مکتب اخلاقی فایده‌گرایی

فایده‌گرایی: یک معرفی کوتاه

اثر پیتر سینگر و کاسیا د لازاری-رادک
انتشارات دانشگاه آکسفورد

کتاب «فایده‌گرایی: یک معرفی کوتاه» یکی از شفاف‌ترین و معتبرترین نوشته‌ها درباره‌ی نظریه‌ی اخلاقی فایده‌گرایی است؛ نظریه‌ای که بیش از دو قرن است فلسفه، سیاست، اقتصاد، اخلاق زیستی و حتی تصمیم‌گیری‌های روزمره‌ی ما را تحت تأثیر قرار داده. پیتر سینگر، فیلسوف نامدار حوزه‌ی اخلاق کاربردی، و کاسیا د لازاری-رادک، پژوهشگر برجسته‌ی اخلاق هنجاری، در این اثر کوتاه اما بسیار عمیق، خواننده را با ریشه‌ها، تحول‌ها، چالش‌ها و کاربردهای معاصر فایده‌گرایی آشنا می‌کنند.

این کتاب با معرفی بنیان‌گذاران فایده‌گرایی کلاسیک—جرمی بنتام و جان استوارت میل—شروع می‌شود و نشان می‌دهد چگونه ایده‌ی ساده‌ی «بیشترین خوشبختی برای بیشترین افراد» به یک چارچوب قدرتمند در اخلاق بدل شد. نویسندگان سپس به نسخه‌های مدرن‌تر این نظریه می‌پردازند، به‌ویژه فایده‌گرایی ترجیحی که سینگر از مدافعان اصلی آن است و تأکید می‌کند اخلاق باید ترجیحات عقلانی و خواسته‌های واقعی افراد را در نظر بگیرد، نه فقط لذت و درد آنی را.

یکی از نقاط قوت کتاب، پرداختن دقیق و صریح به نقدهای مهم فایده‌گرایی است:

• آیا این نظریه حقوق فردی را نادیده می‌گیرد؟
• آیا می‌توان لذت و رنج را اندازه‌گیری کرد؟
• آیا فایده‌گرایی ما را به فدا کردن افراد بی‌گناه برای خیر جمعی تشویق می‌کند؟
• در جهان پیچیده‌ی امروز، چگونه باید پیامدها را پیش‌بینی کرد؟

سینگر و لازاری-رادک به این پرسش‌ها با صداقت و استدلال پاسخ می‌دهند و نشان می‌دهند چگونه نسخه‌های معاصر فایده‌گرایی تلاش می‌کنند میان سود جمعی و محدودیت‌های اخلاقی‌یی مثل عدالت و حقوق فردی تعادل ایجاد کنند.

کتاب همچنین کاربردهای بسیار مهم فایده‌گرایی را در موضوعات واقعی و ملموس بررسی می‌کند:

• اخلاق زیستی و پزشکی
• حقوق حیوانات و مسئله‌ی گونه‌پرستی
• فقر جهانی و مسئولیت اخلاقی افراد ثروتمند
• سیاست‌گذاری عمومی و تحلیل هزینه–فایده
• چالش‌های جهانی مثل تغییرات اقلیمی

در نهایت، نویسندگان نشان می‌دهند چرا فایده‌گرایی—با وجود تمام نقدها—یکی از قدرتمندترین ابزارهای اخلاقی برای مواجهه با مشکلات جهان امروز است؛ از نابرابری و رنج حیوانات گرفته تا بحران‌های محیط‌زیستی و فناوری‌های نوین.

این کتاب برای هرکسی که می‌خواهد فهمی عمیق، منسجم و به‌روز از فایده‌گرایی داشته باشد، منبعی ضروری است؛ چه دانشجوی فلسفه باشد، چه پژوهشگر حوزه‌ی اخلاق، و چه شهروندی که می‌خواهد تصمیم‌های اخلاقی بهتری بگیرد.