - Merosch:Ronald Een beetje verder op wat Jos zegt Netcogestie is iets tijdelijks met blijvende impact. We zien nu, wat de effect is, als we met lager vermogen uit de voeten kunnen. Dus alle modellen, zowel financieel als normeringen, gaan richting netbewust. Dus partijen, die denken weet je wat, ik buk tien jaar, en dan gaan we terug naar het oude normaal. Dat is niet aan de orde. Er zijn nu al normen en modellen aan het aanpassen, ook qua wet en regelgeving, dat we zuinig om moeten gaan met wat we hebben, en dat is het beginsel van duurzaamheid.
John Lens - TVVL:Mooie slotwoorden, ronald, dankjewel Allebei. Jos Ronald, dankjewel voor jullie inbreng Allerbij. Jos Ronald, dank je wel voor jullie inbreng En jij, beste luisteraar, dank voor het luisteren naar deze podcast, aangeboden door de TVVL Kennispartners. Ik wil jullie graag wijzen op, laten we zeggen, een deel twee, maar er komen twee podcasten over dit onderwerp. Maar deel twee gaat over netbewust verduurzamen, en dan met aandacht voor gebiedsontwikkeling en utiliteit, en in deze aflevering ga ik in gesprek met Joost Straat van Inax en Hester Weideman van Energy Business. Dus houd in de gaten, binnenkort online. Dank aan de staf van TVVL voor het voorbereiden van deze podcast, en wil je meer weten van TVVL voor het voorbereiden van deze podcast, en wil je meer weten over TVVL of de TVVL kennispartners, ga dan naar de site van TVVL op tvlnl. Zo simpel is het. Maar kijk vooral ook eens even op onze community platform Kuber, voor nieuws en kennisuitwisseling vanuit de professionals En volg natuurlijk TVVL via de socials, en daar zal deze podcast ook aangekondigd worden. Nogmaals dank voor het luisteren En namens TVL, graag tot een volgende keer. Tv Gelderland 2021.