Behind the Screens: How a Digital Water Museum is Built

How do you build a museum when the river flows across borders, the team spans continents, and the memories don’t fit inside walls?

In this closing episode of the H2Know podcast, we go behind the screens to tell the story of how a digital museum can come to life. It's a rare, honest look at the collaboration, creativity, tension, and care that shape the digital experiment in collective memory-making.

We ask: what does it mean to build a museum that anyone can visit, from anywhere? And finally, we look ahead: what’s next for water museums? What have we learned, and what must we carry forward?

Tune in for the final episode of the H2Know podcast, and witness the making of something truly special!

Transcript

Transcription is available in English, Arabic and Amharic, For Arabic and Amharic swipe down.

Behind the Screens: How a Digital Water Museum is Built

Omnia: Welcome to the fourth series of the H2Know podcast. I’m your host, Omnia Shawkat, and I’m so glad you’re here with us today to journey into the world of Water Museum Making, where memory, heritage, and storytelling come together to shape more just and inclusive water futures.

Today, we'll talk about digital water museums, what they mean, why they matter, and how they might shape the future of water storytelling. To guide us, I'm joined by three amazing guests: Emanuele Fontini, Associate Professor of Water Politics and Communication at IHE Delft Institute for Water Education, Sara Ahmed, Founder and Lead Curator of the Living Waters Museum, and Nahom Teklu, Sustainable Architecture Specialist and Curator. Welcome, everyone. Thank you all for being here. 

Let's start with the big picture. Sara, you've shaped multiple water museum initiatives. What do you mean by a digital water museum? What is special about it?

Sara: Hi, I'm Sara. I'm the founder of an online water museum, the Living Waters Museum, which works with youth in India to document water heritage, natural built heritage, and intangible heritage around water.

And to me, a digital museum is basically an online repository. And it's different from a physical museum because, like water, it doesn't have walls, it's fluid, and it can grow. And it's important because it's about co-creating content.

So when you walk into a physical museum, everything is already there, it's laid out for you, it's structured, etc. When you build an online water museum, you're actually working with people to create the content, to create those stories, to visualize them. So I think that is one of the biggest differences.

And it's special, because it can be accessed by many people. So it's not a museum that's built in one place. But it is a museum which is accessible on the internet if you have internet access.

It's in a language which people can understand. It's also visual. So it can be accessed by people who are sound-impaired. A lot of the work we do is audio, so it can be accessed by people who are visually impaired.

Most content will be in English, but a lot of it can be translated. And you can use an AI tool nowadays for translation. So that makes it accessible as well. 

Omnia: Great, thank you so much. Emanuele, as an academic, why are you interested in working with digital water museums? 

Emanuele: Thanks for the question, Omnia. Well, first, as a citizen, as a parent, I'm keen, and I like to go to visit museums, like traditional museums, with my family, with my kids, as a way to learn, but also to be delighted from an aesthetic, artistic point of view.

So I see museums as a space for research, for education, and for communication. And as a teacher and as a researcher, those goals are very similar to the goals and the objectives and works of an academic institution like mine, the Institute for Water Education, but of course, we use different means and tools. 

I like to think of a digital water museum as a space to which I can contribute with our research, with our study. Second, I think digital water museums offer the opportunity to outreach, communication, and dissemination of our research through more creative platforms and means by collaboration with artists, and of course, the fact that they are digital expands the potential of reaching wider audiences. 

And third and finally, I think digital museums can be an important archive, source, or repository in terms of education. Digital water museums are a repository of memories, artifacts, stories, and information that can be used as a learning material in the classroom. 

To summarize digital water museum can complement the work that an academic institution does in terms of education, research, and outreach communication. 

Omnia: Thank you so much. Let's go to Nahom. Design is definitely at the heart of how people experience digital museums, but how do you translate something as personal as an oral story into a digital space that still feels intimate?

Nahom: As the lead curator of the Blue Nile Stories Digital Water Museum, this question particularly narrates most of the things I do in developing the digital museum I just mentioned.

So, how do we make the stories in a digital space intimate to the audience who virtually visit the museum? I believe, to reflect on these interesting ideas, I would like to highlight particularly three thematics that are originality of the stories, context of the stories, and correlation of the stories. So instead of reducing such type of fantastic stories to text alone, we preserve the visuals and emotions of each storyteller or a story. For example, hearing an elderly describe something about an extreme event or the first flood they remember is profoundly different from reading their words on a page.

That sonic intimacy builds empathy. In this way, we also try to capture the emotions and find ways to curate this to cater to our audience, our visitors, keeping the originality of the emotions as much as possible. Of course, by using several technological applications such as 2D animations and computer-generated imagery, by including sounds and different thematics of water in addition to the stories themselves.

As you may know, a story is also never told in isolation. So we connect narratives to images of landscapes, to tapestries of the river, and to photographs of the daily lives of the communities that live by the river basin. And in this regard, the digital space that we are building becomes a collection, particularly where words about water, life, and stories of people interact.

I think this makes the story not just transferred as usual, but also embodied digitally. And I believe this is one of the most interesting aspects of the project that I am currently doing. 

Water traditions and stories also live because they are shared among communities. Our museum is not a one-way display, but a participatory platform where communities themselves shape how their narratives appear. In this way, visitors can also respond, can also interact, and carry those stories onwards, creating a dialogue rather than a digitised relic or visiting an archive. This way, we believe we are successfully trying to decolonise the status quo around water museums.

So in general, when I think about translation, I basically do not think of it as moving stories from the physical or the visual space to the digital space. Rather, I think of it as creating a bridge, where technology carries memory without stripping it of its heartbeat, I can say. And in this way, where archives listen as much as they preserve, and where the intimate truces of local voices can go outward, ripple outward like the Blue Nile itself, reaching new audiences, new ears, new voices, capturing new eyes, and setting new trends in the digital world.

Omnia: Thank you, Nahom. I love how this approach shows that digital spaces can actually deepen intimacy when they preserve voice, emotion, and place. And the participatory element of letting communities shape how their stories live online turns the museums into something alive rather than archival.

Omnia: Thank you so much. But what does it take behind the scenes to keep this work meaningful and on track, Emanuele? 

Emanuele: Again, the project AQUAMUSE was my first experience of actively collaborating and contributing to the creation of a digital water museum.

One thing I've learned is that it's important to acknowledge different roles and perspectives in the making of a digital museum. So, for instance, working with a curator like Nahom, I learned about the importance of thinking from the perspective of the user or the visitor of the museum. 

Most of the time, we think only at the end about the audience, and how to reach our audience. It was interesting for me to learn the need to start designing and creating the museum by having the user, the visitor, perspective, and experience in mind.

A second thing that I've learned in terms of different roles and perspectives is by working with artists in co-creating stories and in doing art science research collaboration to populate our digital space, our digital museums. And then there I learned again how artists have a very different perspective when dealing with a subject. I appreciate and I enjoyed, for instance, working with a photographer like Roger Anis, how he thinks about the subject of our research as a personal journey.

And that made me think about the importance also as a researcher to reflect and be perhaps more explicit about our approach, our perspective, our position when dealing, studying, and researching a specific water subject. 

Omnia: Back to you, Sarah. I wanted to ask from where you stand now, what role do digital water museums play in collective memory and justice? 

Sara: Yes, we've heard a little bit from Emanuele about the important role that a digital museum plays in archiving the past, but also in terms of archiving oral histories.

So, reaching communities, particularly indigenous and local communities, and recording their stories about water, their cosmologies, etc. That is a really important role that an online museum can play. I think in terms of justice issues, it's also a question of who are you working with? What are the perspectives that people are bringing to water on the table? What are the paradigms that are shaping those stories? How inclusive are they of concerns around gender, for example, or marginalization, or caste discrimination, and water? So for us, these aspects of water, looking at it from a social justice lens, are critical to the kind of stories that we want the museum to host.

But having said that, I would also like to say that, as with any content, you have to be impartial to the perspectives underlying what you're saying. So whilst you may be critical of some of the big water infrastructure that you see around us, like dams and riverfront development and so forth, there are ways of telling those stories that the viewer can decide for themselves what's right or what's wrong in terms of water, in terms of the non-human world, in terms of other people that you're sharing water with. We are an archive. The Living Waters Museum has more than 100 stories of water issues in India online now. And we are an archive of that.

And I think that is a really important role that we play. But at the same time, it's also been very important for us to work with artists, to work with people who address rights-based issues around water, and to find ways of telling that story in a manner which is accessible. So using graphic art, comic, you know, the kind of comic strips and stories around that, but for children to understand women's labor, for example, in terms of water collection, or how development has come and destroyed agricultural land and beaches, and water resources, and so on.

So how do you tell those stories about justice? That's also important. I think online museums also help us with bringing songs and bringing voices of marginalized communities in our stories as well. So recording those voices, integrating them, integrating the music, particularly folk music or the songs of fishing communities, for example, we've done a lot of that.

But I do want to make a point that any museum, if you want to call yourself a museum and not just be a website, you have to find ways of engagement, and you have to find ways of outreach. And for us at the Living Waters Museum, and I hope with the Blue Nile space, when it comes out, that those forms of engagement and outreach will be built upon, because that's really, really critical, because people will not just go to a website. So linking it to social media is important. Having online events is important. Having what we did during the pandemic, launching fellowships, both research-based fellowships, but also fellowships for music and for performing arts. We did a lot of work online, and I think that helped bridge continents at a time when the world was closed and people were not travelling.

So having all that was really, really important. 

Omnia: Back to you, Emanuele. If we're looking ahead, what do you see as the biggest opportunities for digital water museums in the next five years? 

Emanuele: Well, I see two big opportunities. I don't know if only for the five years or even more. And those two opportunities are related to the first one, to imagination, and the second one, to relations. And I think they also build on what Sarah reflected on earlier.

Imagination-wise, I think that Sarah rightly pointed out the fact that museums are spaces where to archive the past. I think her work and our experience also suggests that museums are also spaces where we can imagine the future. And for imagination and for imagining a different and more just and sustainable future, particularly in these times of wars or of climate crisis, I think we need not only to be critical, but I think also we need to be creative.

And all the stories, the media like comics, songs that Sarah referred to earlier, I think, are great and powerful means to convey to a large and wide audience. Also, concepts that might be complex, like more than human, those debates that often tend to remain in academic circles. But really, to imagine a new and more just future, I think we need creativity, and that's why art-science collaborations for digital museums are key.

The second opportunity that I see is in terms of relation. And again, it builds on what Sarah was saying about the importance of engagement. A digital museum without engagement is just a website.

And I think, at the age of generative artificial intelligence, our videos, podcasts can be easily and rapidly generated by AI. What's the added value of spending a lot of time, resources to create, to populate, and to animate digital water museums? My answer is that, also again, learning from our experience in the AQUAMUSE project, the answer lies in the relation. I see the digital not as an alternative to the physical space, but rather as complementary.

So, what makes the differences are the relations that we create among people, across countries, among institutions, the relations that we create and that we nurture through our research, in our art-science collaboration, in our outreach activities. Those relations between people, between institutions, across countries, are something that artificial intelligence cannot deliver, at least for the time being. But I think that's the authenticity and uniqueness of this type of collaboration that makes such an experience worth of being practiced and also worth of being visited by the public.

Omnia: I agree on the authenticity and uniqueness of that as well. Sarah, what challenges do you think need urgent attention to make digital water museums truly inclusive? 

Sara: So, a lot of the challenges are also opportunities, some of the things that Emanuele was talking about just now. I think the biggest challenge is really funding. Funding a digital museum it's often difficult because it's not often visible. So, you don't have a physical space, and people just see it as a website, and they don't really fully understand what it is that you're doing. So, funding, fundraising will be a challenge.

Partnerships, collaboration, all of that, the kind of partners you're working with who are able to reach local grassroots communities, is also really important in terms of making it more inclusive. I think also an online museum is something you can take to the field on your laptop and open it up and show local communities their own histories in a form that they can understand. But in order for that to happen, I mean, yes, you can turn your phone into a hotspot and use it, but definitely, access to the internet in rural parts is also really important to make it more inclusive.

When we had a project during the pandemic working in northeast India, which is a politically strife region, it's a fragile ecosystem as well, and we were working with adolescent girls, very, very small grant from the British Council, but we included access to the internet for all the girls that signed up for the project as really important to co-creating content. 

One more thing is intellectual property rights, IPRs. So, a lot of the content, I mean, actually all the content for us is in the Creative Commons.

It can be used by anyone so long as it's for non-commercial reasons, but also sometimes it's hard to get artists to give you those rights as well. So, I think that's also something we need to think about, like whose content is out there, and we always have MOUs that say that the content is to be shared by the contributor, the partner institution, and the water museum.

Also, think about it, because you don't want the ban, most people will access an online museum on their phones. So, you don't want to make it very content heavy, very visually heavy, because then they can't access it, but technology has definitely advanced in the last seven years since we started, and I think we can now think about more immersive and engaging ways that people can access a museum on their phone, which is really where most people go when they want to see our work, though we do tell people that it's much better on a computer or a desktop or a laptop, but rather than the phone, but we have to understand that that's how people are going to access a museum, and I think at the end of the day, it is something that Emanuele said earlier about education and classrooms, and taking this content back to children and youth and making it accessible for them, because they are the future, you know, it's not just about creating beautiful online stories and exhibitions and all, but it's really about influencing the ways our minds think about water. 

Through the AQUAMUSE project, we've been taking our work on water classrooms to a partner museum in Burkina Faso, but that's probably not enough. I mean, I think we need to do more than that. And we are trying to, through the global network of water museums, build a large online repository on water and education.

Omnia: Thank you so much. This is really incredible. Completely agree about the part about the children, not learning enough, not having stories shaped in ways that are comprehensive to them in the day and age that we live in. Thank you so much, Sarah. Before we close, what do you hope happens next for digital water museums? Let's start with you, Emanuele.

Emanuele: Well, in the past few years, I've discovered that there are a lot of initiatives, projects involving art science collaborations about water. There's enormous production, which is often scattered across different places, websites, sometimes difficult to access or produce for small niche groups in the way, on the basis of the language, for instance, that is used to present those art science collaborations. So, where I would like to see the digital water museums going and evolving is I see a role for them, for digital water museums in collecting and curating all these productions to make it relevant for multiple different audiences and groups. Hopefully institutionalizing those practices as education opportunities and activities. 

I mean, I remember when I was in primary, secondary school, we had school trips with the class to go to Florence, for instance, to visit the Uffizi Museums or to Rome at the Vatican Museums. I hope that in the future, there will also be embedded in the curricula for different types of schools, a visit to a digital water museum.

Omnia: Thank you so much. What about you, Sarah? 

Sara: So what do I wish for? Well, when I started seven, eight years ago with the Living Waters Museum, I never thought that it would be an idea that would take off. And over the last few years, as I see how we've grown, how we've built the partnerships and collaborations and the different parts of India that we've been able to work in and work with, I think what I really like for us to be able to do is to operate like a spoken wheel model, like a cycle wheel, and be able to facilitate smaller community-based museums.

Whether these are online or physical, that doesn't really matter, as long as the perspective building is there. So I'd like that to happen. I think we ourselves have evolved into a hybrid mode. So we do a lot of community engagement work, particularly in the Sundarbans in Kolkata, in West Bengal. And that, to me, is something important that we're doing. We're also doing it in other parts of India, trying to bring attention to crises.

I'd like to see policymakers take us a little more seriously, trying to think, how do we get the stories and the content out to them? And that's not been something I've really thought about very much. 

I'm often asked about the impact that we've had as a museum. That is not something we've been measuring, because to me, I keep saying to people that you walk into the British Museum, no one asks the British Museum, what is the impact? They know they can measure it by the number of footfalls they have or the tickets they've sold, but they don't really know how seeing an exhibition on ancient Egypt has changed anyone's minds.

So I can't say that I know how the content we've got out there is changing people's minds and hearts, but I can say when I use the content in a classroom with children, then I know over a period of time how children's attitudes to water are being changed and being shaped. So, that is to me an impact. And so I think that, yeah, measuring impact would be something we also need to think about in the future, because that's something funders want.

One thing I haven't mentioned. Just the same way that you maintain a physical museum, you also have to maintain the online space. So, thinking about cybersecurity. How do you secure your site and keep it safe from malicious attacks?

Omnia: So yeah. Yeah, thank you so much. This is really, truly fascinating. And I love all the examples you shared and the showcasing of all the digital dangers that could also be present in such spaces, and kind of prioritizing that and the infrastructure behind that. What about you, Nahom? What are your hopes for the future?

Nahom: I hope water museums evolve into becoming more living in addition to being participatory spaces that connect communities who live across rivers and borders. By blending oral traditions with our time digital immersion technologies, I strongly believe they can foster empathy and also preserve heritage and thankfully inspire collective responsibility. 

The future of water museums, I vividly suggest, is becoming a catalyst for dialogue, not a simple dialogue, not a casual dialogue, an intercultural, an intercommunal, an intergenerational dialogue and resilience towards building a sustainable water futures. Thank you.

Omnia: Thank you, Emanuele, Sarah, and Nahom, for sharing your insights today, where the Digital Water Museums really show us that memory lives beyond walls. With technology, creativity, and collaboration across generations and disciplines, we can hold and pass on water stories in ways that can reach borders.

Thank you for tuning into the final episode of the fourth series of the H2Know podcast, brought to you by SciComm X as part of the AQUAMUSE project and funded by the Water and Development Partnership Program at IHE Delft Institute. This series comes to a close. The current it carries is far from over.

If the series has moved you, don't let it stop here. Share it, talk about it, pass the stories on, or maybe build your own space for memory and meaning because water holds memory, and so do we. 

• Arabic 

 خلف الشاشات.. كيف نَبني متاحف رقمية للمياه؟

أمنية: أهلًا بكم في السلسلة الرابعة من بودكاست "H2Know". أنا مضيفتكم أمنية شوكت، وسعيدة بوجودكم معنا اليوم في رحلة لاستكشاف عالم صناعة "متاحف المياه". هذا العالم الذي تتقاطع فيه الذاكرة والتراث والقصص المثيرة، لنرسم معًا مستقبلًا أكثر عدلًا وشمولية لمواردنا المائية.

اليوم، سنغوص في تفاصيل متاحف المياه الرقمية؛ ماذا تعني؟ ولماذا هي مهمة؟ وكيف يُمكِنها إعادة تشكيل طرق سردنا لقصص المياه في المستقبل؟ وللإجابة على هذه التساؤلات، يسعدني استضافة ثلاثة من الخبراء المتميزين: إيمانويل فانتيني، الأستاذ المشارك في سياسات المياه والتواصل بمعهد "IHE Delft" للتعليم في مجال المياه، وسارة أحمد، المؤسسة والقيِّمة الفنية لمتحف "Living Waters"، وناهوم تيكلو، المتخصص في العمارة المستدامة والتقييم الفني.

أهلًا بكم جميعًا، وشكرًا لتلبيتكم الدعوة. سارة، بما أنكِ أشرفتِ على مبادرات عديدة لمتاحف المياه، ماذا نعني تحديدًا بـ "متحف مياه رقمي"؟ وما الذي يميزه عن غيره؟

سارة: أهلًا بكِ أمنية، أنا سارة، ولقد أسستُ متحف "Living Waters" (المياه الحية) وهو منصة إلكترونية تعمل مع الشباب في الهند لتوثيق تراث المياه؛ سواء كان تراثًا طبيعيًا، أو عمرانيًا، أو حتى تراثًا غير مادي متمثل في العادات والتقاليد المرتبطة بالمياه.

بالنسبة لي، المتحف الرقمي هو في الأساس مستودع معرفي متاح عبر الإنترنت، وما يميزه عن المتحف التقليدي الملموس هو أنه يشبه الماء تمامًا؛ ليس له جدران تحده، فهو يتسم بالسيولة والقدرة الدائمة على النمو والتوسع، والنقطة الأهم هنا هي "التشارك في بناء المحتوى".

فعندما تدخل متحفًا تقليديًا، تجد كل شيء جاهزًا ومنظمًا ومعروضًا أمامك. أما في المتحف الرقمي، فنحن نعمل جنبًا إلى جنب مع المشاركين لصياغة المحتوى، ورسم القصص، وتجسيدها بصريًا. أعتقد أن هذا هو الفارق الجوهري.

تكمن ميزة هذا المتحف في سهولة الوصول إليه؛ فهو ليس حبيس مكان جغرافي واحد، بل هو متاح لكل من يملك اتصالًا بالإنترنت. كما نحرص على استخدام لغة مفهومة وأدوات بصرية تُساعد ضعاف السمع، ومحتوى صوتي يدعم فاقدي البصر. ورغم أن أغلب المحتوى قد يكون بالإنجليزية، إلا أننا نعمل على ترجمته، كما أن أدوات الذكاء الاصطناعي اليوم سهّلت كثيرًا من تجاوز حاجز اللغة، ما يجعل المتحف متاحًا للجميع بلا استثناء.

أمنية: رائع جدًا، شكرًا جزيلًا لكِ. إيمانويل، بصفتك أكاديميًا، ما الذي يثير اهتمامك في العمل مع متاحف المياه الرقمية؟

إيمانويل: شكرًا على سؤالك يا أمنية. في البداية، وبصفتي مواطنًا وأبًا، أنا شغوف بزيارة المتاحف التقليدية مع عائلتي وأطفالي؛ فهي بالنسبة لنا وسيلة للتعلم والاستمتاع بالجانب الفني والجمالي. لذلك أرى المتحف كمساحة للبحث، والتعليم، والتواصل. وبحكم عملي كأستاذ وباحث، أجد أن هذه الأهداف تتقاطع تمامًا مع رسالة المؤسسات الأكاديمية مثل معهد التعليم في مجال المياه "IHE Delft"، وإن كنا نستخدم أدوات مختلفة.

أرى في متحف المياه الرقمي مساحة يُمكننا من خلالها المُساهَمة بأبحاثنا ودراساتنا. ثانيًا، أعتقد أن هذه المتاحف تمنحنا فرصة لنشر أبحاثنا والوصول للجمهور عبر منصات مُبتكرة من خلال التعاون مع الفنانين. وكونها رقمية، فهذا يعني قدرة هائلة على الوصول لشرائح أوسع من الناس. وأخيرًا، تُمثِّل هذه المتاحف "أرشيفًا تعليميًا" حيًا؛ فهي مستودع للذكريات والقصص والمعلومات التي يُمكِن استخدامها كمواد تعليمية داخل الفصول الدراسية. باختصار، المتحف الرقمي يُكمِّل دور الجامعة في التعليم والبحث وخدمة المجتمع.

أمنية: شكرًا لك. ننتقل الآن إلى ناهوم. لا شك أن التصميم هو جوهر تجربة الزائر في المتاحف الرقمية، ولكن كيف تنقل شيئًا شخصيًا جدًا مثل "القصص الشفهية" إلى منصة رقمية مع الحفاظ على شعور الألفة والقرب؟

ناهوم: بصفتي القيِّم الفني لمتحف "قصص النيل الأزرق" الرقمي، فإن هذا السؤال يلمس صلب عملي اليومي. كيف نجعل القصص الرقمية تلمس وجدان الزائر الافتراضي؟

أعتقد أن الإجابة تكمن في ثلاثة محاور: أصالة القصة، وسياقها، والترابط بينها. فنحن لا نختزل هذه القصص المُذهِلة في مجرد نصوص جامدة، بل نحافظ على الصورة والمشاعر الكامِنة في صوت الراوي. فعندما تسمع مُسنًا يصف أول فيضان يتذكره في حياته، يختلف الأمر تمامًا عن قراءة كلماته في كتاب. هذا القرب "الصوتي" يبني نوعًا من التعاطف الإنساني. نحن نحاول الحفاظ على روح العاطفة كما هي، ونستخدم تقنيات مثل الرسوم المتحركة ثُنائية الأبعاد (2D) والصور المنشأة بالحاسوب، مع دمج أصوات المياه وتفاصيلها الطبيعية.

وكما تعلمون، القصة لا تُحكى أبدًا بمعزل عن مُحيطها؛ لذا نربِط الروايات بصور للمناظر الطبيعية وصور للحياة اليومية للمجتمعات التي تعيش على ضفاف النهر. بهذا تتحول المنصة الرقمية إلى "نسيج" تتفاعل فيه الكلمات مع تفاصيل الحياة والمياه، فتُصبح القصة "متجسدة" رقميًا وليست مجرد معلومة منقولة.

كما أن متاحفنا ليست مُجرَّد عرض من طرف واحد، بل هي منصات تشاركية يُساهِم الناس أنفسهم في تشكيل رواياتهم داخلها. هذا التفاعل يخلق حوارًا مستمرًا بدلًا من مجرد زيارة لأرشيف مصمت، وهي محاولتنا لكسر النمط التقليدي المرتبط بمتاحف المياه.

باختصار، أنا لا أرى المتحف الرقمي مجرد تحويل للقصص من الواقع إلى الشاشة، بل أراه "جسرًا" تنقل من خلاله التكنولوجيا الذاكرة دون أن تفقدها نبضها. نحن نبني متحفًا يحفظ الأصوات المحلية الصادقة لتنتشر كأمواج النيل الأزرق، وتصل إلى مسامع وعيون جديدة، وترسم نهجًا جديدًا في العالم الرقمي

أمنية: شكرًا لك يا ناهوم. لقد أعجبتني فكرتك بأن المنصات الرقمية يُمكنها بالفعل تعميق مشاعر الألفة حين تحافظ على نبرة الصوت، والعاطفة، وارتباط القصة بالمكان. كما أن تحويل المجتمعات من "موضوع للبحث" إلى "شريك في الصناعة" يجعل هذه المتاحف كأنها كائنات حية، وليست مجرد مخازن للأرشفة.

لكن، إيمانويل.. ماذا يحدث خلف الكواليس لضمان بقاء هذا العمل هادفًا وفي مساره الصحيح؟

إيمانويل: في الواقع، كان مشروعي الأول في هذا المجال تجربة مُلهِمة تعلمت منها الكثير. أولًا، أدركت أهمية تقدير الأدوار والمنظورات المختلفة؛ فمن خلال عملي مع "قيّم فني" مثل ناهوم، تعلمت ضرورة التفكير بعقلية "الزائر". فنحن كأكاديميين غالبًا ما نفكر في الجمهور في المراحل النهائية، لكنني تعلمت أن التصميم يجب أن يبدأ من تجربة المستخدم واحتياجاته.

الأمر الثاني هو قيمة التعاون مع الفنانين؛ لقد أدهشني كيف يرى الفنان الموضوع من زوايا مغايرة تمامًا. على سبيل المثال، عملي مع المصور "روجيه أنيس" جعلني أرى البحث العلمي كـ "رحلة شخصية". هذا دفعني كباحث لإعادة التفكير في منهجي، وأن أكون أكثر وضوحًا بشأن رؤيتي وموقفي الشخصي تجاه قضايا المياه التي أدرسها.

أمنية: شكرًا، إيمانويل. نعود إليكِ، سارة، من موقعكِ وخبرتكِ، ما الدور الذي تلعبه متاحف المياه الرقمية في تعزيز الذاكرة الجماعية وتحقيق العدالة؟

سارة: ذكر إيمانويل أهمية الأرشفة، وأضيف أن دورنا يتجلى في الوصول إلى المجتمعات المحلية لتوثيق قصصهم، وتصوراتهم للكون، وعلاقتهم الروحية بالماء.

أما بخصوص "العدالة"، فالسؤال الجوهري هو: مع مَن نعمل؟ وما هي المنظورات التي نضعها على الطاولة؟ نحن نحرص على أن تكون قصصنا شاملة لقضايا النوع الاجتماعي، والتهميش، والتمييز الطبقي المرتبط بالوصول للمياه. لكن في الوقت ذاته، يجب أن نلتزم بالحياد؛ فبينما قد ننتقد مشاريع البنية التحتية الكبرى كالسدود، نترك للمُشاهِد حرية القرار بشأن ما هو صحيح أو خاطئ تجاه البيئة والإنسان.

نحن في متحف "Living Waters" نمتلك أرشيفًا يضم أكثر من مائة قصة عن المياه في الهند، ونعمل مع فنانين لتبسيط قضايا الحقوق عبر "الفن الغرافيكي" والقصص المُصوَّرة؛ ليفهم الأطفال مثلًا حجم الجهد الذي تبذله النساء في جلب الماء، أو كيف يُدمِّر الزحف العمراني الشواطئ والموارد الطبيعية. كما ندمج الموسيقى الشعبية لنعطي صوتًا لمن لا صوت لهم.

ولكن، لكي يكون "متحفًا" حقيقيًا وليس مجرد "موقع إلكتروني"، يجب خلق تفاعل مستمر. الناس لن يزوروا موقعًا لمجرد الزيارة؛ لذا علينا أن نربط محتوانا بوسائل التواصل الاجتماعي، وننظم فعاليات افتراضية. خلال الجائحة مثلًا، أطلقنا زمالات بحثية وفنية ساهمت في بناء جسور بين القارات في وقت كان العالم فيه منغلقًا تمامًا.

أمنية: شكرًا، سارة. نعود إليك مجدداً إيمانويل، إذا نظرنا إلى المستقبل، ما هي أكبر الفرص التي تراها لمتاحف المياه الرقمية خلال السنوات الخمس القادمة؟

إيمانويل: حسنًا، أرى فرصتين كبيرتين، لا تقتصران على السنوات الخمس القادمة فحسب، بل تمتدان لما بعدها؛ الأولى تتعلق بـ "الخيال"، والثانية بـ "العلاقات".

فيما يخص الخيال، أشارت سارة إلى دور المتاحف في أرشفة الماضي، لكنني أرى أنها أيضًا مساحات لـ "تخيل المستقبل". نحن بحاجة للإبداع وليس فقط للنقد، لنرسم مستقبلًا أكثر عدلًا واستدامة في ظل أزمات المناخ والحروب. القصص المصورة والأغاني التي ذكرتها سارة هي أدوات هامة لتبسيط مفاهيم أكاديمية مُعقَّدة وتقديمها للجمهور العريض. وهنا تبرز أهمية التعاون بين الفن والعلم.

أما الفرصة الثانية فهي "العلاقات". في عصر الذكاء الاصطناعي التوليدي، يمكن إنتاج فيديوهات وبودكاست بضغطة زر، لكن القيمة الحقيقية للمتاحف الرقمية تكمن في الروابط الإنسانية التي تخلقها بين الناس والمؤسسات عبر الدول. الذكاء الاصطناعي لا يمكنه، حتى الآن، منحنا تلك "الأصالة" والصدق النابع من التعاون البشري، وهذا ما يجعل التجربة تستحق العناء والزيارة.

أمنية: أتفق معك تمامًا في أن الأصالة هي الجوهر. سارة، ما هي التحديات التي تحتاج لاهتمام عاجل لنجعل هذه المتاحف شاملة للجميع حقًا؟

سارة: التحديات والفرص وجهان لعملة واحدة. أكبر عائق هو "التمويل"؛ فالمتاحف الرقمية غير مرئية جغرافيًا، وكثيرون يرونها مجرد "مواقع إلكترونية" ولا يدركون حجم العمل خلفها.

التحدي الثاني هو "الشراكات" والوصول للقواعد الشعبية. يُمكننا أخذ المتحف عبر "اللابتوب" إلى القرى ليرى الناس تاريخهم، لكن هذا يتطلب توفير خدمة إنترنت في المناطق الريفية. في مشروعنا خلال الجائحة شمال شرق الهند، خصصنا جزءًا من المنحة لتوفير الإنترنت للفتيات المشاركات ليتمكنّ من صناعة المحتوى بأنفسهن.

هناك أيضاً قضية "الملكية الفكرية"؛ نحن نعتمد رخصة "المشاع الإبداعي" ليكون المحتوى متاحًا للجميع لأغراض غير تجارية، لكن إقناع الفنانين بذلك يتطلب اتفاقيات واضحة تضمن حقوق الجميع.

أخيراً، علينا مراعاة أن معظم الناس يتصفحون المتاحف عبر الهواتف المحمولة، لذا يجب ألا يكون المحتوى "ثقيلًا" تقنيًا لسهولة التحميل. الهدف في النهاية ليس مجرد بناء معارض رقمية جميلة، بل هو التأثير في طريقة تفكير الأجيال القادمة حول المياه. نحن نعمل عبر "الشبكة العالمية لمتاحف المياه" لبناء مستودع ضخم لقصص المياه، لكننا ما زلنا في بداية الطريق ونحتاج لبذل المزيد من الجهد.

أمنية: شكرًا جزيلًا لكم، هذا حقًا مذهل. أتفق تمامًا مع ما قيل حول الأطفال؛ فهم لا يتعلمون ما يكفي، ولا تصلهم القصص بصيغة تُناسِب العصر الذي نعيش فيه. شكرًا لكِ يا سارة. وقبل أن نختتم، ما هي آمالكم لمستقبل متاحف المياه الرقمية؟ نبدأ معك يا إيمانويل.

إيمانويل: حسنًا، اكتشفتُ في السنوات الأخيرة وجود مبادرات ومشاريع فنية-علمية هائلة حول المياه، لكنها مُشتتة في مواقع مختلفة ويصعب الوصول إليها، أو أنها مُوجهة لنخبة ضيقة بسبب اللغة المستخدمة. ما أطمح إليه هو أن تلعب متاحف المياه الرقمية دور الرابط الذي يجمع هذا الإنتاج المشتت وينظمه ليكون مُتاحًا ومفهومًا لمُختَلف الفئات.

أتمنى أن تُعتَمَد هذه الممارسات كفرص تعليمية رسمية. أتذكر حين كنت في المدرسة، كانت لدينا رحلات مدرسية لزيارة متحف "أوفيزي" في فلورنسا أو متحف الفاتيكان في روما. آمل في المستقبل أن تتضمن المناهج الدراسية "رحلة مدرسية افتراضية" لزيارة متحف مياه رقمي كجزء أساسي من التعليم.

أمنية: شكرًا لك يا إيمانويل. ماذا عنكِ يا سارة؟

سارة: ندما بدأتُ قبل ثماني سنوات مع متحف "Living Waters"، لم أتخيل أبدًا أن الفكرة سوف تنتشر بهذا الشكل. وبعد رؤية نمونا وشراكاتنا في مختلف أنحاء الهند، أتمنى أن نتحول إلى نموذج "محور العجلة" (Spoke and Wheel Model)؛ حيث نكون المركز الذي يُسهِّل بناء متاحف مجتمعية أصغر، سواء كانت رقمية أو ملموسة، طالما أن الرؤية الفكرية موجودة.

لقد تطور عملنا إلى "نمط هجين" يجمع بين الرقمي والميداني، خاصةً في مناطق مثل "سونداربانس" في البنغال الغربية، حيث نعمل على تسليط الضوء على الأزمات المائية هناك. كما أتمنى أن يبدأ صنّاع القرار في أخذنا على محمل الجد؛ لذا علينا التفكير في كيفية إيصال محتوانا إليهم.

غالباً ما أُسأل عن "الأثر" الذي حققناه. في المتاحف التقليدية مثل المتحف البريطاني، يقيسون الأثر بعدد التذاكر، لكنهم لا يعرفون كيف غيرت "معروضات مصر القديمة" عقول الزوار. أنا أيضًا لا أستطيع الجزم بكيفية تغيير محتوانا لقلوب الناس، لكنني أرى ذلك بوضوح حين أستخدم هذا المحتوى داخل الفصول الدراسية؛ أرى كيف تتبدل مواقف الأطفال تجاه المياه، وهذا بالنسبة لي هو "الأثر" الحقيقي. لكن بالطبع، سيكون قياس الأثر مطلبًا للممولين في المستقبل.

وأخيرًا، هناك نقطة تقنية هامة؛ فكما يحتاج المتحف التقليدي للصيانة، يحتاج المتحف الرقمي للصيانة الدائمة والأمن السيبراني، لضمان حماية الموقع من أي هجمات قد تعطل هذا الإرث الرقمي.

أمنية: شكرًا جزيلاً لكم. لقد أحببتُ الأمثلة التي شاركتموها، وتوضيح المخاطر الرقمية التي قد تواجه هذه المتاحف الرقمية، وضرورة وضع البنية التحتية والأمان كأولوية. ماذا عنك يا ناهوم؟ ما هي آمالك للمستقبل؟

ناهوم: آمل أن تتطور متاحف المياه لتصبح مساحات تشاركية تربط المجتمعات التي تعيش على ضفاف الأنهار العابرة للحدود. أؤمن بشدة أننا من خلال مزج التقاليد مع التقنيات الرقمية الحديثة، يمكننا تعزيز التعاطف، والحفاظ على التراث، وإلهام الشعوب لتحمل المسؤولية الجماعية.

مستقبل متاحف المياه -كما أتخيله- هو أن تصبح مُحفِّزًا لحوار عابر للثقافات، والمجتمعات، والأجيال، لبناء مرونة حقيقية نحو مستقبل مائي مستدام. شكراً لكم.

أمنية: شكرًا لكم إيمانويل، وسارة، وناهوم على مشاركة هذه الرؤى اليوم. لقد أثبتت لنا متاحف المياه الرقمية أن "الذاكرة تعيش خارج الجدران". فبواسطة التكنولوجيا، والإبداع، والتعاون بين الأجيال والتخصصات المختلفة، يمكننا صون قصص المياه ونقلها إلى الأجيال القادمة.

شكراً لكم على متابعة الحلقة الأخيرة من السلسلة الرابعة لبودكاست "H2Know"، الذي تُقدمه لكم "SciComm X" كجزء من مشروع "AQUAMUSE"، وبتمويل من برنامج شراكة المياه والتنمية في معهد "IHE Delft". 

إذا أعجبتكم هذه السلسلة، فلا تدعوها تقف عندكم؛ شاركوها، وتحدثوا عنها، وانقلوا هذه القصص، أو ربما ابدأوا بناء متحفكم الخاص لحفظ ذكرياتكم المميزة!

• Amharic 

ከእይታ በስተጀርባ፡ አንድ ዲጂታል የውሃ ሙዚየም እንዴት ይቋቋማል

ኦምኒያ (Omnia )፡ እንኳን ወደ አራተኛው የ"H2Know" ፖድካስት ተከታታይ ክፍል በደህና መጣችሁ። የዛሬዋ አቅራቢያችሁ ኦምኒያ ሸውካት (Omnia Shawkat) ነኝ። የውሃ ሙዚየም በመገንባት ሂደት ውስጥ ከእኛ ጋር ተሳትፎ ለማድረግ ስለመጣቹ በጣም ደስ ብሎኛል፡፡ ይህ ሂደት ትውስታን፣ ቅርስን እና ትርክቶችን በማውሳት በውሃ ዙሪያ የበለጠ ፍትሐዊ እና አካታች የሆነ የወደፊት ዘመንን ይፈጥራል ብለን እናምናለን።

በዛሬም ቆይታችን የዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ምን እንደሆኑ፣ ለምን አስፈላጊ እንደሆኑ እና እንዴት በውሃ ዙሪያ ያሉ የወደፊት ትርክቶችን ሊቀይሩ እንደሚችሉ እንነጋገራለን። ሦስት አስደናቂ እንግዶችም ተቀላቅለውኛል፦ በIHE ዴልፍት የውሃ ትምህርት ተቋም የውሃ ፖለቲካ እና ኮሙኒኬሽን ተባባሪ ፕሮፌሰር የሆኑት አቶ ኤማኑኤሌ ፎንቲኒ የ"ሕያው ውሃዎች ሙዚየም" መስራች እና መሪ ተቆጣጣሪ የሆኑት ወ/ሮ ሳራ አህመድ እንዲሁም የዘላቂ ስነ ህንጻ ተመራማሪ እና የአባይ የበይነ መረብ የውሃ እልፍኝ አጋፋሪ ከሆኑት አቶ ናሆም ተክሉ ናቸው። ሁላችሁም እንኳን ደህና መጣችሁ። እዚህ ስለተገኛችሁ ሁላችሁንም አመሰግናለሁ።

ከትልቁ ምስል እንጀምር። ሳራ፣ በርካታ የውሃ ሙዚየም ተነሳሽነቶችን ቀርጸሻል። ዲጂታል የውሃ ሙዚየም ስትይ ምን ማለትሽ ነው? ምንስ ልዩ ነገር አለው?

ሳራ( Sara)፡ የሕያው ውሃዎች ሙዚየም (The Living Waters Museum) የተሰኘ በኦንላይን የሚገኝ የውሃ ሙዚየም መስራች ነኝ። ይህ ሙዚየም በሕንድ ውስጥ ከወጣቶች ጋር በመሆን የውሃ ቅርስን፣ በተፈጥሮ ያሉ ቅርስን እና ውሃን በተመለከተ የማይታይ ቅርስ በመሰነድ ዙሪያ ይሠራል።

ለእኔ ዲጂታል ሙዚየም በመሠረቱ የኦንላይን ላይ መሰነጃ ነው። እና ከፊዚካል/አካላዊ ሙዚየም የተለየ ነው ምክንያቱም ልክ እንደ ውሃ ግድግዳ የለውም፣ ፈሳሽ ነው፣ እናም ማደግ ይችላል። የተለያዩ ይዘቶችን በጋራ መፍጠርን (co-creating content) የሚመለከት ስለሆነም አስፈላጊ ነው።

ስለዚህ አንድ በአካል ያለ ሙዚየም ውስጥ ስትገቡ ሁሉም ነገር ቀድሞውኑ ተዘጋጅቶ ለተመልካች ተመቻችቶና ተዋቅሮ የተቀመጠ ነው:: የኦንላይን ላይ የውሃ ሙዚየም ስትገነቡ ግን ይዘቱን፣ ታሪኮቹን ለመፍጠር፣ እና እነሱን ለማሳየት ከሰዎች ጋር እየሠሩ መሄድን የሚጠይቅ ነው። ስለዚህ ይህ አንዱ ትልቁ ልዩነት ነው ብዬ አስባለሁ።

እና ልዩ ነው፡፡ ምክንያቱም ብዙ ሰዎች ጋር በቀላሉ ሊደረስ/ሊታይ ይችላል። ስለዚህ በአንድ ቦታ ላይ የተገነባ ሙዚየም አይደለም። ነገር ግን የኢንተርኔት ተደራሽነት ባለበት ቦታ ሁሉ መታየት የሚችል ሙዚየም ነው።

ሌላው ሰዎች ሊረዱት በሚችሉት ቋንቋ ነው የተዘጋጀው። እንዲሁም ምስላዊ ነው። ስለዚህ መስማት በተሳናቸው ሰዎች ሁሉ ሳይቀር ሊጎበኝ ይችላል። ብዙ የምንሠራው ሥራ ድምጽን ያካተተ ነው፡፡ ስለዚህ ማየት ለተሳናቸው ሰዎችም ጭምር ተደራሽ ሊሆን ይችላል።

አብዛኛው ይዘቱ በእንግሊዝኛ ይሆናል፡፡ ነገር ግን እንደ አስፈላጊነቱ ሊተረጎም ይችላል። እና ለትርጉሙ የአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ (AI)

መሣሪያ መጠቀም ይቻላል። ይህም የተደራሽነት አድማሱን ሰፊ ያደርገዋል።

ኦምኒያ (Omnia )፡ በጣም ጥሩ፣ እጅግ በጣም አመሰግናለሁ። ኤማኑኤሌ (Emanuele) እንደ አካዳሚክ ባለሙያ በዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ዙሪያ ለመስራት ምን አነሳሳህ ?

ኤማኑኤሌ (Emanuele) ፡ ስለ ጥያቄሽ አመሰግናለሁ ኦምኒያ። በመጀመሪያ እንደ አንድ ዜጋ እንዲሁም ወላጅ እንደመሆኔ ወደ መደበኛ ሙዚየሞች ቤተሰቤንና ልጆቼን ይዤ መሄድ ያስደስተኛል፡፡ ይህም አዲስ ነገር ለመማር መንገድ ከመሆኑም በላይ ከስነ ውበትና ከኪነጥበብ አንፃር ደስ ሊያሰኝ የሚችል ነው።

ስለዚህ ሙዚየሞችን ለምርምር፣ ለትምህርትና ለግንኙነት (communication) የሚሆን ቦታ አድርጌ ነው የማየው። እንደ መምህር እና ተመራማሪ ደግሞ እነዚህ ሙዚየሞች ያላቸው ግብ እኔ ካለሁበት ተቋም (የውሃ ትምህርት ተቋም) የአካዳሚካዊ የተቋም ግቦች፣ ዓላማዎችና ሥራዎች ምንም እንኳ እኛ የምንጠቀመው የተለየ ዘዴና መሣሪያ ቢኖርም በጣም ተመሳሳይ ናቸው::

ዲጂታል የውሃ ሙዚየምን በምርምራችንና በጥናታችን አስተዋጽኦ የምናበረክትበት ቦታ አድርጌ ማሰብ እወዳለሁ። በሁለተኛ ደረጃ ደግሞ ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ከኪነጥበብ ባለሙያዎች ጋር በመተባበር ምርምራችንን በበለጠ ፈጠራ ባላቸው መድረኮችና ዘዴዎች እንድናደርስ፣ እንድናስተዋውቅና እንድናሰራጭ ዕድል ይሰጣሉ ብዬ አስባለሁ። በእርግጥም ዲጂታል መሆናቸው ሰፋፊ ታዳሚዎች ጋር የመድረስ አቅማቸውን ያሰፋዋል።

ሦስተኛ እና በመጨረሻም ዲጂታል ሙዚየሞች በትምህርቱ ረገድ ጠቃሚ ማኅደርና የመረጃ ምንጭ ወይም መሰነጃ ሊሆኑ ይችላሉ ብዬ አስባለሁ። ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች በመማሪያ ክፍሎች ዉስጥ ሊጠቅሙ የሚችሉ ትውስታዎች፣ ቅርሶች፣ ታሪኮችና መረጃዎች ማከማቻ ናቸው።

ለማጠቃለል ዲጂታል የውሃ ሙዚየም አንድ አካዳሚክ ተቋም በትምህርት በምርምር እና በውጪ ግንኙነት ዙሪያ ለሚሠራው ሥራ አጋዥ ሊሆን የሚችል ነው።

ኦምኒያ(Omnia )፡ በጣም አመሰግናለሁ። ወደ ናሆም እንሂድ። ስለ ዲዛይን/ንድፍ ሰዎች ዲጂታል ሙዚየሞችን እንዴት እንደሚጎበኙ በመወሰን ረገድ ዲዛይን ዋነኛው ነገር ነው። ነገር ግን እንደ ንግርት ወይም አፈታሪክ ያለ ግላዊ ነገርን እንዴት ለሰዎች ዉስጥን ገላጭ በሆነ መንገድ ወደ ዲጂታል እይታ መለወጥ/መተርጎም ይቻላል?

ናሆም (Nahom)፡ የ"ብሉ ናይል ስቶሪስ ዲጂታል የውሃ ሙዚየም" መሪ አስተባባሪ እንደመሆኔ ይህ ጥያቄ አሁን የተጠቀሰውን ዲጂታል ሙዚየም በማዘጋጀት ስራ ዉስጥ ከምሠራቸው ነገሮች አብዛኛዎቹን ይዳስሳል።

ጥያቀው በዲጂታሉ አለም ያሉ ንግርት እና ታሪኮችን በምናባዊ/ቨርቿል መንገድ ሙዚየሙን ለሚጎበኙ ታዳሚዎች ገላጭነቱን የጠበቀ እንዲሆን የምናደርገው እንዴት ነው? የሚለው ነው በእነዚህ አስደማሚ ሐሳቦች ላይ ለማሰላሰል ሦስት ዋና ዋና ጉዳዮች ላይ ማስመር እፈልጋለሁ፡- የታሪኮቹ መሠረታዊ ምንጭነት (originality)፣ የታሪኮቹ ዐውደ-ጽfhፍ (context) እና የታሪኮቹ ግንኙነት (correlation)። ስለዚህ እንደዚህ ያሉትን አስደናቂ ታሪኮች ወደ ጽfhፍ ብቻ ከመቀነስ ይልቅ የእያንዳንዱን ታሪክ ተራኪ ምስሎችን እና ስሜቶችን አስጠብቀን እንይዛለን። ለምሳሌ አንድ አዛውንት ስለ አንድ አስከፊ ክስተት ወይም ስለሚያስታውሱት የመጀመሪያ ጎርፍ በቃላቸው ሲገልጹ መስማት ስለ ክስተቱ በጹሁፍ ከማንበብ እጅግ የተለየ ነው።

የእርሳቸው ድምጽ መኖሩ ርኅራሄን ይፈጥራል። በዚህ መንገድ ስሜቶችን ለመያዝ እንሞክራለን እንዲሁም የስሜቶችን ምንጭነት በተቻለ መጠን ጠብቀን፣ ለጎብኝዎቻችን/ታዳሚዎቻችን እንዲቀርብ ለማድረግ መንገዶችን እንፈልጋለን። በእርግጥም እንደ 2D አኒሜሽን እና በኮምፒውተር የተፈጠሩ ምስሎችን (computer-generated imagery) ያሉ በርካታ የቴክኖሎጂ አፕሊኬሽኖችን በመጠቀም ከታሪኮቹ በተጨማሪ ድምጾችን እና የተለያዩ የውሃ ርዕሰ-ጉዳዮችን በማካተት ጭምር ታሪኮቹ እንዲታጀቡ እና ነፍስ እንዲዘሩ እናደርጋለን።

እንደሚታወቀው ታሪክ ለብቻው ተነጥሎ አይነገርም። ስለዚህ ንግርት እና ትርክቶቹን ከመልክዓ ምድራዊ ምስሎች፣ ከወንዙ ተፈጥሮአዊ ገጽታዎች እና በወንዙ ተፋሰስ አካባቢ ከሚኖሩ ማህበረሰቦች የዕለት ተዕለት ኑሮ ፎቶግራፎች ጋር እናገናኛቸዋለን። ከዚህ አንጻር እየገነባን ያለነው ዲጂታል ምህዳር (space) በተለይም ስለ ውሃው፣ ስለ ሕይወት እና ስለ ሰዎች ታሪክ የሚወሩ ቃላት እርስ በእርስ የሚገናኙበት ስብስብ ይሆናል።

ይህ አካሄድ ታሪኩን እንደተለመደው ማስተላለፍ ብቻ ሳይሆን፣ በዲጂታል መንገድ ህያው አካል እንዲኖረው ያደርጋል ብዬ አምናለሁ። እናም አሁን እየሰራሁት ባለው ፕሮጀክት ውስጥ በጣም አስደሳቹ ገጽታ ይህ ይመስለኛል።

የውሃ ወጎች እና ታሪኮች ህያው ሆነው የሚቆዩት በማህበረሰቡ መካከል የጋራ ሆነው ሁሉም ስለሚጋሩት ነው። የእኛ ሙዚየም ለአንድ አቅጣጫ እይታ ብቻ የተከፈተ ሳይሆን ማህበረሰቡ የእራሱን ትርክቶች እንዴት ማቅረብ እንዳለባቸው የሚቀርጽበት የጋራ መድረክ ነው። በዚህ መንገድ ጎብኚዎችም ግብረመልስ መስጠት፣ መስተጋብር መፍጠር እና እነዚያን ታሪኮች ወደፊት ማሸጋገር ይችላሉ፡፡ ይህም ዝም ብሎ ዲጂታል ቅሪት ወይም ቤተ-መዛግብትን ከመጎብኘት ይልቅ የጋራ ውይይትን ይፈጥራል። በዚህም መንገድ በውሃ ሙዚየሞች ዙሪያ ያለውን የተለመደ አሰራር ለመለወጥ በተሳካ ሁኔታ እየሞከርን ነው ብለን እናምናለን።

ስለዚህ በአጠቃላይ ስለ ትርጉም ሳስብ፣ታሪኮችን ከአካላዊ ወይም ከምስላዊ ቦታ ወደ ዲጂታል ቦታ እንደማሸጋገር አድርጌ ብቻ አይደለም የማስበው። ይልቁንም፣ ቴክኖሎጂ ትውስታን የሚሸከምበት፣ ነገር ግን ትውስታውን ህይወቱን/ነፍሱን ሳይነጥቀው እንደሚያስተላልፍ ድልድይ አድርጌ ነው የማስበው። በዚህ መንገድ የውስጥ እውነታዎች ወይም የአካባቢው ማህበረሰብ ድምፆች ወደ ውጭ የሚወጡበት ልክ እንደ አባይ ወንዝ እንደ ሞገድ እየሰፉ አዳዲስ ታዳሚዎችን፣ አዲስ ጆሮዎችን፣ አዲስ ድምፆችን የሚደርሱበት፣ አዲስ ዓይኖችን የሚስቡበት እና በዲጂታል ዓለም ውስጥ አዲስ አዝማሚያዎችን የሚፈጥሩበት መንገድ ነው።

ኦምኒያ(Omnia )፡ አመሰግናለሁ ናሆም። ዲጂታል ምህዳሩ ድምጽን፣ ስሜትን እና ቦታን ጠብቀው ሲይዙ እንዴት የዉስጥን ለመግለጽን እንደሚረዱ የታየበትን መንገድ ወድጄዋለሁ። እንዲሁም ማህበረሰቡ ታሪኮቹ በኦንላይን ላይ እንዴት መኖር እንዳለባቸው እንዲቀርጽ የሚያደርገው የጋራ ተሳትፎ አካሄድ ሙዚየሙን ከመዝገብነት ይልቅ ህያው ወደሆነ ነገር ይቀይረዋል።

ኦምኒያ(Omnia )፡ በጣም አመሰግናለሁ። ኤማኑኤሌ ይህ ስራ ትርጉም ያለው ሆኖ እንዲቀጥል እና መስመሩን እንዳይስት ከእይታ ጀርባ

(behind the scenes) ምን ያስፈልጋል?

ኤማኑኤሌ (Emanuele) ፡ AQUAMUSE ፕሮጀክት በዲጂታል የውሃ ሙዚየም ፈጠራ ላይ በንቃት በመተባበር እና በመሳተፍ የመጀመሪያ ልምዴ ነበር።

አንድ የተማርኩት ነገር፣ በዲጂታል ሙዚየም ግንባታ ሂደት ውስጥ የተለያዩ ሚናዎችን እና አመለካከቶችን እውቅና መስጠት አስፈላጊ መሆኑን ነው። ለምሳሌ እንደ ናሆም ካሉ አስተባባሪ (curator) ጋር ስሰራ ነገሮችን ከተጠቃሚው ወይም ከሙዚየሙ ጎብኚ እይታ አንጻር ማሰብ ምን ያህል አስፈላጊ እንደሆነ ተምሬያለሁ።

ብዙውን ጊዜ ስለ ታዳሚዎቻችን እና ስለ ተደራሽነታችን የምናስበው መጨረሻ ላይ ነው። ሙዚየሙን መንደፍ እና መፍጠር ሲጀመር የተጠቃሚውን ወይም የጎብኚውን እይታ እና ቀስሞ የሚሄደውን ልምድ በአእምሮ ውስጥ በመያዝ መጀመር እንደሚያስፈልግ በመማሬ ተደስቻለሁ።

ከተለያዩ የስራ ክፍሎች ሚናዎች እና አመለካከቶች አንጻር የተማርኩት ሁለተኛው ነገር ደግ ታሪኮችን በጋራ ለመፍጠር እና የዲጂታል ምህዳራችንን ወይም የዲጂታል ሙዚየሞቻችንን ይዘት ለማበልጸግ ከኪነ-ጥበብ ባለሙያዎች ጋር መስራት እና የኪነ-ጥበብ እና ሳይንስ የጋራ ምርምር ማድረግ አስፈላጊ ነው። በዚህ ሂደት የኪነ-ጥበብ ባለሙያዎች አንድን ርዕሰ ጉዳይ ሲይዙ እንዴት የተለየ አመለካከት እንዳላቸውም ተምሬአለሁ። ለምሳሌ እንደ ሮጀር አኒስ ካሉ ፎቶግራፍ አንሺ ጋር መስራቴን ወድጄዋለሁ እርሱም የምርምራችንን ርዕሰ ጉዳይ እንደ "የግል ጉዞ" (personal journey) አድርጎ የሚያስብበት መንገድ አስደናቂ ነው።

ይህም እኔን እንደ ተመራማሪ አንድን የውሃ ጉዳይ ስንይዝ፣ ስናጠና እና ስንመረምር ስለ አቀራረባችን፣ አመለካከታችን እና አቋማችን ቆም ብለን ማሰብ እና ምናልባትም የበለጠ ግልጽ መሆን እንዳለብን አሳገንዝቦኛል።

ኦምኒያ (Omnia)፡ ወደ አንቺ ልመለስ ሳራ። አሁን ካለሽበት ቦታ ሆነሽ ስታይው፣ ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች በጋራ ታሪክ (collective memory) እና በፍትህ ረገድ ምን ሚና ይጫወታሉ?

ሳራ (Sara)፡ አዎ ዲጂታል ሙዚየም ያለፈውን በመሰነድ ረገድ በተለይም የአፈታሪኮችን (oral histories) በመሰነድ ረገድ ስለሚጫወተው ወሳኝ ሚና ከኤማኑኤሌ በጥቂቱ ሰምተናል።

ስለዚህ ማህበረሰቦችን በተለይም ነባር እና የአካባቢው ማህበረሰቦችን መድረስ እና ስለ ውሃ ያላቸውን ታሪኮችን፣ ስለ ዓለም ያላቸውን እይታ (cosmologies) እና የመሳሰሉትን መቅዳት አንድ የኦንላይን ሙዚየም ሊጫወተው የሚችለው ወሳኝ ሚና ነው። ከፍትህ ጉዳዮች አንጻር፣ "ከማን ጋር ነው የምትሰሩት?" የሚለውም ወሳኝ ጥያቄ ይመስለኛል። ሰዎች ስለ ውሃ ወደ ውይይት የሚያመጡት አመለካከት ምንድን ነው? እነዚያን ታሪኮች እየቀረጹ ያሉት ማዕቀፎች (paradigms) ምንድን ናቸው? ለምሳሌ በፆታ፣ ወይም በመገለል፣ ወይም በዘር ካስት መድልኦ እና በውሃ ዙሪያ ያሉ ስጋቶችን ምን ያህል ያካተቱ ናቸው? ስለዚህ ለእኛ እነዚህን የውሃ ገጽታዎች ከማህበራዊ ፍትህ መነጽር (social justice lens) አንጻር መመልከት ሙዚየሙ እንዲይዛቸው ለምንፈልጋቸው የታሪክ አይነቶች ወሳኝ ነው።

ነገር ግን ይህን ስል እንደማንኛውም ይዘት ሁሉ ለምትናገረው ነገር መነሻ ለሆኑት አመለካከቶች ገለልተኛ መሆን አለብን። በዙሪያችን እንደምናያቸው ግድቦች እና የወንዝ ዳርቻ ልማቶች ላሉ ትላልቅ የውሃ መሰረተ ልማቶች ሂስ ቢኖርም እንኳን ታሪኮቹን በምታቀርብበት መንገድ ተመልካቹ ራሱ ስለ ውሃ፣ ከሰው ልጆች ውጪ ስላለው ዓለም (non-human world)፣ ወይም ውሃን በጋራ ስለሚጠቀሙ ሌሎች ሰዎች ትክክል ወይም ስህተት የሆነውን ለራሱ እንዲወስን ማድረግ ይቻላል። እኛ ማኅደር (archive) ነን። የ"ሕያው ውሃዎች ሙዚየም" በአሁን ሰዓት በሕንድ ውስጥ ስላሉ የውሃ ጉዳዮች ከ100 በላይ ታሪኮችን በኦንላይን ይዟል። እና እኛም የዚያ ማኅደር ነን።

ይህም የምንጫወተው እጅግ ጠቃሚ ሚና ነው ብዬ አስባለሁ። በተመሳሳይ ጊዜ ግን ከኪነ-ጥበብ ባለሙያዎች ጋር መስራት፣ በውሃ ዙሪያ በመብት ላይ የተመሰረቱ ጉዳዮችን ከሚያነሱ ሰዎች ጋር መስራት፣ እና ያንን ታሪክ ተደራሽ በሆነ መንገድ ለመናገር መንገዶችን መፈለግ ለእኛ በጣም አስፈላጊ ነበር። ስለዚህ ግራፊክ አርት፣ ኮሚክስ/ስዕላዊ ታሪኮችን በመጠቀም፤ ለምሳሌ ለህጻናት ለሴቶች በውሃ ማግኘት ላይ ያላቸውን የሥራ ጫና እንዲረዱ፣ ወይም "ልማት" መጥቶ እንዴት የእርሻ መሬትን፣ የባህር ዳርቻዎችን እና የውሃ አካላትን እንዳጠፋ እና የመሳሰሉትን ለማስረዳት እንጠቀምባቸዋለን።

በፍትህ ዙሪያስ ፍትሃዊነትን በጠበቀ መልኩ ንግርቶችን እና ታሪኮችን እንዴት ታቀርባላቹ? ያም አስፈላጊ ነው። የኦንላይን ሙዚየሞች በታሪኮቻችን ውስጥ ዘፈኖችን እና የተገለሉ ማህበረሰቦችን ድምጽ ለማምጣት ይረዱናል ብዬ አስባለሁ። ስለዚህ እነዚያን ድምፆች መቅዳት፣ እነሱን ማዋሃድ፣ በተለይም ባህላዊ ሙዚቃዎችን ለምሳሌ የአሳ አጥማጅ ማህበረሰቦችን ዘፈኖችን ያካተቱ ብዙ እንደዚህ ዓይነት ሥራዎችን ሠርተናል።

ነገር ግን እዚህ ላይ አንድ ነጥብ ማንሳት እፈልጋለሁ ማንኛውም ሙዚየም ራሱን ሙዚየም ብሎ ለመጥራት ከፈለገ እና ዝም ብሎ ድረ- ገጽ ብቻ ላለመሆን የተሳትፎ መንገዶችን እና የተደራሽነት (outreach) መንገዶችን ማስፋት አለበት። ለእኛ በ"ሕያው ውሃዎች ሙዚየም" እና ወደፊት ለሚወጣው የ"ብሉ ናይል" ምህዳርም የተሳትፎ እና የተደራሽነት መሰረት አብረውት በዉስጡ እንደሚካተቱ ተስፋ አደርጋለሁ፡፡ ምክንያቱ ወሳኝ በመሆኑ ነው፡፡ ሰዎች ዝም ብለው ወደ አንድ ድረ-ገጽ አይሄዱም። ስለዚህ ከማህበራዊ ሚዲያ ጋር ማገናኘት አስፈላጊ ነው። የኦንላይን መርሃግብሮችን ማዘጋጀት አስፈላጊ ነው። በቅርቡ ወረርሽኙ ወቅት ያደረግነው አይነት ማለትም በምርምር ላይ የተመሰረቱ እንዲሁም ለሙዚቃ እና ለኪነ-ጥበብ የሚሆኑ የፊሎሺፕ ዕድሎችን ማስጀመር ወሳኝ ነበር። በኦንላይን ብዙ ስራ ሰርተናል፣ እናም ዓለም በተዘጋችበት እና ሰዎች መጓዝ በማይችሉበት ወቅት አህጉራትን ለማገናኘት እንደረዳን አስባለሁ።

ስለዚህ እነዚያ ሁሉ ነገሮች መኖራቸው የምርም አስፈላጊ ነበር።

ኦምኒያ (Omnia )፡ ወደ አንተ ልመለስ ኤማኑኤሌ። ወደፊት ስንመለከት በሚቀጥሉት አምስት ዓመታት ለዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ትልቁ እድሎች ምንድን ናቸው ብለህ ታስባለህ?

ኤማኑኤሌ (Emanuele) ፡ እኔ ሁለት ትልልቅ ጥሩ አጋጣሚዎችን አይቻለሁ። ለአምስት ዓመታት ብቻ ይሁን ወይም ከዚያ በላይ እርግጠኛ አይደለሁም። እና እነዚያ ሁለት እድሎች፣ የመጀመሪያው ከምናብ (imagination) ጋር፣ ሁለተኛው ደግሞ ከግንኙነቶች (relations) ጋር የተያያዙ ናቸው። እናም ሳራ ቀደም ሲል ባነሳችው ሀሳብ ላይ የሚመረኮዙ ይመስለኛል።

ከምናብ አኳያ ሳራ ሙዚየሞች ያለፈውን የምንሰንድባቸው ቦታዎች እንደሆኑ በትክክል ጠቁማለች። የእርሷ ስራ እና የእኛ ልምድ እንደሚያሳየው ሙዚየሞች የወደፊቱን ጊዜ በምናባችን የምንስልባቸው ቦታዎችም ናቸው። እና ለምናብ እንዲሁም የበለጠ ፍትሃዊ እና ዘላቂ የወደፊት ጊዜን ለማሰብ፣ በተለይም በእነዚህ የጦርነት ወይም የአየር ንብረት ቀውስ ጊዜያት ውስጥ ሂስ ሰጪ (critical) ብቻ መሆን ሳይሆን ፈጣሪ (creative) መሆንም የሚያስፈልገን ይመስለኛል።

እና ሳራ ቀደም ብላ የጠቀሰቻቸው ሁሉም ታሪኮች እንደ ስዕላዊ ልቦለዶች እና ዘፈኖች ያሉ ሚዲያዎች ለሰፊ ታዳሚ ለማድረስ ታላቅ እና ኃይለኛ መሣሪያዎች ናቸው ብዬ አምናለሁ። እንዲሁም እንደ "ከሰው ልጅ ባሻገር" (more than human) ያሉ ውስብስብ ሊሆኑ የሚችሉ ፅንሰ-ሀሳቦችን ብዙውን ጊዜ በአካዳሚክ ክበቦች ውስጥ ብቻ ተወስነው የሚቀሩ ክርክሮችን ለማስተላለፍ ይረዳሉ። ነገር ግን አዲስ እና የበለጠ ፍትሃዊ የወደፊት ጊዜን ለማሰብ ፈጠራ ያስፈልገናል እናም ለዚህ ነው ለዲጂታል ሙዚየሞች የኪነ-ጥበብ እና ሳይንስ ትብብሮች ቁልፍ የሆኑት።

ሁለተኛው የማየው እድል ከግንኙነት አንጻር ነው። እና በድጋሚ ሳራ ስለ ተሳትፎ አስፈላጊነት በተናገረችው ላይ ይመረኮዛል። ተሳትፎ የሌለው ዲጂታል ሙዚየም ዝም ብሎ ድረ-ገጽ ብቻ ነው።

እናም በጄኔሬቲቭ አርቴፊሻል ኢንተለጀንስ (AI) ዘመን ቪዲዮዎቻችን እና ፖድካስቶቻችን በAI በቀላሉ እና በፍጥነት ሊዘጋጁ ይችላሉ። ታዲያ ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞችን ለመፍጠር፣ ለመሙላት እና ህይወት ለመዝራት ብዙ ጊዜ እና ሀብት ማውጣት ምን ተጨማሪ እሴት አለው? ለሚለው የእኔ መልስ አሁንም በድጋሚ ከAQUAMUSE ፕሮጀክት ልምዳችን በመማር መልሱ በግንኙነት ውስጥ ይገኛል የሚል ነው። እኔ ዲጂታሉን እንደ አካላዊው ምህዳር አማራጭ ሳይሆን ይልቁንም እንደ ማሟያ ነው የማየው።

ስለዚህ ልዩነቱን የሚፈጥሩት በሰዎች መካከል፣ በአገሮች መካከል፣ በተቋማት መካከል የምንፈጥራቸው ግንኙነቶች፣ እንዲሁም በምርምራችን፣ በኪነ-ጥበብ እና ሳይንስ ትብብራችን እና በተደራሽነት እንቅስቃሴዎቻችን አማካኝነት የምንፈጥራቸውና የምናዳብራቸው ግንኙነቶች ናቸው። እነዚያ በሰዎች፣ በተቋማት እና በአገሮች መካከል ያሉ ግንኙነቶች ቢያንስ ለጊዜው አርቴፊሻል ኢንተለጀንስ ሊሰጠን የማይችላቸው ነገሮች ናቸው። ነገር ግን የዚህ ዓይነቱ የጋራ ትብብር ትክክለኛነትና አመርቂነት (authenticity and uniqueness) ነው እንግዲህ ልምድ ልናደርገው ይሚገባ እና በህዝቡም እንዲጎበኝ የሚያደርገው ይህ ነው።

ኦምኒያ(Omnia )፡ እኔም የዚያን ትክክለኛነት እና አመርቂነት በተመለከተ እስማማለሁ። ሳራ፣ ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች በእውነት ሁሉን አቀፍ/አካታች (truly inclusive) እንዲሆኑ በአስቸኳይ ትኩረት የሚያስፈልጋቸው ተግዳሮቶች (challenges) ምንድን ናቸው ብለሽ ታስቢያለሽ?

ሳራ (Sara)፡ እንግዲህ ብዙዎቹ ተግዳሮቶች እንደ ጥሩ አጋጣሚዎችም ይታያሉ አንዳንዶቹን ኤማኑኤሌ አሁን ሲያነሳቸው እንደነበረው። ትልቁ ተግዳሮት በእውነት ፋይናንስ/ገንዘብ ይመስለኛል። ዲጂታል ሙዚየምን ፋይናንስ ማድረግ ብዙ ጊዜ አስቸጋሪ ነው፡፡ ምክንያቱም ብዙውን ጊዜ የማይታይ እና ሃሳባዊ ነው። አካላዊ ቦታ የለውም እናም ሰዎች ዝም ብለው እንደ ድረ-ገጽ ነው የሚያዩት በዚህም የተነሳ የሚሰራውን ስራ በትክክል አይረዱም። ስለዚህ ፋይናንስ ማሰባሰብ ፈተና ይሆናል።

ሽርክና (Partnerships)፣ ትብብር (collaboration)፣ እና ሌሎች ነገሮች ሁሉ ይበልጥ አካታች እንዲሆን ከሥር ካሉት የአካባቢው ማህበረሰቦች ጋር መድረስ የሚችሉ አጋሮች ማግኘትም እጅግ በጣም አስፈላጊ ነው። እንዲሁም አንድ የኦንላይን ሙዚየም ላፕቶፕህ ላይ ይዘህ ወደ መንደር ወርደህ እና ከፍተህ ለአካባቢው ማህበረሰብ የእራሳቸውን ታሪክ በሚረዱት መንገድ ልታሳያቸው የምትችልበት ነገር ይመስለኛል። ነገር ግን ይህ እንዲሆን ስልክሽን ወደ ሆትስፖት (hotspot) ቀይረሽ መጠቀም ትችያለሽ፣ ነገር ግን በገጠር አካባቢዎች ያለው የኢንተርኔት ተደራሽነት ይበልጥ የተሻለ ማድረግ በጣም አስፈላጊ ነው።

በወረርሽኙ ወቅት በሰሜናዊ ምስራቅ ሕንድ በፖለቲካዊ ውጥረት ውስጥ ባለ ክልል እና አስጊ በሆነ ሥነ-ምህዳር (fragile ecosystem) ውስጥ ስንሠራ የነበረ ፕሮጀክት ነበረን፡፡ እና ከአሥራዎቹ ዕድሜ ላይ ከሚገኙ ልጃገረዶች ጋር እንሠራ ነበር፡፡ ከብሪቲሽ ካውንስል በጣም ትንሽ የገንዘብ ድጋፍ ነበረን ነገር ግን የምናስተላልፋቸዉን እና የምንቀርጻቸዉን ኮንቴንቶች በጋራ ለመፍጠር በጣም አስፈላጊ ስለሆነ በፕሮጀክቱ የተመዘገቡትን ልጆች በሙሉ የኢንተርኔት ተደራሽነት እንዲኖራቸው አስደርገናል።

ሌላው ነገር የአእምሯዊ ንብረት መብቶች (Intellectual Property Rights - IPRs) ነው። አብዛኛዎቹ ስራዎቻችን በእርግጥም ሁሉም ስራዎች በ የፈጠራ የጋራ መብት (Creative Commons) ስር ነው። ለንግድ ባልሆነ ምክንያት እስከተጠቀመ ድረስ በማንኛውም ሰው ሊወሰድ እና ሊሠራበት ይችላል፣ ነገር ግን አንዳንድ ጊዜ የኪነ-ጥበብ ባለሙያዎች እነዚህን መብቶች እንዲሰን አርጎ ማግባባት ከባድ ነው። ስለዚህ ይህ ደግሞ ልናስብበት የሚገባን ነገር ይመስለኛል፡፡ ይዘቱ የማን ነው በሚለው ዙሪያ እና ይዘቱ በሰሪው/አስተዋፅዖ አድራጊው፣ በአጋር ተቋሙ እና በውሃ ሙዚየሙ በጋራ እንደሚጋራ የሚገልጹ የመግባቢያ ስምምነቶች (MOUs) ሁልጊዜም ሊኖሩን ይገባል።

እስቲ አስቡት፣ አብዛኛው ሰው የኦንላይን ሙዚየሙን የሚጎበኘው በስልካቸው ስለሆነ የመረጃ እና ይዘት መጠኑን በጣም ከባድ (heavy content)፣ በጣም ምስል የበዛበት (visually heavy) ማድረግ አያስፈልግም፡፡ ምክንያቱም ያንን ችለው መክፈት አይችሉም። ነገር ግን ከጀመርንበት ሰባት ዓመታት ወዲህ ቴክኖሎጂ በእርግጠኝነት እጅግ የላቀ (advanced) ሆኗል እናም አሁን ሰዎች በስልካቸው ሙዚየምን መጎብኘት የሚችሉበትን የበለጠ ውስጥን የሚማርክና የሚያሳትፍ (immersive and engaging) መንገዶችን ማሰብ እንችላለን ብዬ አስባለሁ። ምንም እንኳ ለሰዎች በኮምፒውተር ወይም በዴስክቶፕ ወይም በላፕቶፕ በጣም የተሻለ እንደሆነ ብንነግራቸውም፣ አብዛኛው ሰው ሥራችንን ለማየት የሚሄደው ወደ ስልኩ ነው። ስለዚህ ሰዎች ሙዚየሙን የሚጎበኙበት መንገድ ይህ እንደሆነ መረዳት አለብን። እናም በመጨረሻ፣ ኤማኑኤሌ ስለ ትምህርት እና ስለ መማሪያ ክፍሎች ቀደም ብሎ የተናገረው ነገር አለ፡፡ ይህን ይዘት ወደ ልጆች እና ወጣቶች መመለስ እና ለእነሱ ተደራሽ ማድረግ ምክንያቱም እነሱ የወደፊት ታዳሚዎቻችን ናቸውና። ነገሩ ስለ ውብ የኦንላይን ታሪኮች እና ኤግዚቢሽኖች መፍጠር ብቻ ሳይሆን፣ አእምሮአችን ስለ ውሃ የሚያስብበትን መንገድ እና ግንዛቤ መለወጥ ላይ ነው።

በAQUAMUSE ፕሮጀክት አማካኝነት፣ ስለ "የስ ውሃ መማሪያ ክፍሎች" (water classrooms) ያለንን ስራ ወደ ቡርኪና ፋሶ ወደሚገኝ የአጋር ሙዚየም እየወሰድን ቆይተናል። ነገር ግን ያ ምናልባት በቂ አይደለም። ከዚያ በላይ መስራት ያለብን ይመስለኛል። እናም በዓለም አቀፉ የውሃ ሙዚየሞች አውታረ መረብ አማካኝነት በውሃ እና ትምህርት ላይ ትልቅ ኦንላይን መሰነጃ (repository) ለመገንባት እየሞከርን እንገኛለን።

ኦምኒያ(Omnia )፡ በጣም አመሰግናለሁ። ይህ በእውነት አስገራሚ ነው። ለልጆች አሁን በምንኖርበት ዘመን በቂ እና የሚመጥናቸውን የግንዛቤ/ትምህርት አያገኙም፣ ታሪኮችም በሚረዱት መንገድ አልተቀረፁም የሚለውን ሃሳብ ሙሉ በሙሉ እስማማለሁ። ሳራም፣ በጣም አመሰግናለሁ። ከማገባደዳችን በፊት ለዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ቀጥሎ ምን እንዲሆን ትመኛላቹ? ከአንተ እንጀምር ኤማኑኤሌ።

ኤማኑኤሌ (Emanuele)፡ ባለፉት ጥቂት ዓመታት ውስጥ ስለ ውሃ የሚሰሩ የኪነ-ጥበብ እና ሳይንስ ትብብሮችን የሚያካትቱ ብዙ ተነሳሽነቶችና ፕሮጀክቶች እንዳሉ አስተውያለሁ። ብዙውን ጊዜ በተለያዩ ቦታዎች፣ ኦንላይን ድረ-ገጾች ላይ የተበተነ ከፍተኛ የመረጃ ክምችት በስፋት አለ፡፡ አንዳንድ ጊዜ እነዚያ ሁሉ የኪነ-ጥበብ እና ሳይንስ ትብብሮች የሚቀርቡበትን መንገድ ለምሳሌ ቋንቋን መሰረት ባደረገ ምክኒያት ለመድረስ አስቸጋሪ ወይም ለአነስተኛ ቡድኖች ብቻ የተዘጋጀ ሆኖ ይታያል። ስለዚህ፣ ዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች እንዲቃኙና እንዲያድጉ የምፈልገው፣ እነዚህን ሁሉ የመረጃ ምርቶች በመሰብሰብና በማስተዳደር (curating) ለብዙ የተለያዩ ታዳሚዎችና ቡድኖች ትርጉም ያለው እንዲሆን በማድረግ ሚና እንዲጫወቱ ነው። እየተለመደ ሲመጣም ተቋማዊ ልምምድ (institutionalizing practices) ሆነው የትምህርት ማግኛ እድል እና የተማሪዎች መርሃግብር ሆነው እንደሚቀጥሉ ተስፋ አለኝ።

ለማብራራት ያህል፣ የመጀመሪያ ደረጃና ሁለተኛ ደረጃ ትምህርት ቤት እያለሁ ወደ ፍሎረንስ ሄደን የኡፊዚ ሙዚየሞችን ለመጎብኘት ወይም ወደ ሮም የቫቲካን ሙዚየሞች ለመጎብኘት የትምህርት ቤት ጉዞዎች እንደነበሩ አስታውሳለሁ። ወደፊትም ለተለያዩ የትምህርት ዓይነቶች በሥርዓተ ትምህርቱ ውስጥ የዲጂታል የውሃ ሙዚየም ጉብኝት እንደሚካተት ተስፋ አደርጋለሁ።

ኦምኒያ(Omnia )፡ በጣም አመሰግናለሁ። አንቺስ ሳራ?

ሳራ፡ ከስምንት ዓመታት በፊት የ'ሕያው ውሃዎች ሙዚየም'ን ስንጀምር ይህ ሃሳብ ተሳክቶለት ሥራው ይቀጥላል ብዬ ፈጽሞ አላሰብኩም ነበር። ባለፉት ጥቂት ዓመታት ውስጥ እንዴት እንዳደግን፣ እንዴት ሽርክናዎችንና ትብብሮችን እንደገነባን እና በሕንድ ውስጥ በተለያዩ አካባቢዎች እንዴት መሥራት እንደቻልን ስመለከት ወደፊት እንድንሠራው የምፈልገው ትልቁ ነገር ቢኖር አሁን ያለንበትን ትልቅ ዕውቀትና ልምድ ተጠቅመን የአካባቢ ማኅበረሰቡን የሚያሳትፉ ትናንሽ ሙዚየሞችን ማነቃቃትና ማደራጀት ነው። ማለትም ሥራችንን በአንድ ቦታ ላይ ከመገደብ ይልቅ ሙዚየማችን አስተባባሪና አጋዥ ማዕከል ሆኖ እንዲያገለግል እፈልጋለሁ። በዚህም አማካኝነት ሀብትንና መረጃዎችን በመጠቀም በሌሎች አካባቢዎች የሚገኙ አነስተኛ ሙዚየሞችን በማስፋፋት የውሃ ትርክቶች ከጫፍ እስከ ጫፍ እንዲዳረሱና ማኅበረሰቡም በሂደቱ ውስጥ ንቁ ተሳታፊ እንዲሆን መድረክ መፍጠር እንችላለን።

ኦንላይንም ይሁኑ ወይም መሬት የወረዱ ለጉዳዩ መሳካት ቅን አመለካከት እስካለ ድረስ ምንም ችግር የለውም። ስለዚህ ያ እንዲሆን እፈልጋለሁ። እኛ ራሳችንም ወደ ድብልቅ ዘዴ (hybrid mode) የተሸጋገርን ይመስለኛል። በተለይም በሱንዳርባንስ በኮልካታ፣ በምዕራብ ቤንጋል ብዙ የማህበረሰብ ተሳትፎ ስራ እንሰራለን። እናም ይህ ለእኔ እየሠራነው ያለ ወሳኝ ነገር ነው።

በተጨማሪም የውሃ ቀውሶችን (እንደ ድርቅ፣ ብክለት፣ ወይም ኢፍትሐዊነት ያሉ) ላይ ትኩረት ለመሳብ በሕንድ አካባቢዎችም ተመሳሳይ ሥራዎችን እየሠራን እንገኛለን።

ፖሊሲ አውጪዎች በተወሰነ ደረጃ የበለጠ አክብረው እንዲመለከቱን እፈልጋለሁ:: ሁኔታዎቹን ታሪኮቹን እና ይዘቱን ወደ እነርሱ እንዴት ማድረስ እንደምንችል ማሰብ ያስፈልጋል ምንም እንኳ ይህ ብዙም ያላሰብኩበት ጉዳይ ቢሆንም።

ብዙውን ጊዜ ሙዚየም እንደመሆናችን መጠን ያመጣነው ተጽዕኖ ወይም አስተዋጾ ምን ያህል ነው ተብዬ እጠየቃለሁ። እኛ ግን ያንን ስንለካ አልቆየንም ምክንያቱም ለሰዎች ምንጊዜም የምለው ነገር ቢኖር ወደ ብሪቲሽ ሙዚየም ስትገቡ ማንም ሰው ብሪቲሽ ሙዚየምን "ተጽዕኖህ ምንድን ነው?" ብሎ አይጠይቅም። የሚለኩት በእግራቸው በሚመጡት ጎብኚዎች ብዛት ወይም በሸጧቸው ትኬቶች ሊሆን ይችላል ነገር ግን የጥንቷን ግብጽ ኤግዚቢሽን ማየት የማንን አመለካከት እንዴት እንደቀየረ በትክክል ላያውቁ ይችላሉ።

ስለዚህ እኛ ያወጣነው ያዘጋጀነው እና ያቀረብነው ይዘት የሰዎችን አእምሮና ልብ እንዴት እየቀየረ እንደሆነ አውቃለሁ ማለት አልችልም፡

፡ ነገር ግን በትምህርት ክፍል ውስጥ ከልጆች ጋር ይዘቱን ስጠቀም በተወሰነ የዘመናት ሂደት ዉስጥ ልጆች ስለ ውሃ ያላቸው አመለካከት እንዴት እየተቀረጸና እየተለወጠ እንደሆነ አያለሁ ብዪ እገምታለሁ። ስለዚህ ለእኔ ያ ጥሩ ተጽዕኖ ነው። እና ለወደፊቱ ስለ ተጽዕኖ መለኪያ ማሰብ ያለብን ይመስለኛል ምክንያቱም ፋይናንስ ሰጪዎች የሚፈልጉት አንዱ ነገር ይህ ነው።

ያልጠቀስኩት አንድ ነገር አለ። አንድ በአካል ያለ ሙዚየምን የምንከባከብበት መንገድ እንዳለው ሁሉ ኦንላይን ምህዳሩንም መንከባከብ አለብን። ድረ-ገጽህን እንዴት ትጠብቀዋለህ እና ከተንኮል አዘል ጥቃቶች ወይም ጠለፋዎች እንዴት ደኅንነቱን ትጠብቃለህ? ስለዚህ ስለ ሳይበር ደኅንነት ማሰብ ግድ ነው።

ኦምኒያ(Omnia )፡ እጅግ በጣም አመሰግናለሁ። ይህ በእውነት በጣም አስደሳች ነው። እንዲህ ባሉ ምህዳሮች ውስጥ ሊከሰቱ የሚችሉትን የዲጂታል አደጋዎች ማሳየትና ለጀርባው መሰረተ ልማት ቅድሚያ መሰጠት እንዳለበት ያካፈልሻቸው ምሳሌዎች በሙሉ ድንቅ ናቸው። አንተስ ናሆም? ለወደፊቱ ምን ተስፋ ታደርጋለህ?

ናሆም (Nahom)፡ የውሃ ሙዚየሞች ወንዞችንና ድንበሮችን አቋርጠው የሚኖሩ ማኅበረሰቦችን ከሚያገናኙ የተሳትፎ ምህዳሮች ከመሆናቸው በተጨማሪ የበለጠ ሕያው ወደ መሆን እንደሚሸጋገሩ ተስፋ አደርጋለሁ። የቃላትና የቋንቋ ወጎችን አሁን ባለንበት ዘመን ካሉ የዲጂታል ቴክኖሎጂዎች ጋር በማዋሃድ በጎነትን ማጎልበት፣ ቅርስን መጠበቅ እና ከሁሉም በላይ ደግሞ የጋራ ኃላፊነትን ማነሳሳት እንደሚችሉ አምናለሁ።

የውሃ ሙዚየሞች የወደፊት ዕጣ ፈንታ ውይይት ከፋች አነቃቂ መሆን ነው ብዬ በእርግጠኝነት እመክራለሁ፡፡ ቀላልና መደበኛ ያልሆነ ውይይት ሳይሆን፣ ባህል አቋራጭ፣ ማኅበረሰብ አቋራጭና ትውልድ አቋራጭ ውይይት እንዲሁም ዘላቂ የውሃን የወደፊት ዘመንን ለመገንባት የሚያስችል ጠንካራ አቅም መፍጠር ነው። አመሰግናለሁ።

ኦምኒያ(Omnia )፡ ኤማኑኤሌ፣ ሳራ እና ናሆም ግንዛቤያችሁን ስላካፈላችሁን እናመሰግናለን ፡፡የዲጂታል የውሃ ሙዚየሞች ስራ እና ትውስታ ከግድግዳዎች እና ከገደቦች ባሻገር ተሻግሮ እንደሚገኝ ያሳዩናል። በቴክኖሎጂ፣ በፈጠራ እና በትውልዶችና በዘርፎች መካከል ባለው ትብብር፣ የውሃዎቻችንን ታሪኮች አፈጣጠሮች ስሪቶች ፍሰቶች ወዘተ ከድንበር አልፈው ሊደርሱ በሚችሉ መንገዶች ልንይዝ እና ለትውልድ ልናስተላልፍ እንደምንችል አይተናል።

ይህ የH2Know ፖድካስት አራተኛው ተከታታይ ክፍል መጠናቀቂያ ነው። ይህ ተከታታይ ክፍል በSciComm X አማካኝነት የAQUAMUSE ፕሮጀክት አካል ሆኖ እና በIHE Delft ተቋም የውሃ እና ልማት የጋራ ፕሮግራም የገንዘብ ድጋፍ የተደረገለት ነው። ይህ ተከታታይ ክፍል እዚህ ላይ ያበቃል። ሆኖም ግን የያዘው መልእክት እንደዉሃ ጅረት እየፈሰሰ ይቀጥላል።

ይህ ተከታታይ ክፍል ዉስጦን ነክቶዎት ከሆነ ለሌሎች ያጋሩት፣ ስለእሱ ይነጋገሩ ምናልባትም ለትውስታ እና ትርጉም ላለው ተግባር የራስዎን ምህዳር ይገንቡ፤ ምክንያቱም ውሃ ልክ እንደ እኛ ትውስታን ይይዛል።