#17 Anders rouwen - ASS en het verliesproces

Wat betekent verlies als je informatie anders verwerkt, prikkels intenser beleeft en de wereld op jouw unieke manier interpreteert?

Hoe rouwt iemand met autisme? En hoe kunnen wij als omgeving of professional op een helpende manier aansluiten bij een rouwproces dat vaak stil, vertraagd of ‘anders’ verloopt? In deze aflevering duiken we in rouw en autisme: twee werelden die elkaar raken, maar niet altijd worden herkend.

Aan de hand van de casus van Lars – een jonge man met autisme die zijn moeder verliest – krijg je inzicht in wat er vanbinnen gebeurt wanneer verlies toeslaat, en hoe je kunt afstemmen op de unieke rouwstijl van iemand met autisme.

🎧 Je hoort onder andere over:

• Wat rouw bij mensen met autisme zo anders maakt
• Waarom voorspelbaarheid en structuur cruciaal zijn in een rouwproces
• Hoe je duidelijke, concrete taal gebruikt bij slecht nieuws
• Wat overprikkeling, verlate reacties en stilte kunnen betekenen
• Praktische handvatten om mensen met autisme steun te bieden bij verlies

🛠️ Wat je meeneemt als professional of naaste:

• 8 praktische inzichten voor het begeleiden van rouw bij autisme
• Tips voor communicatie, verwerkingstijd, en het omgaan met ‘stille rouw’
• Manieren om erkenning te geven aan vormen van rouw die je misschien niet direct herkent

Wil jij meer weten over hoe je kunt begeleiden bij verlies? Schrijf je in voor mijn gratis webinar. Je kunt kiezen uit volwassenen begeleiden bij verlies, of kinderen en jongeren begeleiden bij verlies.

Kijk ook op de website van de Academie voor Verlies voor blogs over begeleiden bij verlies.

Wil jij de gratis minitraining “Verlies verzekerd” ontvangen? Je kunt hem hier aanvragen.

Transcript

Anders Rouwen – Autisme en het Verliesproces

Welkom bij deze aflevering van de podcast over verlies, veerkracht en verbinding. In deze aflevering duiken we in een onderwerp dat vaak over het hoofd wordt gezien: rouw bij mensen met autisme. Wat gebeurt er als iemand verlies ervaart terwijl hij of zij de wereld op een andere manier beleeft?

Mensen met autisme verwerken informatie anders, ervaren prikkels intenser en interpreteren hun omgeving op unieke wijze. Dat heeft grote invloed op het rouwproces. In deze aflevering verkennen we wat rouw bij autisme betekent, welke uitdagingen en behoeften er spelen, en hoe je als professional of naaste beter kunt aansluiten.

Rouwen bij autisme: wat maakt het anders?

Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Maar bij mensen met autisme kunnen er extra obstakels zijn in het omgaan met verlies. Denk aan:

• Moeite met veranderingen en het loslaten van routines.
• Letterlijke interpretaties van abstracte concepten zoals de dood.
• Beperkt vermogen om emoties te herkennen of benoemen.
• Vertraagde verwerking van verdriet of verwarring.

Ook sociale interacties kunnen ingewikkeld zijn. Niet iedereen met autisme weet hoe steun te vragen, terwijl de buitenwereld rouwgedrag soms verkeerd inschat: "Hij lijkt niet verdrietig", of juist: "Waarom trekt ze zich helemaal terug?"

Casus: Lars rouwt op zijn eigen manier

Lars is 27 en kreeg op zijn vijftiende de diagnose autisme. Hij woont zelfstandig, werkt in een bibliotheek en houdt van voorspelbaarheid. Zijn moeder was zijn steun en toeverlaat. Dan overlijdt ze plotseling.

Lars reageert anders dan zijn omgeving verwacht. Geen tranen, geen vragen, geen afzegging van zijn werk. Zijn collega’s en vader begrijpen het niet. Maar wat niemand ziet, is dat Lars ’s avonds naar haar jas staart, haar stoel mijdt en compleet uit balans raakt. Zijn rouw is er wel — maar uit zich anders.

Wat helpt iemand met autisme in rouw?

🌿 Structuur en voorspelbaarheid

Na een verlies valt de wereld om iemand heen weg. Voor mensen met autisme, zoals Lars, is dat dubbel ontwrichtend. Structuur geeft houvast. Denk aan:

• Een overzicht maken van de komende dagen.
• Benoemen wat hetzelfde blijft ("Je gaat woensdag gewoon werken").
• Samen een dagplanning opstellen.

Het geeft het zenuwstelsel rust. Geen overbodige luxe, maar een noodzakelijke vorm van veiligheid.

🗣️ Duidelijke, concrete communicatie

Vermijd vage taal zoals “ze is er niet meer” of “ze waakt over je”. Mensen met autisme begrijpen taal vaak letterlijk. Wees helder:

• “Je moeder is overleden. Haar hart is gestopt. Ze komt niet terug.”
• “Er komt een begrafenis. Dan begraven we haar lichaam.”

Helderheid schept veiligheid. Zachte taal kan juist tot verwarring leiden.

🧠 Tijd voor verwerking

De impact van verlies komt soms pas later. In eerste instantie lijkt iemand door te gaan alsof er niets aan de hand is, maar dat kan duiden op een vertraagd rouwproces.

Gun de tijd en check regelmatig in:

• “Denk je nog aan mama?”
• “Wat vind je lastig op een dag?”
• “Wil je iets opschrijven of tekenen over hoe je je voelt?”

💬 Herhaling is essentieel

Informatie komt vaak pas echt binnen na meerdere keren horen of zien. Blijf herhalen, geef ruimte voor vragen (ook als ze herhaald worden) en gebruik visuele hulpmiddelen zoals pictogrammen, tijdlijnen of foto’s.

Herhaling betekent niet dat iemand het niet begrijpt — het is juist een manier om betekenis te geven.

🧍 Nabijheid zonder druk

Niet iedereen wil praten. Nabijheid kan ook stil zijn. Zeg bijvoorbeeld:

• “Ik ben er. We hoeven niks te zeggen.”

Laat iemand zelf bepalen of hij wil praten, tekenen of gewoon even niks doen. Stilte is óók een vorm van verbinding.

🧩 Ondersteuning bij emoties

Herkennen van emoties is niet vanzelfsprekend. Iemand voelt misschien spanning of vermoeidheid, maar begrijpt niet dat dat rouw is. Help daarbij door te benoemen:

• “Soms voel je verdriet in je lichaam in plaats van in je hoofd.”
• “Boosheid of terugtrekgedrag kan komen door gemis.”

Gebruik hulpmiddelen zoals gevoelskaarten of metaforen: “Welke kleur heeft dit gevoel voor jou?”

🌧️ Erkenning van de rouwstijl

Rouw zonder tranen is óók rouw. Door je terug te trekken, boos te worden, of je vast te klampen aan routines kan iemand het verlies op zijn eigen manier verwerken.

Belangrijk is: erken die stijl. Zeg niet: “Hij lijkt niet geraakt.” Maar juist: “Zijn verdriet is stil, maar echt.”

🤝 Begeleiding die aansluit

Soms is gespecialiseerde begeleiding waardevol. Denk aan een rouwcoach, autismebegeleider of verliesdeskundige met kennis van neurodiversiteit. Iemand die niet wil ‘corrigeren’, maar naast de ander gaat staan.

Wat kun jij als professional of naaste doen?

Rouw bij autisme vraagt om een afgestemde, oordeelvrije aanpak. Een paar praktische tips:

• Gebruik visuele middelen in gesprekken (zoals foto’s, tekeningen, tijdlijnen).
• Leg uit dat rouw geen rechte lijn is, maar een golfbeweging.
• Vraag: “Wat helpt jou als je iets moeilijks voelt?”
• Zorg voor vertrouwde mensen in de begeleiding.

Tot slot

Autisme verandert niet wat iemand voelt, maar wel hoe het wordt verwerkt. Rouw bij mensen met autisme is vaak minder zichtbaar, maar niet minder diep. Erkenning, geduld en afstemming maken hierin het verschil.

Lars is geen uitzondering. Er zijn veel mensen die op een ‘andere’ manier rouwen — kinderen, jongeren, volwassenen — en die daarin niet altijd worden gezien. Laten we ruimte maken voor hun unieke manier van omgaan met verlies.

Wil je meer weten over autisme en rouw, of ben je op zoek naar ondersteuning? Kijk op [jouw website of verwijzing].

Reflectieoefening (optioneel als afsluiter):
Sta eens stil bij iemand in jouw omgeving die op een andere manier rouwt dan jij. Wat zou jij kunnen doen om die persoon meer ruimte en erkenning te geven, precies zoals hij of zij is?